محدثه جعفری
گروه اجتماعی

مطالبات دارویی شرکت‎ها از مراکز دولتی، خصوصی و داروخانه‌ها به 157 همت رسیده است و از زمان هزینه‌کرد تا برگشت پول شرکت‎ها یک سال زمان می‎برد. موضوعی که چالش تأمین نقدینگی و ارز را برای تولیدکنندگان و واردکنندگان کالاهای سلامت محور ایجاد کرده است. به گفته رئیس هیأت مدیره انجمن پخش دارو و مکمل‎های انسانی، اگر بحث تأمین ارز و نقدینگی انجام نشود، سه ماه آخر سال، روز‌های سختی در حوزه دارویی کشور خواهیم داشت. حالا رئیس سازمان غذا و دارو با تأیید وجود محدودیت منابع ارزی کشور می‎گوید: «محدودیت‌های شدیدی در انتقال ارز دارو و تجهیزات پزشکی ایجاد شده و همین موضوع باعث عقب‌افتادگی‎هایی در پرداخت‌ ارزی شده است اما با وجود همه محدودیت‌ها و شرایط ناخواسته‌ای که به نظام تأمین دارو تحمیل شده، اجازه ندادیم کمبودهای جدی دارویی شکل بگیرد.»
سال گذشته حدود 15 میلیارد دلار برای دارو، تجهیزات و کالاهای اساسی در نظر گرفته شده بود، اما فقط حدود12 میلیارد دلار آن محقق شد. دکترمهدی پیرصالحی رئیس سازمان غذا و دارو با بیان این موضوع به «ایران» می‎گوید: «عدم تخصیص کامل منابع مالی نشان‌دهنده محدودیت منابع ارزی کشور است. علاوه بر این، محدودیت‌های شدیدی در انتقال ارز دارو و تجهیزات پزشکی ایجاد شده و همین موضوع باعث عقب‌افتادگی در پرداخت‌های ارزی شده است. حالا عقب‌افتادگی‎ها در پرداخت‌های ارزی و همچنین بدهی‌های ارزی قابل توجهی که به تأمین‌کنندگان خارجی وجود دارد، مشکلاتی را در بحث دارو ایجاد کرده است.»
معاون وزیر بهداشت با اعلام اینکه در بخش ریالی هم سال گذشته با استفاده از منابع صندوق ذخیره، حدود 300 میلیون دلار برای پرداخت بدهی شرکت‌های دارویی و تجهیزات پزشکی تخصیص یافت، توضیح می‎دهد: «اسفند ماه سال گذشته حدود 21 همت پرداخت شد، یعنی نزدیک به 50 درصد بدهی‌های دولت را پوشش داد. اما پس از آن، پرداخت مؤثری انجام نشده است. حالا هم بدهی‌های ارزی قابل توجهی به تأمین‌کنندگان خارجی وجود دارد و پرداخت این بدهی‌ها نیازمند همراهی جدی دولت، مجلس و سایر ارکان تصمیم‌گیر است. در صورت پرداخت بموقع مطالبات، تأمین ارز و اجرای درست قراردادها، زنجیره تأمین شامل تولیدکنندگان، شرکت‌های پخش و داروخانه‌ها به‌صورت طبیعی ذخایر مناسبی ایجاد می‌کند و تأمین پایدار نیاز دارویی مردم امکان‌پذیر می‌شود.»
او با بیان اینکه در زمان اجرای طرح دارویار قرار بود تمامی نهادهای ذی‌ربط همکاری لازم را داشته باشند تا شرکت‌ها و مردم دچار مشکل نشوند، می‎گوید: «از همان ابتدای طرح عدد کمی مصوب و عدد کمتری هم پرداخت شد. تنها پرداخت مؤثر انجام‌شده مربوط به تخصیص حدود 300 میلیون دلار و پرداخت حدود 21 همت در اسفندماه سال گذشته بوده و پس از آن پرداخت مؤثری انجام نشده است. اما با وجود همه محدودیت‌ها و شرایط ناخواسته‌ای که به نظام تأمین دارو تحمیل شده، اجازه نداده‌ایم کمبودهای جدی دارویی شکل بگیرد. جلسات مدیریت تأمین دارو با حضور تولیدکنندگان و شرکت‌های توزیع برگزار شده، همچنین کارخانه‌های دارویی تعطیل نشده‌اند تا از بروز کمبودهای جدی جلوگیری شود. همان‌طور که گفته شد؛‌ سال گذشته فقط بیش از 12 میلیارد دلار برای دارو پرداخت کردند. برای سال 1404 نیز حدود 11 میلیارد دلار پیش‌بینی شده، اما با گذشت 9 ماه برآورد می‌شود، حدود 8 میلیارد دلار تا پایان سال محقق شود که بیانگر محدودیت منابع ارزی است.»
رئیس سازمان غذا و دارو در مورد ذخایر استراتژیک و تجهیزات پزشکی در این شرایط می‎گوید: «بر اساس قانون، تأمین ذخایر استراتژیک شش‌ماهه دارو و تجهیزات پزشکی تکلیف شده است، اما در صورت پرداخت بموقع مطالبات، تأمین ارز و اجرای درست قراردادها، زنجیره تأمین به‌صورت طبیعی ذخایر مناسبی ایجاد می‌کند. با وجود محدودیت‌ها، اجازه داده نشده کمبودهای جدی دارویی شکل بگیرد و بابت کمبودهای مقطعی و ناخواسته از مردم عذرخواهی کردیم.»
