آیین افتتاح معاملات صندوقهای سرمایهگذاری نقره در بورس کالا برگزار شد
ریسک و فرصت نقرهای در بازار سرمایه
حبیب آرین
گروه بورس
آیین افتتاح معاملات صندوقهای سرمایهگذاری نقره در بورس کالای ایران، گام مهمی در توسعه محصولات مالی بازار سرمایه محسوب میشود. طی این رویداد سه صندوق نقره به ارزش ۹۰۰ میلیارد تومان پذیرهنویسی شد. رکوردهای پی در پی بازار نقره طی یک سال گذشته، توجه بسیاری از سرمایهگذاران را به خود جلب کرده و حالا با راهاندازی این صندوقها فرصتی برای دسترسی عموم مردم به این گزینه سرمایهگذاری فراهم شده است. اما نکته مهم آن است که عدم توجه به زیرساختها ممکن است منجر به بیاعتمادی به بازار سرمایه شود. طبق گفتههای مدیرعامل بورس کالا، اکنون حدود ۲۹ تن شمش نقره در خزانهداری بورس کالا وجود دارد. این رقم طی یک سال گذشته رشد معناداری تجربه کرده، اما به نظر هنوز جوابگوی تقاضای سرمایهگذاران نیست، به طوری که ارزش گواهی سپرده شمش نقره بین ۱۵ تا ۲۰ درصد از قیمت شمش نقره در بازار نقدی بالاتر است یا به اصطلاح حباب دارد. این سه صندوق جدید نیز معادل حدود ۱۰ درصد کل موجودی نقره خزانهداری بورس کالا تقاضای جدید ایجاد خواهند کرد که اگر به عرضه به تناسب افزوده نشود، احتمال بزرگتر شدن حباب نقره بورس کالا بیشتر میشود. بر این مبنا، همانطور که باید از تولد یک محصول مالی جدید و توسعه سرمایهگذاری استقبال کرد، نیاز است نسبت به توسعه زیرساختها نیز توجه کنیم. البته گفته میشود حضور شرکتهای تولیدکننده نقره در کنار این صندوقها میتواند راه را برای مهار این هیجان فراهم کند.
آغاز مسیر نقره در بورس کالا؛
از گواهی شمش تا صندوق
معاملات گواهی سپرده شمش نقره در بورس کالا از ۲۰ آذر سال گذشته آغاز شد؛ بازاری که در ابتدا با عرضه محدود و تعداد اندکی از تولیدکنندگان فعالیت خود را شروع کرد، اما بهتدریج و با افزایش مشارکت تولیدکنندگان، نهادهای مالی و سرمایهگذاران، به یکی از کانونهای جدید توجه در بازار سرمایه تبدیل شد. اکنون، با راهاندازی صندوقهای سرمایهگذاری نقره، این زنجیره یک گام دیگر به سمت تکمیل شدن حرکت کرده است؛ بهگونهای که گواهی سپرده بهعنوان دارایی پایه و صندوقها بهعنوان ابزار تجمیع و مدیریت سرمایه، در کنار هم قرار گرفتهاند.
جهش قیمتی پیش از پذیرهنویسی؛ واکنش بازار به یک خبر
رفتار قیمتی گواهی سپرده شمش نقره در هفتههای منتهی به پذیرهنویسی صندوقها یکی از پرحاشیهترین موضوعات حول پذیره نویسی صندوقهای نقره بود. پس از انتشار خبر آغاز پذیرهنویسی صندوقهای نقره، قیمت این گواهی وارد یک روند صعودی پرشتاب شد. دادههای معاملاتی نشان میدهد قیمت گواهی شمش نقره در ۳۰ روز اخیر از دوم تا سی آذر ماه از ۱۹۹ هزار تومان به بیش از ۳۳۰ هزار تومان رسید؛ رشدی معادل ۶۴ درصد در کمتر از یک ماه. این شتاب قیمتی، بیش از آنکه صرفاً حاصل نوسانات کوتاهمدت باشد، بازتاب انتظارات جدید بازار نسبت به آینده نقره در بورس کالا و ورود تقاضای نهادی از مسیر صندوقها بود. با این حال، همین رشد سریع، زمینهساز طرح یک پرسش جدی شد: آیا قیمت گواهی سپرده شمش نقره وارد محدوده حباب شده است؟
بحث حباب؛ چالش کلاسیک ابزارهای کالایی
بر اساس بررسیها، گواهی سپرده شمش نقره در مقطع پذیرهنویسی صندوقها با حدود ۲۲.۹ درصد حباب مثبت معامله میشد. مبنای این محاسبه، ارزش ذاتی نقره است که از حاصلضرب قیمت جهانی هر اونس نقره در نرخ دلار بازار آزاد و تقسیم آن بر عدد ۳۱.۱ (تبدیل اونس به گرم) به دست میآید. در اول دیماه ارزش ذاتی هر گرم نقره حدود ۲۹۲ هزار تومان برآورد میشد، در حالی که قیمت گواهی سپرده شمش نقره به حدود ۳۵۸ هزار و ۹۰۰ تومان رسیده بود.
