تثبیت جایگاه ایران در جهان فرهنگی
«مهارت آینهکاری در معماری ایران» ثبت جهانی شد
گروه زیست بوم/ مهارت آینهکاری در معماری ایران بهطور رسمی در بیستمین اجلاس کمیته بین دولتی میراث ناملموس یونسکو در دهلینو به فهرست جهانی میراث ناملموس بشری افزوده شد.
این ثبت، بیستوهفتمین میراث ناملموس ایران محسوب میشود و جایگاه کشور را در میان ده کشور برتر میراث فرهنگی جهان بیش از پیش تثبیت میکند. ایران اکنون با ۲۹ میراث ملموس و طبیعی و ۲۷ میراث ناملموس، یکی از مهمترین حافظان حافظه تاریخی و فرهنگی جهان به شمار میرود.
آینهکاری ایرانی، هنری دیرینه در معماری ایران است که با نصب دقیق قطعات کوچک آینه روی سقفها، گنبدها، دیوارها و ستونها، جلوهای روحانی و شکوهمند ایجاد میکند. نمونههای برجسته این هنر در تالار آینه کاخ گلستان تهران و مسجد شیخ لطفالله اصفهان قابل مشاهدهاند. فرآیند آینهکاری شامل طراحی، نقشهکشی، تراش آینه، گچبری و نقاشی است و نیازمند دقت هندسی و تجربه استادکاران است. آینهها با برشهای الماسگون آماده شده و با چسبهای طبیعی روی سطح نصب میشوند و نقشهای هندسی، اسلیمی و گلوبتهای به آن هویت میبخشند.
در فرهنگ ایرانی، آینه نماد پاکی، روشنایی و صداقت است؛ مفهومی که در آینهکاری به زبان معماری بدل شده و هم جلوههای بصری ایجاد میکند و هم کارکرد عملی در روشنسازی و مدیریت مصرف انرژی دارد. پرونده ثبت «مهارت آینهکاری در معماری ایران» با مشارکت گسترده استادکاران برجسته، مرمتگران، معماران، دانشگاهها، انجمنهای تخصصی و جوامع بومی و حرفهای از شهرهای تهران، اصفهان، مشهد، شیراز و قم تهیه و تکمیل شد. یونسکو پس از انجام ارزیابیهای کارشناسی و میدانی، تداوم زنده مهارت، انتقال فعال بیننسلی، گستره کاربرد و نقش اجتماعی و فرهنگی این هنر را از مهمترین دلایل واجد شرایط بودن آن برای ثبت جهانی اعلام کرد.
سیدرضا صالحیامیری، وزیر میراثفرهنگی، گردشگری و صنایعدستی، درباره ثبت جهانی این هنر گفت: «ثبت جهانی آینهکاری تأییدی است بر معرفتی که هنر را بدل به زبان جهانشناختی، معماری را تبدیل به دستگاه معنا و ماده را به صورت بازتابی از حقیقت ارتقا میدهد.»
او افزود: «آینهکاری در ژرفترین لایه خود عینیت یک نظام معرفتشناختی است؛ نظامی که نور را نه صرفاً پدیدهای فیزیکی، بلکه اصل وجودی و مبدأ ادراک میداند.»
صالحیامیری همچنین آینهکاری را «پدیدارشناسی فضایی» خواند و تأکید کرد که این هنر انسان را در شبکهای از نور، معنا و تفسیر قرار میدهد و معماری را از سطح صنعت به مرتبه معرفت ارتقا میدهد.
علی دارابی، قائممقام وزیر و معاون میراث فرهنگی کشور، نیز این ثبت جهانی را فراتر از یک هنر تزئینی دانست و گفت: «این تصمیم کمیته، تنها ثبت یک هنر تزئینی نیست؛ بهرسمیتشناختنِ یک نظام دانایی و یک جهانبینی نوری است که سدههاست افق فرهنگی و معنوی ایران را روشن کرده است.»
او افزود: «در منطق میراث فرهنگی ناملموس، آینهکاری ایرانی هنر پیوندزدنِ ماده و معناست؛ جایی که هر ذره شیشه، زیر دستان صبور استادکار، به پارهای از کهکشان نور بدل میشود و فضا را از سطح کارکرد، به مرتبه تجربه، شگفتی و روشنایی درونی ارتقا میدهد.»
علیرضا ایزدی، مدیرکل دفتر ثبت آثار و حفظ و احیای میراث معنوی و طبیعی وزارت میراثفرهنگی، ثبت جهانی آینهکاری را «فرصتی تاریخی برای شناخت جهانی ظرافتهای معماری ایرانی» خواند و گفت:
«این ثبت جهانی میتواند دریچهای تازه برای معرفی ظرفیتهای هنری و معماری ایران باشد و مسیر تحقق دیپلماسی فرهنگی و معرفی
ایران بهعنوان یکی از پنج مقصد اصلی گردشگری فرهنگی را هموار کنـــــد.»
او همچنین بر ضرورت «تداوم انتقال مهارت» و آموزش نسلهای جوان تأکید کرد تا این هنر اصیل ایرانی–اسلامی به آینده منتقل شود.
