رئیس سازمان جهاد کشاورزی گلستان در گفتوگو با « ایران»تأکید کرد
حمایت دولت؛ ستون احیای کشت پنبه
شیما جهان بخش
گروه ایران زمین
دهه 1350 یک چهارم مزارع شرق مازندران و گلستان به وسعت ۱۷۰ هزار هکتار زیر کشت پنبه بود. پس از فرآوری پنبه در کارخانههای پنبه پاک کنی که از شهرستان کلاله تا بهشهر پراکنده بودند، پنبه فرآوری شده به کارخانجات نساجی غرب مازندران میآمد و نخ و پارچه در نساجیهای مازندران آماده عرضه میشد. اما طی گذشت سالها این زنجیره از هم گسست. اراضی یکپارچه کشت پنبه تکه تکه شد. کشاورز صاحب هر تکه زمین به سراغ کشت محصولی رفت که براساس محاسبات خودش بازار بهتری داشت. صنایع نساجی هم که با چالشهای متعدد از جمله کاهش مواد اولیه مواجه شده بودند، با کاهش تولید مواجه و پس از مدتی ورشکسته شده و خطوط تولید متوقف شدند. به این ترتیب امروز سطح کشت پنبه به عنوان محصول متناسب با اقلیم استان گلستان، 25 برابر کمتر از سطح کشت همین محصول در دهه 1350 است و حتی به 5 هزار هکتار رسید.
در دولت چهاردهم احیا و توسعه کشت پنبه در استان گلستان به عنوان محصول متناسب با اقلیم در الگوی کشت این استان تعریف شد. بازگشت پنبه به گلستان از تأثیر سیاستهای اقتصادی، فنی و عملیاتی دولت در کشاورزی سنتی ایران محسوب میشود.
نگاه حمایتی دولت به رونق کشت پنبه
نقطه عطف احیای کشت پنبه در گلستان، تمرکز دولت بر حمایت همهجانبه از کشاورزان است. «ابراهیم هزارجریبی» رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان گلستان به «ایران» میگوید: «نگاه دولت به رونق کشت پنبه، نگاهی حمایتی و مبتنی بر طرحها و اقدامات عملیاتی است. افزایش قیمت محصول، پرداخت بهموقع مطالبات کشاورزان، تأمین بذر اصلاحشده و حذف ارز ارزان واردات که میتواند بازار داخلی این محصول را برای کشاورزان تأمین کند، دست به دست هم دادهاند تا کشاورزان دوباره به کشت این محصول راغب شوند.»
وی توضیح میدهد: «استان گلستان پیش از دهه 1360 با داشتن ۱۵۰ تا ۱۸۰ هزار هکتار زمین زیرکشت پنبه، بزرگترین تولیدکننده این محصول در کشور بود. اما واردات پنبه ارزان خارجی، کاهش قیمت محصولات داخلی، هزینههای بالای برداشت و کمبود نیروی کار، موجب شد کشت این محصول کاهش یابد و کشاورزان به سمت کشت محصولات کمریسکتر مانند گندم، کلزا و برنج بروند که باعث شده بود میزان زمینهای زیرکشت پنبه در استان به کمتر از ۱۰ هزار هکتار برسد.»
وی با تأکید بر اینکه افزایش قیمت پنبه داخلی مهمترین اقدام دولت بود، ادامه میدهد: «قیمت پنبه در سالجاری به ۱۰۰ هزار ریال به ازای هر کیلوگرم رسید که هم امنیت اقتصادی کشاورزان را افزایش میدهد و هم ریسک سرمایهگذاری در پنبه را کاهش میدهد.»
ابراهیم هزارجریبی یکی دیگر از قولهای محقق شده دولت را خرید توافقی پنبه همراه با تسویه کامل مطالبات پنبهکاران عنوان میکند و میگوید: «از ابتدای سال ۴۴۷ تن «وش» پنبه، با تسویه کامل مبالغ با پنبهکاران خریداری شد. این اقدام انگیزهای ملموس برای کشاورزان ایجاد و اعتماد به بازار داخلی را تقویت میکند.» وی ادامه میدهد: «با تصمیم دولت واردات پنبه خارجی با ارز ارزانقیمت متوقف شد که سبب شد قیمت پنبه داخلی افزایش یابد و کارخانجات نساجی به خرید محصول داخلی سوق داده شوند.»
هزارجریبی میگوید: «اکنون کشاورزان با اطمینان کامل به تولید این محصول روی میآورند، زیرا میدانند محصولشان با قیمت مناسب خریده میشود. در کنار حمایتهای مالی و اقتصادی دولت از پنبهکاران، تأمین بذر اصلاحشده و ارائه خدمات مکانیزه از سوی دولت باعث بازگشت پنبه به مزارع استان شده است.»
