نگاهی اجمالی به تبعات قانونی و کیفری فرار از صحنه تصادف
ثانیههایی که قانون از آنها نمیگذرد
علی روشن قیاس
وکیل پایه یک دادگستری
فرار از صحنه تصادف یکی از رفتارهایی است که قانونگذار ایرانی با حساسیت ویژهای به آن پرداخته و در چهارچوب قانون مجازات اسلامی، آن را عملی مجرمانه و قابلتعقیب میداند. مطابق ماده ۷۱۹، هرگاه راننده در حادثهای که منجر به مصدومیت یا فوت میشود، بهجای کمکرسانی صحنه را ترک کند یا با وجود امکان درخواست کمک از نیروهای انتظامی و نظامی از آن خودداری کند، نهتنها مرتکب تخلف شده، بلکه وارد قلمرو جرم مستقل نیز شده است؛ جرمی که در مواردی میتواند به بیش از دو سوم حداکثر مجازات نیز بینجامد. چنین شدت برخوردی بهروشنی نشان میدهد قانونگذار این رفتار را یک بیاحتیاطی ساده یا واکنشی از سر ترس نمیداند، بلکه اقدامی میبیند که میتواند مستقیماً بر سرنوشت جانی فرد آسیبدیده اثر بگذارد.
مستند قانونی
در کنار این ماده، مقررات دیگری همچون ماده ۷۱۵ نیز تکمیلکننده این نگاه هستند. قانون تصریح میکند که ترک صحنه، رفتاری جدا از اصل حادثه محسوب میشود. به این معنا که اگر راننده موجب وقوع تصادف شده باشد و سپس صحنه را ترک کند، ترک صحنه یک اتهام مستقل است، جدا از مسئولیت حادثه در عمل نیز مشاهده میشود که حتی در صورت پرداخت دیه توسط شرکت بیمه، بیمهگر اختیار دارد به راننده مقصر رجوع کرده و تمام مبالغ پرداختی را از او مطالبه کند. بنابراین، فرار ظاهراً راه فرار نیست بلکه نقطه آغاز مجموعهای از مسئولیتهای سنگین کیفری و مالی است.
در تحلیل حقوقی باید میان دو نوع حادثه تفاوت گذاشت تصادفهایی که فقط خسارت مالی دارند و تصادفهایی که خسارت جانی به همراه میآورند. در حالت اول، فرار راننده، هرچند اقدامی ناپسند و مسئولیتآور از منظر مدنی است، اما عنوان کیفری خاصی ندارد. اما وقتی حادثه به مصدومیت یا فوت منتهی شده باشد، ترک صحنه و عدم کمکرسانی، مصداق روشن ترک فعل و خودداری از انجام تکلیف قانونی است؛ دو رفتاری که در حقوق کیفری از عوامل مهم تشدید مجازات به شمار میآیند.
نتیجه این میشود که حادثهای که میتوانست در قالب قتل غیرعمد رانندگی بررسی شود، با رفتار فرار، به پروندهای پیچیدهتر و سنگینتر تبدیل میشود.
واقعیت این است که در سالهای اخیر، فرار از صحنه تصادف به رفتاری پرتکرار تبدیل شده است. گاه ناشی از ترس، گاه از سر ناآگاهی و گاهی با تصور اشتباهی که راننده فکر میکند ترک صحنه او را از مسئولیت دور میکند. اما قانونگذار بهطور صریح راه را بر این گمان بسته و تأکید کرده است که راننده مکلف است بلافاصله پس از حادثه برای انتقال مصدوم یا اطلاعرسانی به پلیس، اورژانس یا مراکز درمانی اقدام کند.
گاهی فاصله میان مرگ و زندگی مصدوم تنها چند دقیقه است و قانونگذار دقیقاً با همین نگاه، ترک صحنه را رفتاری جدی و اثرگذار بر جان انسانها قلمداد کرده است.
بــــرش
نتیجهگیری حقوقی
در نهایت، فرار از صحنه تصادف نهتنها کمکی به راننده نمیکند، بلکه زمینهساز تشکیل یک پرونده کیفری مستقل و صدور مجازاتهای سنگینتر میشود. در مقابل، ماندن در صحنه، کمکرسانی و اطلاعرسانی، پرونده را در مسیر طبیعی و قابلپیشبینی قتل غیرعمد رانندگی قرار میدهد و حتی میتواند از بسیاری از پیامدهای سنگین جلوگیری کند. قانونگذار با این رویکرد روشن میگوید: «فرار، راه نجات نیست؛ بلکه آغاز مسئولیتهای سنگینتر و پیچیدهتر است.»