این اختلاف، پرسش مهمی را پیش روی بازار قرار داد: آیا صندوقهای نقره با چنین حبابی میتوانند پرتفوی خود را بهصورت منطقی تشکیل دهند؟ تجربه بازارهای کالایی نشان میدهد که در دورههای ابتدایی توسعه یک ابزار جدید، نوسان و حتی فاصله گرفتن قیمت از ارزش ذاتی، پدیدهای غیرمنتظره نیست؛ بویژه زمانی که انتظارات سرمایهگذاران از آینده بازار، نقش پررنگتری از متغیرهای فعلی ایفا میکند.
پاسخ نهاد عرضهکننده؛
نگاه مرحلهای به توسعه بازار
در واکنش به این ابهامات، بهنام چاووشی، مدیرعامل یکی از شرکتهای عرضهکننده صندوق نقره، توضیح داد که راهاندازی این صندوقها نتیجه یک فرآیند برنامهریزیشده و مرحلهای از سوی سازمان بورس و بورس کالا بوده است. به گفته او، صندوقهای نقره با مشارکت یک سبدگردان و شرکت تولیدکننده نقره – بهعنوان اولین عرضهکننده شمش نقره در بورس کالا – راهاندازی شده و همین ترکیب، نشاندهنده نگاه محتاطانه و تدریجی نهاد ناظر به توسعه این بازار است.
از منظر او، راهاندازی صندوقهای نقره نهتنها یک فرصت سرمایهگذاری جدید برای سرمایهگذاران ایجاد میکند، بلکه به انضباط بخشی عرضه گواهی سپرده نقره در بورس کالا نیز کمک خواهد کرد. در این چهارچوب، توسعه همزمان بازار گواهی و صندوقها، میتواند به تعمیق بازار، افزایش نقدشوندگی و کاهش نوسانات هیجانی در میانمدت منجر شود.
استقبال کمسابقه از پذیرهنویسی؛
نقش پررنگ سرمایهگذاران حقیقی
با وجود بحثهای مطرحشده درباره حباب، آمارهای پذیرهنویسی نشان داد که صندوقهای نقره با استقبال مواجه شدهاند. در مجموع، سه صندوق نقره حدود ۹۰۰ میلیارد تومان تعهد سرمایهگذاری جذب کردند. در مجموع، بیش از ۱۳ هزار سرمایهگذار حقیقی در پذیرهنویسی این سه صندوق شرکت کردند؛ آماری که نشان میدهد بازار نقره از همان ابتدا، پیوند عمیقی با سرمایههای خرد برقرار کرده است.
پشتوانه جهانی؛
جهش نقره در بازارهای بینالمللی
تحولات داخلی بازار نقره را نمیتوان بدون در نظر گرفتن روندهای جهانی تحلیل کرد. در بازارهای بینالمللی، قیمت نقره در ۳۰ روز اخیر حدود ۳۴ درصد رشد کرده و به سطوحی نزدیک به ۷۰ دلار در هر اونس رسیده است. این رشد قابل توجه، حاصل همزمان چند عامل کلیدی است: افزایش تقاضای صنعتی نقره در صنایع برق، الکترونیک و انرژیهای تجدیدپذیر؛ انتظارات تورمی و تضعیف ارزش ارزهای اصلی؛ و بازگشت نقره به سبد داراییهای پوشش ریسک سرمایهگذاران در کنار طلا. چنین فضایی، بهطور طبیعی انتظارات صعودی را در بازار داخلی نیز تقویت کرده و به رشد قیمت گواهی سپرده دامن زده است.
