عامل انفجارهای آبی مشخص شد
سیاهچالههایی که ستارهها را خرد میکنند
آرزو کیهان
گروه علم و فناوری
ستارهشناسان بهتازگی پرده از یکی از اسرار بزرگ کیهان برداشتهاند؛ انفجارهایی آبیرنگ که سالها ذهن پژوهشگران را به خود مشغول کرده بود. پدیدههای نوری آبی سریع و درخشان (LFBOT) بر خلاف تصور اولیه، حاصل مرگ معمولی ستارهها نیستند؛ بلکه صحنهای بسیار خشن و نادر را در دل فضا نشان میدهند و لحظهای هستند که یک سیاهچاله، ستارهای را بهطور کامل تکهتکه میکند. پدیدههای نوری آبی سریع و درخشان (LFBOT) در واقع یک دسته از انفجارهای مرموز در فضاهای عمیق هستند که برای اولینبار دانشمندان ناسا آن را با تلسکوپ فضایی هابل در سال ۲۰۲۳ شناسایی کردند. آخرین نمونه کشف شده از این مدل انفجار، AT 2024wpp است که در قلب آن، سیگنالی از این پدیده نوری آبی دیده میشود. این انفجار در فاصلهای حدود ۱.۱ میلیارد سال نوری از زمین رخ داده و به گفته دانشمندان، درخشانترین نمونهای است که تاکنون ثبت شده است.
انرژی 100 برابر یک نواختر
محققان با مطالعه AT 2024wpp دریافتند که در این انفجار، حدود ۱۰۰ برابر انرژی یک ابرنواختر متوسط منتشر شده و درخشانترین نمونهای است که تاکنون ثبت شده است، به همین دلیل نمیتوان آن را یک ستاره در حال انفجار دانست. «ناتالی لبارون» از دانشگاه کالیفرنیا، توضیح میدهد که چنین انرژی عظیمی را نمیتوان با فروپاشی هستهای یک ستاره یا هیچ انفجار متعارف دیگری توضیح داد. او تأکید میکند برای تولید این مقدار انرژی، یک ستاره در حال انفجار باید حدود ۱۰ درصد از جرم خود را از طریق رابطه انرژی/جرم اینشتین بسرعت به انرژی تبدیل کند اما چنین چیزی امکانپذیر نیست. در نهایت محققان به این نتیجه رسیدند که انفجارهای کیهانی آبی روشن و مرموز توسط سیاهچالههایی ایجاد میشوند که ستارهها را تکهتکه میکنند.
به همین دلیل پژوهشگران باور دارند این پدیده، نتیجه یک رویداد ویژه با نام TDE است؛ TDEها رویدادهای نسبتاً رایجی در سراسر کیهان هستند و زمانی اتفاق میافتند که ستارگان بیش از حد به سیاهچالههای گرسنه نزدیک شده و تحت گرانش شدید آنها به رشتههای کشیده شبیه پاستا تبدیل میشوند و به دور سیاهچاله میپیچند. این امر باعث ایجاد اشعه ایکس، فرابنفش و نور آبی نوری میشود که به صورت پدیدهای به نام AT 2024wpp دیده میشود. امواج رادیویی هم زمانی تولید میشوند که مواد از اطراف سیاهچاله به قطبهای آن هدایت میشوند، جایی که تا حدود ۴۰درصد سرعت نور شتاب میگیرند و به صورت جت به بیرون پرتاب میشوند. محققان درباره AT 2024wpp تخمین میزنند سیاهچالهای با جرمی حدود 100 برابر خورشید، تنها در چند روز یک ستاره همراه را کاملاً نابود کرده است. همچنین برآورد میشود ستاره نابود شده جرمی حدود 10 برابر خورشید داشته و از نوع ستارههای بسیار تکاملیافته بوده است. این کشف نهتنها راز یکی از عجیبترین انفجارهای کیهانی را روشن کرده، بلکه نشان میدهد سیاهچالهها میتوانند در شرایط خاص نمایشی برپا کنند که در میان خشونتهای شناخته شده کیهان نیز نادر است.
