مرجان قندی
گروه گزارش

خالکوبی و تتو که از قدیمی‌ترین شیوه‌های بیان فردی و هنری در فرهنگ‌های مختلف شناخته می‌شود، امروز به یک پدیده جهانی بدل شده است به طوری که طبق آمارهای اعلام شده، حداقل ۲۰ درصد جمعیت جهان خالکوبی و تتو دارند. افراد با تتوهایی از نشانه‌های قبیله‌ای و اعتقادی گرفته تا نمادهایی شخصی و الگوبرداری شده که برای نشان دادن باورها یا مراحل مهم زندگی روی پوست خود استفاده می‌کنند.اما پژوهش‌های تازه نشان می‌دهد این نقش‌های ماندگار فقط جلوه‌ای هنری نیستند. 
نتایج تحقیقی بین‌المللی منتشرشده در هفته‌نامه آکادمی ملی علوم آمریکا حاکی است ذرات جوهر تتو می‌توانند در عرض چند دقیقه وارد غدد لنفاوی شوند، به‌طور دائمی در آنجا باقی بمانند و حتی پاسخ بدن به واکسن‌ها را تغییر بدهند. یافته‌ای که نگرانی‌ها درباره خطر التهاب مزمن و افزایش احتمال ابتلا به لنفوم را جدی‌تر کرده است. در یکی از گزارش‌های موردی، مردی۳۵ ساله با تتویی بزرگ روی بازویش پس از واکسیناسیون کووید-۱۹ دچار پاسخ ایمنی ضعیف شد و بررسی‌ها نشان داد تجمع رنگدانه‌های جوهر در غدد لنفاوی او با اختلال در عملکرد سلول‌های ایمنی همراه بوده است. با توجه به اینکه همچنان تتو یک عمل رایج و هنری در میان اقشار مختلف محسوب می‌شود، این یافته‌ها لزوم تنظیم مقررات ایمنی سخت‌گیرانه‌تر برای جوهرهای تتو و آگاهی‌بخشی به افراد پیش از تصمیم به انجام این کار را پر اهمیت تر می‌کند.
آگاهی از خطرات احتمالی و رعایت اصول بهداشتی برای تتو و خالکوبی اهمیت فراوان دارد. پزشکان و رسانه‌ها نقش مهمی در اطلاع‌رسانی این موضوع دارند، اما در نهایت تصمیم نهایی بر عهده فرد است؛ تصمیمی که باید با شناخت کامل از پیامدهای آن گرفته شود. 
دکتر فاطمه هدایی، متخصص داخلی، در گفت‌وگو با «ایران» با اشاره به اهمیت آگاهی از پیامدهای خالکوبی و تتو برای سلامت عمومی در توضیح سازوکار ورود جوهر تتو به بدن می‌گوید: «جوهر تتو یا خالکوبی در لایه درم پوست تزریق می‌شود و در همان لحظه توسط سلول‌هایی به‌نام ماکروفاژ بلعیده شده و به غدد لنفاوی اطراف ناحیه تزریق منتقل می‌شوند. در اغلب موارد این روند مشکلی ایجاد نمی‌کند، اما گاهی در برخی افراد واکنش حساسیتی در محل غده لنفاوی دیده می‌شود.» هدایی درباره تفاوت نوع و رنگ جوهر توضیح می‌دهد: «جوهر خالکوبی و تتوهای دائم معمولاً شامل نمک‌های فلزی، رنگ‌های آلی و پیگمنت‌های صنعتی است که می‌تواند حساسیت‌زا باشد و در برخی موارد احتمال سرطان‌زایی آنها مطرح است. در مقابل، خالکوبی‌های موقتی با حنای طبیعی قرمز بی‌خطر محسوب می‌شوند، اما نوعی از آن که با حنای سیاه انجام می‌شود به دلیل داشتن ماده خاصی می‌تواند حساسیت‌زا باشد. بر اساس مطالعات اخیر، تجمع رنگدانه‌های جوهر در غدد لنفاوی اطراف محل تتو مشاهده شده و همین موضوع می‌تواند در ایجاد پاسخ ایمنی به برخی واکسن‌ها تأثیر بگذارد. به همین دلیل توصیه می‌شود پس از انجام تتو حداقل یک ماه واکسنی تزریق نشود و یا پس از واکسیناسیون بین ۳۰ تا ۶۰ روز فاصله با انجام تتو وجود داشته باشد.»
 