نگاه سیاستگذار؛ نقره فراتر از طلا
حجتاله صیدی، رئیس سازمان بورس، در سخنان خود در این آیین، بر ظرفیت بالای نقره در بازار سرمایه تأکید کرد و آن را حتی از منظر کاربردهای صنعتی، دارای پتانسیل توسعهای فراتر از طلا دانست. به گفته او، نقره به دلیل استفاده گسترده در صنایع برق، الکترونیک و تجهیزات پزشکی، بازار مصرف بزرگتری دارد و همین ویژگی، میتواند پشتوانهای برای توسعه پایدار ابزارهای مالی مبتنی بر آن باشد. صیدی همچنین به برنامههای سازمان بورس برای توسعه ابزارهای ارزی متصل به کالا با همکاری بانک مرکزی اشاره کرد و این ابزارها را گامی در جهت شفافیت بیشتر بازار ارز و تأمین مالی تولید دانست. از نگاه او، کالاهای استاندارد – از جمله طلا و نقره – به دلیل قابلیت درک جهانی، میتوانند بستر گسترش فعالیتهای بینالمللی بازار سرمایه ایران را فراهم کنند.
راهبرد بورس کالا؛
تعمیق بازار و ابزارهای مشتقه
سیدجواد جهرمی، مدیرعامل بورس کالای ایران نیز در این مراسم، توسعه بازار اوراق بهادار مبتنی بر کالا را راهبرد اصلی بورس کالا در سالهای اخیر عنوان کرد. او با اشاره به رشد سهم این بازار از ارزش کل معاملات بورس کالا – از ۲۴ درصد در پایان سال گذشته به ۴۱ درصد در ۹ ماه امسال – تأکید کرد که نقره میتواند مسیر طیشده در بازار طلا را تکرار کند. به گفته جهرمی، مجموع نقره ذخیرهشده در انبارهای بورس کالا به ۲۹ تن رسیده که ۲۰ تن آن تولید داخل و ۹ تن وارداتی است. او همچنین از برنامه بورس کالا برای راهاندازی ابزارهای جدیدی مانند قراردادهای اختیار معامله (آپشن) نقره خبر داد؛ ابزاری که میتواند به مدیریت ریسک، افزایش عمق بازار و حرفهایتر شدن معاملات کمک کند.
میان هیجان و بلوغ
افتتاح معاملات صندوقهای سرمایهگذاری نقره را میتوان تلاقی سه روند مهم دانست: رشد انتظارات سرمایهگذاران داخلی، جهش قیمت جهانی نقره و راهبرد سیاستگذار برای توسعه ابزارهای کالایی. اگرچه بحث حباب قیمتی، هشداری جدی برای فعالان بازار است، اما استقبال گسترده از پذیرهنویسی نشان میدهد که نقره توانسته جایگاه خود را بهعنوان یک دارایی جدید در سبد سرمایهگذاران ایرانی تثبیت کند. تداوم این مسیر، بیش از هر چیز، به مدیریت عرضه، توسعه تدریجی ابزارها و حفظ تعادل میان هیجان کوتاهمدت و منطق بلندمدت بازار وابسته خواهد بود.
بــــرش
جزئیات برنامه حمایتی دولت از بازار سرمایه بعد از نهایی شدن لایحه بودجه اعلام میشود
علی مدنیزاده وزیر امور اقتصادی و دارایی به سنا گفت: «کلیات لایحه بودجه در دولت تصویب شده است و برخی جزئیات لایحه بودجه در حال جمعبندی است. جزئیات برنامه حمایتی دولت از بازار سرمایه در قالب بودجه سال آینده (۱۴۰۵) بعد از نهایی شدن اعلام خواهد شد. دولت با جدیت در حال اصلاح مداخلات دستوری و تقویت نقش بازار سرمایه بهعنوان آیینه بخش واقعی اقتصاد است.»
