سید جواد حسینی در گفت وگو با « ایران» طرح محوری سازمان بهزیستی کشور را تشریح کرد
«سلام»، مثلث طلایی برای خدمات اجتماعی
سمیه افشینفر
گروه اجتماعی
خدمات سازمان بهزیستی فقط به جامعه هدف 8 میلیون نفری محدود نمیشود. با تأکیدهای ویژه رئیسجمهوری برای اجرای عدالت، سیدجواد حسینی رئیس این سازمان از آغاز فعالیت خود در بهزیستی از اجرای طرحی نوین با عنوان «سلام» خبر داد؛ طرحی محله محور که سـلامت اجتماعی را نه در مراکزی خاص که در قلب محلات و در دل کانونهای محلی مثل مدارس، فرهنگسراها و مســاجد دنبال میکند. برنامهای که با تکیه بر مثلث طلایی خدمات اجتماعی (کفایت، عدالت – جامعیت)، افراد مختلف جامعه اعم از سالمندان، نوجوانان، افراد دارای معلولیت و خانوادههای نیازمنــد را در نظر گرفته است؛ برنامههایی که برای ایجاد زیست اجتماعی پایدار طراحی شدهاند.
مردم باید به کمک دولت بیایند. سید جواد حسینی، معاون وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی و رئیس سازمان بهزیستی کشور، با اشاره به تأکید رئیسجمهوری مبنی بر اینکه دولت برای خدمات بهتر به حضور و یاری مردم نیاز دارد، به «ایران» میگوید: «همانگونه که مردم در دوران کرونا پای کار آمدند، در حال حاضر هم باید در محلات پای صحنه باشند و امور را در دست بگیرند.» او طرح سلام را یکی از برنامههای محوری میداند و میگوید: «11 هزار گروه با 120 هزار نیروی داوطلب باید به این طرح وارد شوند.»
رئیس سازمان بهزیستی، به انعقاد تفاهمنامه با آموزش و پرورش برای استفاده از مدارس در ساعات عصر در طرح سلام اشاره میکند:«از ظرفیت 2500 مرکز مثبت زندگی، مراکز توانبخشی، مساجد و بسیج و نیز ظرفیت 120 هزار نفری داوطلبان بهزیستی استفاده خواهیم کرد. در طرح سلام خدمات و اقدامات مؤثری مانند استعدادیابی جوانان، ایجاد پاتوق سالمندی، ارائه خدمات توانبخشی، غربالگری سلامت چشم و برپایی میز خدمت در محلات برنامهریزی شده است.»
استقرار میز خدمت
دستگاههای اجرایی در محلات
حسینی با اشاره به ارائه فراخوان مسابقه محله ما از دهه فجر میگوید: «در قالب این طرح هر هفته یک روز یکی از نهادها در محله مستقر میشود و به ارائه خدمات به مردم میپردازد.» او همچنین از انجام دو اقدام تکمیلی خبر میدهد: «با وزیر ارتباطات برای استفاده از ظرفیت اپلیکیشن «بله» و اعلام عمومی برای همکاری در طرح سلام رایزنی کردهایم، همچنین «بانک زمان» ایجاد میشود که با ادغام اینها در طرح سلام و با شکلگیری فعالیت محلهمحور توسط مردم، سازمانها دیگر نقش تسهیلگر خواهند داشت و این کار، تغییر وضعیت در حکمرانی است.»
حسینی دستاورد اجرای این طرح در سطح کلان را تقویت انسجام اجتماعی، کاهش آسیبهای اجتماعی و ارتقای کیفیت زندگی افراد جامعه عنوان میکند. او معتقد است: «با ایجاد شبکهای از نهادها و افراد محلی، پلی میان سیاستهای کلان و نیازهای واقعی جامعه ایجاد میشود و به عنوان الگویی موفق برای سایر موضوعات کشور قابل ارائه است. در حقیقت بسیج منابع و ظرفیتهای محلی باعث ایجاد مشارکت فعال ساکنان در ارتقای کیفیت زندگی و شرایط محله شده و به طور مستقیم به بهبود وضعیت سلامت اجتماعی در محلهها منجر خواهد شد که این موضوع یک روش مناسب برای سیاستگذاری کلان در زمینه توسعه اجتماعی است.» رئیس سازمان بهزیستی میگوید: «طرح در چشمانداز خود به ایجاد شبکهای محلی به عنوان هسته اصلی متکی است که با سه شبکه دیگر تعامل خواهد داشت؛ اول شبکه داوطلبان، دوم فدراسیون تسهیلگران و سوم شبکه خدمات (دولتی – حاکمیتی). این ستونها در کنار هم بستری را ایجاد میکنند تا پروژههای طراحیشده توسط ساکنان محله به اجرا دربیایند و مسیر پیشرفت و توسعه محلی شکل بگیرد. این فرآیند در نهایت منجر به تحقق حکمرانی اجتماعمحور و شکوفایی محلی خواهد شد.» او اجزای کلیدی شبکه محلی را سه عنصر اصلی میداند که با کمک تسهیلگران شکل خواهد گرفت و در مورد این عناصر توضیح میدهد: «پرونده سلامت اجتماعی محله شامل داشتهها، نیازها و دادههای تحلیلی است. بانک دارایی محله شفافسازی و تجمیع منابع محلی را بر عهده دارد، سازمان محلی که با مشارکت ساکنان، مدیریت حکمرانی محلی را انجام میدهد. این شبکهها با سایر نهادها به شکل ائتلافهای موقت یا دائمی، در ارتباط خواهند بود و با سایر محلهها یا دستگاهها بر اساس منافع مشترک، اقدامات مشارکتی انجام میدهند.»
