حدیث حدادی
گروه اقتصادی

بازار برنج ایران این روزها صحنه تقابل سه نیروی قدرتمند است: طبیعت، سیاستگذاری اقتصادی و واقعیت‌های بین‌المللی. از یک سو، خشکسالی مستمر و کاهش سطح زیرکشت، تولید داخلی را با چالش مواجه کرده و از سوی دیگر نیز، سیاست‌های ارزی و تجاری ناپایدار، چالشی مضاعف را به وجود آورده است. براساس اعلام مقامات، نیاز سالانه کشور حدود ۳.۵ میلیون تن برآورد می‌شود که به طور سنتی، حدود ۲ میلیون تن از تولید داخلی و ۱.۵ میلیون تن از طریق واردات تأمین می‌گردد. اما برآورد امسال تولید داخلی، تنها ۱.۷ میلیون تن اعلام شده که شکافی قابل توجه ایجاد کرده است. مجیدرضا خاکی، دبیر انجمن واردکنندگان برنج ایران، در گفت‌وگو با «ایران»، حجم معوقات ارزی واردکنندگان از بهمن سال گذشته تاکنون را بیش از ۱.۲ میلیارد یورو اعلام کرده و تأکید می‌کند: «۱۱ ماه است که تخصیص ارزی صورت نگرفته و این تأخیر، هزینه‌های سنگینی به واردکنندگان تحمیل کرده و شرکت‌های کوچک را در آستانه فروپاشی قرار داده است.»
 مجیدرضا خاکی افزود: «از شهریورماه مصوبه‌ای ابلاغ شد که تمامی برنج‌های وارداتی با ارز ترجیحی باید به شرکت بازرگانی دولتی تحویل شود و این روند تا اول آذر هم ادامه داشت. در نتیجه انبار واردکنندگان خالی شد زیرا تقریباً تمامی محموله‌‌ها به دولت تحویل داده شد. آخرین نوبت ثبت سفارش نیز در ۱۲ آذر صورت گرفت که محموله‌‌های آن پس از ورود، الزام تحویل به دولت ندارند و توسط واردکنندگان مستقیماً قیمت‌‌گذاری و عرضه خواهند شد. تا آن زمان شرکت بازرگانی دولتی می‌تواند از محل ذخایر خود به تنظیم بازار کمک کند.

شایعه‌پراکنی در امواج مجازی؛ از ریختن برنج تا جمع‌آوری از بازار
در میانه این آشفتگی بازار برنج، شایعات در فضای مجازی به عاملی برای تشدید نگرانی و سردرگمی مصرف‌کننده تبدیل شده است. انتشار فیلم‌هایی از ریختن مقادیری شبیه به برنج در دریا، این شایعه را دامن زد که ممکن است محموله‌های فاسد شده به دلیل تأخیر در ترخیص، نابود شده باشند.
دبیر انجمن واردکنندگان، این شایعه را قویاً رد می‌کند: «مشخص نیست کالا واقعاً برنج است یا خیر؟ اصالت و زمان فیلم نیز مشخص نیست. با توجه به قیمت و تقاضای قابل توجه برنج در بازار، غیرمنطقی است کسی کالای خود را به دریا بریزد.» از نگاه او، این اقدام اگر هم راست باشد، بیشتر جنبه نمایشی و اغواگرایانه دارد.
شایعه دیگر، درباره جمع‌آوری عمدی برنج خارجی از بازار توسط دلالان برای ایجاد کمبود مصنوعی و افزایش قیمت است. رئیس اتحادیه بنکداران تهران نیز این ادعا را رد می‌کند و می‌گوید: « تنها تغییر رخ داده، تبدیل نرخ از ارز توافقی به ارز آزاد است. در حال حاضر ۲۵ هزار واحد صنفی زیرمجموعه اتحادیه، این برنج‌ها را دریافت و توزیع می‌کنند.»

برنج ایرانی؛ محرک یا قربانی؟
بازار برنج ایرانی نیز خود در گرداب گرانی دست و پا می‌زند. روند افزایش قیمت این محصول از سال گذشته آغاز شده و امسال با شدت بیشتری ادامه یافته است. کاهش عرضه به دلیل خشکسالی و در برخی موارد، احتیاط یا انتظار کشاورزان برای فروش در قیمت بالاتر، از دلایل اصلی این افزایش عنوان می‌شود.
نکته جالب توجه، رابطه مستقیم و معکوس قیمت برنج خارجی و داخلی است. رضا کنگری، رئیس اتحادیه بنکداران مواد غذایی تهران، در گفت‌وگو با «ایران» توضیح می‌دهد: «برنج پاکستانی مکمل مصرف برنج ایرانی محسوب می‌شود.» به عبارت دیگر، زمانی که قیمت برنج پاکستانی به دلیل کمبود واردات اوج می‌گیرد، تقاضا برای برنج ایرانی افزایش یافته و قیمت آن نیز بالا می‌رود.» وعده وی این است که با ورود گسترده برنج پاکستانی به بازار و کاهش قیمت آن، فشار از روی قیمت برنج ایرانی نیز کاسته خواهد شد.

قیمت‌ها کاهشی شده است
رضا کنگری افزود: «تنظیم بازار برنج هندی از دو سه روز گذشته آغاز شده و این محصول هم به صورت عمده و هم به صورت خرده با نرخ حدود ۱۲۰ هزار تومان در اختیار واحد‌های صنفی قرار گرفته است. برنج پاکستانی نیز وارد کشور شده اما هنوز وارد شبکه توزیع نشده و پس از تکمیل مراحل اداری به بازار خواهد آمد.»
وی اظهار کرد:« قیمت‌‌ها برخلاف شایعات، روند کاهشی داشته است. برنج پاکستانی که چند وقت قبل با نرخ ۲۲۰ تا ۲۷۰ هزار تومان در بنکداری‌‌ها عرضه می‌شد، پس از ورود گسترده به شبکه توزیع با قیمت حدود ۱۸۰ تا ۱۸۵ هزار تومان در بازار عرضه خواهد شد. این کاهش قیمت برنج پاکستانی به طور مستقیم بر نرخ برنج ایرانی نیز اثرگذار خواهد بود و موجب کاهش آن می‌شود، زیرا برنج پاکستانی مکمل مصرف برنج ایرانی محسوب می‌شود.» 
کنگری تأکید کرد: «برنج‌‌های وارداتی که پیش‌‌تر توسط دولت و واردکنندگان وارد شده بود، طی روزهای آینده وارد شبکه توزیع خواهد شد و مصرف‌ کنندگان شاهد کاهش محسوس قیمت‌ها خواهند بود. این سیاست ارز آزاد، سیاست بسیار مطلوبی است که به ثبات بازار کمک کرده و با توجه به بازار رقابتی که ایجاد می‌کند روند کاهشی قیمت‌‌ها را رقم خواهد زد.»
وی تصریح کرد: «اطمینان می‌دهم که با عرضه گسترده برنج‌‌های هندی و پاکستانی، بازار به سمت آرامش و کاهش قیمت حرکت خواهد کرد و در آینده نزدیک گزارش کاهش قیمت‌‌ها را به اطلاع مردم خواهیم رساند.»