عفونت شایع‌ترین خطر پنهان تتو
این متخصص بیماری‌های داخلی درباره این موضوع که تغییرات ایمنی ناشی از تتو موقتی هستند یا دائمی، می‌گوید: «تغییراتی که در سیستم ایمنی ایجاد می‌شود ممکن است طولانی‌مدت باقی بماند، اما اینکه این تغییرات دائمی باشند هنوز شواهدی یافت نشده و به مطالعات بیشتری نیاز دارد.» هدایی درباره عوارض پوستی و ایمنی در بیماران دارای تتو می‌گوید: «شایع‌ترین عارضه‌ای که دیده می‌شود، عفونت محل خالکوبی است که معمولاً در سه هفته اول اتفاق می‌افتد. عارضه بعدی واکنش‌های پوستی است که شایع‌ترین آن حساسیت به خود جوهرهای رنگی تتو است. مسأله‌ای که کمتر رخ می‌دهد اما اهمیت زیادی دارد عفونت‌های سیستمیک است؛ بویژه اگر تتو در شرایط غیربهداشتی انجام شده باشد، خطر انتقال عفونت‌های ویروسی مانند هپاتیت B و C وجود دارد.»

۲۰ درصد جمعیت جهان، تتو دارند
او با اشاره به گستردگی انجام تتو در جهان می‌گوید: «حدود ۲۰درصد جمعیت جهان، تتو دارند. نکته مهم این است که خالکوبی باید در محیطی کاملاً بهداشتی انجام شود، محدود باشد و همراه با آگاهی انجام بگیرد. در مورد جوهرهای تتو هم قطعاً به سخت‌گیری‌های بیشتری نیاز است، اما متأسفانه هنوز به یک ترکیب واحد و مشخص نرسیده‌اند و هیچ جوهر تتویی مورد تأیید سازمان غذا و داروی آمریکا نرسیده است؛ یعنی طبق بررسی‌های انجام‌شده، جوهر مشخصی با ترکیبات استانداردسازی‌شده وجود ندارد. اگر این اتفاق بیفتد، بسیاری از مشکلاتی که در این زمینه مطرح شده است، کاهش پیدا می‌کند و نگرانی‌ها هم کمتر خواهد شد. مثلاً جوهرها با ترکیباتی ساخته شوند که با لیزر به‌راحتی پاک شوند و در مجموع به سمتی حرکت کنند که ریسک عفونت، التهاب و حساسیت‌های موضعی کاهش یابد و تجمع رنگدانه‌ها در غدد لنفاوی کمتر اتفاق بیفتد.»
هدایی در پاسخ به این پرسش که چرا با وجود هشدارهای علمی، محبوبیت تتو در جهان رو به افزایش است، می‌گوید: «یکی از دلایل این است که خطرات آن معمولاً دیررس هستند و دیر خودشان را نشان می‌دهند، بنابراین نگرانی فوری در فرد ایجاد نمی‌کنند. از سوی دیگر، بسیاری از خطرات مطرح‌شده احتمالی بوده و قطعی نیستند. نکته دیگر این است که هشدارهای پزشکان گاهی به زبان ساده و ملموس برای بیماران بیان نمی‌شود. علاوه بر این، وقتی افراد می‌بینند شخصیت‌های مهم یا حتی برخی پزشکان خودشان تتو دارند، تصور می‌کنند خطری وجود ندارد. البته شبکه‌های اجتماعی در این میان نقش مهمی دارند چون بیشتر زیبایی‌های تتو را برجسته می‌کنند و در عمل تلاش پزشکان برای اطلاع‌رسانی درباره خطرات را خنثی می‌کنند.»
 
ضرورت آگاهی‌بخشی عمومی
او درباره اقدامات کاهش خطرات احتمالی این کار توضیح می‌دهد: «فردی که قصد انجام این کار را دارد باید بیش از هر چیز مطمئن باشد محیط انجام کار کاملاً بهداشتی است و از مواد و وسایل بهداشتی استفاده می‌شود. درست است که جوهرهای مورد استفاده هنوز تأییدیه رسمی ندارند، اما حداقل باید از استفاده مواد نامرغوب پرهیز شود. در طول پروسه هم رعایت کامل اصول بهداشتی ضروری است تا ریسک انتقال عفونت‌ها به حداقل برسد. علاوه بر این، فرد باید بیماری‌های زمینه‌ای خود را بررسی کند و با پزشک مشورت داشته باشد تا مطمئن شود انجام تتو برای او مناسب است. نهایتاً پس از انجام تتو، آزمایش سلول‌های خونی و همچنین بررسی هپاتیت B و C توصیه می‌شود تا وضعیت سلامت ایمنی فرد ارزیابی شود.»