معاون وزیر رفاه با بیان اینکه در این طرح ممکن است مشکلاتی مانند تأمین منابع، عدم همراهی محلی یا بروز حوادث غیرمترقبه به وجود بیاید، میگوید: «نگرانی اصلی، کنار گذاشتن اصل مشارکت، نادیده گرفتن مهارتهای تسهیلگری، احساس مالکیت از سوی دستگاههای دولتی و محدودسازی توان تصمیمگیری ذینفعان محلی است. برای مقابله با این موارد، باید به صورت مستمر بر توانمندسازی و مهارتآموزی گروههای ذینفع تأکید کرد و شفافیت کامل در تمامی فرآیندها رعایت شود.» رئیس سازمان بهزیستی تأکید میکند: «نظارت و مداخله مستقیم تمام ذینفعان (و نه صرفاً نمایندگی آنها) در فرآیند ارزیابی و ارزشیابی، راهکاری کلیدی برای اصلاح مسیر و تضمین موفقیت طرح خواهد بود.»
بــــرش
دیگر تنها نیستم
محترم خانم 73 سال دارد او هر روز راهی پاتوق میشود، آنجا دیگر تنها نیست، مدتی است که این پاتوق در مدرسه محله برقرار است. او که معلم بازنشسته است به «ایران» میگوید: «زندگیها تغییر کرده است، قدیمها همسایههای یک محله همدیگر را میشناختند و با هم سلام وعلیکی داشتند، اما این روزها اصلاً نمیدانیم همسایه کناریمان چه کسی است. بچهها هم هرکدام مشغول کار خودشان هستند، بیشتر اوقات تنها بودم. از وقتی که متوجه شدم بعدازظهرها میتوانم به مدرسه محله بیاییم اول باور نکردم اما یکبار سر زدم، متوجه شدم زنان و مردان سالمند دیگری هم هستند که مانند من در خانه حوصلهشان سر میرود. اینجا با هم صحبت میکنیم گاهی کلاس یا برنامههای آموزشی و پزشکی برایمان میگذارند.» این زن سالمند معتقد است انسانها از یک سنی به بعد فقط به همدم نیاز دارند و این همدم در پاتوق دوستی طرح سلام برای او و دوستانش فراهم شده، حالا بهجز بعدازظهرها، صبحها هم با هم به پیادهروی میروند و در بقیه ساعات روز هم به هم سر میزنند. براساس پیمایشها، مهمترین مشکل سالمندان احساس تنهایی است. حدود 60 درصد آنها تنها زندگی میکنند. حتی آنهایی که با خانواده هستند نیز از کاهش تعاملات اجتماعی ناراضیاند. در طرح سلام با ایجاد پاتوقهای اجتماعی در محلهها، محیطی شاد و تعاملمحور برای آنها فراهم شده است. رئیس سازمان بهزیستی میگوید: «یکی از بخشهای اصلی طرح، «طرح مهر و گفتوگو» برای سالمندان است. در این فضاها، سالمندان میتوانند در کلاسهای آموزشی، ورزشی، قصهگویی، خاطرهگویی و فعالیتهای هنری شرکت کنند. پنج محور کلیدی شامل استراحت، تغذیه، سبک زندگی، ورزش و نظام ارجاع برای آنها تعریف شده است. هدف ما افزایش نشاط، توانمندی و تعاملات اجتماعی سالمندان است.» به گفته رئیس سازمان بهزیستی قرار است اغلبِ پاتوق سالمندان در ساعات غیرآموزشی در 115 هزار مدرسه کشور ایجاد شود اما برخی پاتوقها در محلات نیز در مکانهای مختلف مانند بوستانها ایجاد میشود.