چالشهای اصلی توسعه کشت پنبه
به رغم این موفقیتها، رئیس سازمان جهاد کشاورزی گلستان موانع توسعه کشت پنبه در استان را برمی شمارد. ابراهیم هزارجریبی، مهمترین مانع فعلی را هزینه بالای برداشت دستی این محصول میداند و میگوید: «برداشت دستی پنبه از سوی پنبه کاران، فرآیندی طولانی و پرهزینه است که گاه تا 3 ماه طول میکشد و نیمی از هزینه کل تولید این محصول صرف برداشت آن میشود. کیفیت محصول هم در برداشت دستی تحت تأثیر قرار میگیرد و بخشی از سرمایه و تلاش کشاورز هدر میرود.» وی میافزاید: «پیش از این نیروی کار برای برداشت پنبه در دسترس بود، اما تغییر شرایط و رقابت با سایر بخشهای کشاورزی، تأمین نیروی انسانی را دشوار کرده. اینها از دلایل فاصله گرفتن کشاورزان از کشت پنبه است .»
مکانیزاسیون؛ کلید احیا
رئیس سازمان جهاد کشاورزی گلستان، راهحل اصلی دولت برای رفع این مانع را مکانیزه کردن برداشت پنبه عنوان کرده و میگوید: «برای اولین بار کمباینهای پیشرفته چهارردیفه برداشت پنبه وارد استان شد که باعث شد امسال امکان برداشت سریع، دقیق و بدون آسیب به برگهای این گیاه در مزارع فراهم شود.» هزارجریبی اضافه میکند: «در یکی از روستاهای شهرستان آققلا، کشت پنبه در 50 هکتار از اراضی به صورت پایلوت انجام شد که نتایج آن امیدوار کننده بود. کشاورزان با مشاهده عملکرد کمباینها، انگیزه بالایی برای افزایش سطح کشت پنبه پیدا کردهاند، با افزایش کیفیت «وش پنبه» کارخانجات هم به خرید بیشتر داخلی ترغیب شدند.» و ی کاهش ۵۰ درصدی هزینه برداشت را اصلیترین مزایای مکانیزاسیون میداند و اضافه میکند: «با ورود 7 دستگاه مشابه از این کمباینها، پیشبینی میشود با افزایش کیفیت و سرعت و کاهش هزینههای برداشت، بار دیگر کشت پنبه به ستون اقتصاد کشاورزی استان تبدیل شود.»
بذر اصلاحشده ؛ تضمین کیفیت
وی با تأکید بر اینکه حمایت دولت از پنبهکاران و کشت پنبه فقط اقتصادی نیست، میگوید: «امسال ۱۵ تن بذر اصلاحشده و آغشته به ترکیبات حفاظتی توزیع شد تا مقاومت محصول در برابر آفات افزایش یابد. درصورت موفقیت این طرح سال آینده میزان بیشتری از اراضی تحت پوشش قرار خواهد گرفت. همچنین کارگاههای آموزشی با حضور کشاورزان، کارشناسان و نمایندگان شرکتهای دانشبنیان برگزار شد تا فناوریهای نوین به مزرعه منتقل شود.»
چشمانداز آینده و وعدههای دولت
هزارجریبی درباره برنامههای دولت توضیح میدهد: «با موفقیتهای اولیه، دولت برنامه گستردهای برای توسعه این محصول دارد. گسترش مکانیزاسیون و افزایش تعداد کمباینها در دستور کار است. همچنین پایش مستمر مزارع برای افزایش عملکرد تا 4 تن در هکتار انجام خواهد شد.»
وی ادامه میدهد: «تثبیت قیمت تضمینی و ارائه مشوقهای اقتصادی، همراه با حمایت از فرآیندهای بازرگانی و ایجاد بازار مطمئن، باعث خواهد شد کشاورزان با اطمینان کامل به این محصول روی بیاورند. امیدواریم با این حمایتها، بار دیگر گلستان قطب تولید پنبه ایران شود.»
اثرات اقتصادی و اجتماعی بازگشت پنبه
هزارجریبی درباره اهمیت بازگشت پنبه از منظر اقتصادی و اجتماعی میگوید: «پنبه نه تنها درآمد کشاورزان را افزایش خواهد داد، بلکه هزاران شغل مستقیم و غیرمستقیم در روستاها ایجاد خواهد کرد. همچنین زمینه کاهش وابستگی به واردات پنبه و خودکفایی در تأمین مواد اولیه مرتبط با تولید پوشاک در کشور نیز خواهد شد. درعین حال، به دلیل مزایای تناوبی بودن کشت پنبه و گندم، بهرهوری و کیفیت محصولات کشاورزی در مزارع استان نیز افزایش مییابد، زیرا پنبه بهترین گیاه برای کشت تناوبی گندم است و پس از کشت پنبه، عملکرد زمین یا مزرعه در کشت گندم به طور چشمگیری بهبود مییابد.»
رئیس جهاد کشاورزی استان گلستان پیشبینی میکند با ادامه حمایتهای دولت محصول پنبه بار دیگر به جایگاه اقتصادی خود بازگردد و گلستان دوباره قطب اصلی تولید پنبه کشور شود.