دکتر پیرصالحی با اشاره به اصلاح قیمتی دارو می‎گوید: «اصلاح قیمت دارو و تجهیزات پزشکی در شرایط تورمی یک ضرورت است تا تولیدکنندگان بتوانند به‌طور پایدار نیاز دارویی مردم را تأمین کنند. حمایت از تولید داخل، تنها مسیر تضمین دسترسی مردم به دارو است.»

مطالبات پرداخت نشود
کمبود دارو خواهیم داشت
دکتر سید ابراهیم هاشمی رئیس هیأت مدیره انجمن پخش دارو و مکمل‎های انسانی نیز درباره شرایط دارویی کشور و مطالبات شرکت‎ها به «ایران» می‎گوید: «درحال حاضر تولیدکنندگان و واردکنندگان دارو از دو منبع می‎توانند پول مجموعه‎شان را تأمین کنند. حالا اگر دولت ارز را تخصیص بدهد، اما کسی نتواند ریال کافی برای دریافت ارز را تأمین کند، در عمل امکان دریافت ارز را نخواهد داشت. به همین دلیل بحث تأمین منابع مالی در اولویت شرکت‎های تولیدکننده و واردکننده قرار دارد. در حال حاضر 31.5 همت از مجموعه دانشگاه‌های علوم پزشکی مطالبه داریم و تا آخر آذرماه بین 2 تا 3 میلیارد تومان به این عدد در دانشگاه علوم پزشکی اضافه می‎شود. حالا اگر همان 31.5 همت را با بقیه مجموعه‌ها یعنی سازمان تأمین اجتماعی و هلال احمر و سایر دولتی‌ها جمع کنیم میزان مطالبات بر زمین مانده ما بیش از 47 همت می‎شود. در این بین 110 همت هم از مجموعه‎های خصوصی مثل داروخانه‌ها و بیمارستان‎های خصوصی که مجموعاً 157 همت برای بازار دارویی است، ‌طلب داریم.»
او با بیان اینکه اگر در خبری مطرح شود، مثلاً سازمان تأمین اجتماعی می‌خواهد به بخش دارو پول واریز کند، دانشگاه‎ها دیگر پولی به ما نمی‎دهند، توضیح می‎دهد: «سازمان تأمین اجتماعی از 70همتی که برای بخش دارو اوراق دریافت کرده بود که بفروشد و بدهی‎اش را پرداخت کند، تا پایان تیرماه مطالبات داروخانه‌ها را پرداخت کرد اما از آن زمان تاکنون یعنی مرداد، شهریور، مهر، آبان و آذر 5 ماه است که پرداخت مطالبات انجام نشده و کسی هم پاسخگو نیست. از طرف دیگر حدود 19.8 همت پول به دانشگاه‎های علوم پزشکی داده شده تا مطالبات دارو را پرداخت کنند، اما فقط دانشگاه علوم پزشکی تهران مقداری از بدهی‎اش را پرداخت کرده است. ما هر روز جنس را به علت اینکه مردم بدون دارو نمانند، تحویل می‎دهیم ولی از پول خبری نیست. این عدم پرداخت مطالبات باعث می‎شود، در آینده قطعاً دچار کمبود دارو شویم.»
دکتر هاشمی با بیان اینکه در حال حاضر حدود350 قلم کالا داریم که زیر یک ماه موجودی دارد، می‎گوید: «اگر پول به حوزه دارو تزریق نشود همه اینها تبدیل به کمبود می‎شود. برخی از دانشگاه‎ها نامه می‎زنند به ما که انجمن پخش هستیم که اگر دارو ندهید فلان کار را می‎کنیم. چرا باید بدون دریافت پول، دارو بدهیم. در برخی از دانشگاه‌ها مطالبات‎مان به قبل از سال 1400 بازمی‎گردد. اما به طور میانگین مطالبات‌مان به 12 ماه رسیده است.»
عدم پرداخت بموقع مطالبات شرکت‎های دارویی مشکلات بسیاری را برای آنها در تهیه و تولید ایجاد کرده است. رئیس هیأت مدیره انجمن پخش دارو و مکمل‎های انسانی با بیان این موضوع می‎گوید: «چک‌های بیشتر مدیران عامل شرکت‎های پخش برگشت خورده و حساب‎های بانکی‎شان مسدود شده است. »
دکتر هاشمی در مورد مهم‌ترین بخش دارو در کشور می‎گوید: «تأمین‌کننده دارو از همه مهم‎تر است و برای دو بخش پول نیاز دارد. درآمد ریالی برای پرداخت حقوق پرسنل، هزینه‎های جاری و هزینه‌های بسته‌بندی، مواد تولیدی داخلی و... است که به علت سرگردانی مطالبات‌شان در 12 ماه سال نمی‎توانند پرداخت کنند. از طرف دیگر برای وارد کردن مواد اولیه تولید دارو نیازمند دریافت ارز است که ریالی ندارد که ارز را از دولت دریافت کند. حالا اگر به هر طریقی ریال مورد نظر را تأمین کند تا ارز بگیرد، ارز منتقل نمی‎شود. همین موضوع برای واردکنندگان دارو هم صدق می‎کند و شدت تأثیر آن بیشتر است. چون آنها اگر ارز نداشته باشند، هیچ کاری نمی‎توانند انجام بدهند. به همین دلیل تأکید می‎کنم، اگر مطالبات پرداخت نشود، هر ماه به طور میانگین بین 150 تا 300 قلم به کمبودهایمان اضافه می‎شود.»