بــــرش
مشارکت جوانان در پروژههای محلی
سالمندان تنها کسانی نیستند که قرار است در محلات مورد توجه قرار بگیرند، با توجه به آسیبهای اجتماعی مثل اعتیاد و مصرف دخانیات که افراد جامعه را تهدید میکند، نوجوانان و جوانان هم یکی از مهمترین گروههایی هستند که در این طرح برنامههایی برای آنها در نظر گرفته شده است. سبحان 15 ساله یکی از همین نوجوانان است که در قالب طرح سلام و در یکی از مدارس در کارگاه کنترل آسیبهای اجتماعی شرکت کرده است. او به «ایران» میگوید: «من و چند تا از بچه محلها متوجه شدیم که جلسهای در مدرسه برگزار میشود، البته من خیلی مایل نبودم اما مادرم اصرار کرد و به جلسه رفتم. در آنجا کارشناسی از مضرات مصرف دخانیات حرف زد و تصاویر و فیلمهایی از افراد درگیر با اعتیاد را نشان داد، چیزهایی هم در مورد نه گفتن به ما یاد داد. به نظرم برنامه خوبی بود ولی کاش میشد در کنار برنامههایی از این دست کلاسهای ورزشی و امکانات سرگرمی هم داشته باشیم تا بتوانیم چند ساعتی با دوستانمان خوش باشیم. اگر برنامههای فرهنگی مثل کنسرت موسیقی یا تئاتر هم در این مراکز رایگان نمایش داده شود به نظرم همه استقبال میکنند.» بنابه آمار رسمی، به طور میانگین سالانه حدود 40 هزار نوجوان از برنامههای آموزشی طرح «مانا» بهرهمند میشوند اما هنوز بسیاری با این برنامه ناآشنا هستند. به گفته رئیس سازمان بهزیستی برنامه مشارکت اجتماعی نوجوانان ایران موسوم به «مانا» همه نوجوانان 13 تا 18 سال را شامل میشود. نوجوانان از طریق فراخوان مراکز طرف قرارداد بهزیستی بهعنوان مجریان این برنامه انتخاب میشوند.
حسینی میگوید: «مراکز تحت پوشش بهزیستی فعال در محلات و تشکلهای مردمی از جمله مراکز مثبت زندگی و همیاران سلامت روان (مجموعهای از داوطلبان محلی) برای برنامه مانا، فراخوان میدهند و نوجوانان را شناسایی میکنند. برنامه مانا در 2 قالب محله محوری و مدرسه محوری اجرا میشود. سال گذشته برنامه مانا در 497 مدرسه در استانهای مختلف اجرا شد. به آن معنا که در هر شهر، حداقل در یک مدرسه این برنامه اجرا شده است.»
او تأکید میکند: «پس از شناسایی نوجوانان، آنها در 13 جلسه آموزشی شرکت میکنند که این جلسات آموزشی، اهداف مشخصی را دنبال میکند. اصول مشارکت اجتماعی، خودباوری، افزایش اعتماد به نفس، مهارتهای تصمیمگیری، مهارتهای حل مسأله و پروژه نویسی از سرفصلهای آموزشی ارائه شده به نوجوانان در برنامه مانا به شمار میرود.»
حسینی با بیان اینکه نوجوانان در سلام پروژه کوچک محلی را دنبال میکنند، میگوید: «این پروژه کوچک میتواند تغییر چهره پیادهروی پر از زباله باشد. حتی ممکن است محیط پیرامون نوجوانان، محل تجمع افراد دارای اعتیاد باشد یا در محیط اطراف آنها خرید و فروش مواد انجام شود و منظره محله را برهم زده باشد. نوجوانان در جلسات آموزشی با حمایت نهادها و تشکلهای مردمی آشنا میشوند و میتوانند با کمک آنها محیط پیرامون خود را تغییر دهند به طور مثال با کاشتن چند درخت، یک پارک محلی کوچک ایجاد کنند یا پیادهروی تمیز و مرتب را تحویل محله دهند.»
به گفته حسینی در محور دوم طرح سلام که به نوجوانان اختصاص دارد. آنها در مدارس محلات غربالگری استعداد، ویژگیهای شخصیتی و علایق شغلی میشوند. در ادامه، مهارتآموزی برایشان انجام میشود و در 18 سالگی، میتوانند از تسهیلات اشتغال سازمان بهزیستی بهرهمند شوند.
