حامد قریب
گروه فرهنگی

شما را بیشتر با آثار عروسکی می‌شناسیم. چه شد مسئولیت دبیری جشنواره تئاتر کودک و نوجوان را پذیرفتید؟ رویکرد شما در این دوره به چه صورت بود و چه تفاوتی با ادوار گذشته داشت؟
قبول این مسئولیت برای من ادامه همان مسیری بود که سال‌ها در تئاتر کودک و عروسکی طی کرده‌ام. عروسک برای من همیشه زبان گفت‌وگو با کودک بوده و جشنواره، شکل گسترده‌تری از همین گفت‌وگو است. احساس کردم در مقطعی هستیم که جشنواره نیاز دارد دوباره به «چراییِ بودنش» فکر کند، نه فقط به برگزاری‌اش. گمان کردم شاید با همیاری دوستان همدل بتوانیم پاسخی درخور به این پرسش بنیادین پیدا کنیم. مهم‌ترین رویکرد من این بود که جشنواره از یک رویداد صرفاً اجرایی، به یک فرآیند فکری، پژوهشی و بین‌المللی نزدیک شود؛ جایی که نمایش، آموزش، گفت‌وگو و تجربه کودک همزمان اتفاق بیفتد.

امروز مهم‌ترین نیاز تئاتر کودک و نوجوان ایران چیست؟ این جشنواره چگونه به آن پاسخ می‌دهد؟
مهم‌ترین نیاز، نگاه تخصصی و پایدار است. تئاتر کودک هنوز در بسیاری از موارد جدی گرفته نمی‌شود؛ نه در سیاستگذاری، نه در تولید و نه در آموزش.
جشنواره تلاش می‌کند با بالا بردن معیارهای انتخاب آثار، پیوند با دانشگاه و پژوهش و ایجاد فضاهای گفت‌وگو و آموزش، در حد خودش این نگاه تخصصی را تقویت کند و تئاتر کودک را از حاشیه به متن بیاورد.

شعار سی‌امین دوره جشنواره کودک و نوجوان، «کودک امروز، روایت تازه؛ صحنه فردا» است. این شعار چگونه انتخاب شد و چه نسبتی با وضعیت امروز دارد؟
شعار «کودک امروز، روایت تازه؛ صحنه فردا» حاصل دغدغه‌ای واقعی است. ما امروز با نسلی از کودکان روبه‌رو هستیم که تجربه زیستی‌شان، پرسش‌ها و جهان‌بینی‌شان با نسل‌های گذشته متفاوت است. اگر تئاتر نتواند این تفاوت را ببیند و بشنود، از کودک عقب می‌ماند. این شعار دعوتی است به بازنگری در روایت، فرم و نگاه ما به کودک.

شاخص‌های انتخاب آثار امسال چه بود؟چه تفاوتی با ادوار گذشته داشت؟
در این دوره ما بی‌رحمانه از کمیت تعدد بخش‌های فرعی جشنواره به نفع کیفیت گذشتیم. علاوه بر کیفیت هنری و اجرایی، نگاه پژوهشی، خلاقیت در روایت، احترام به هوش کودک و امکان مشارکت فعال مخاطب برای ما اهمیت ویژه‌ای داشت. امسال سعی کردیم در برخی بخش‌ها از نمایش‌هایی استقبال کنیم که به کودک به‌عنوان شریک تجربه نگاه می‌کنند، نه تماشاگر منفعل. این نگاه بویژه در بخش خردسال و بخش‌ خیابانی بیشتر دیده می‌شود.

حضور گروه‌های بین‌المللی در این دوره از جشنواره را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
حضور گروه‌های خارجی امسال پرچالش بود: شرایط خاص این مقطع و اقدام دیرهنگام برای دعوت از گروه‌ها و تنگناهای مالی از جمله موارد آن است.
از سوی دیگر، ما صرفاً به‌دنبال ویترین بین‌المللی نبودیم، بلکه به انتقال تجربه، گفت‌وگوی حرفه‌ای و ایجاد زمینه همکاری فکر می‌کردیم. به هر روی حفظ وجاهت بین‌المللی یکی از مسئولیت‌های دشواری بود که سعی کردیم از زیرش شانه خالی نکنیم. برگزاری وبینار آموزشی با اساتید شاخص خارجی، حضور پژوهشگران خارجی و ارتباط مستقیم هنرمندان ایرانی با جریان‌های تئاتر کودک در جهان، از اتفاقات مهمی بود که دنبالش بودیم. خوشبختانه برخی‌ از این موارد در این دوره اتفاق افتاد.

جشنواره کودک و نوجوان در این دوره چطور به دنیای امروز کودکان نزدیک شده و تعامل مستقیم چگونه طراحی شده است؟
همان‌طور که گفتم، یکی از مهم‌ترین تغییرات ما، تقویت رویکرد تعاملی بود. بویژه در بخش خردسال، نمایش‌ها بر پایه بازی خلاق، حرکت و مشارکت کودک طراحی شده‌اند. کودک فقط تماشاگر نیست؛ وارد تجربه می‌شود، واکنش نشان می‌دهد و بخشی از روند اجراست. در برنامه‌های جنبی و آموزشی هم تلاش کردیم فرهنگ و زبان گفت‌وگو را به دنیای امروز کودکان نزدیک کنیم.

بزرگ‌ترین چالش این دوره چه بود؟ چه برنامه‌ای برای پایداری این جشنواره در دوره‌های آتی دارید؟
بزرگ‌ترین چالش، حفظ کیفیت در شرایط محدود بود؛ چه از نظر زمان، چه منابع و چه فشارهای اجرایی. اما با اتکا به عزم جدی متولیان، تیم حرفه‌ای، داوران مجرب و همکاری نهادهای علمی، این چالش‌ها مدیریت شد. تلاش ما این بود برای پایداری جشنواره، تمرکز بر ایجاد ساختارهای علمی، آرشیوی و آموزشی باشد تا جشنواره وابسته به یک دوره یا یک فرد نباشد. اگر بخشی از این آرزومندی هم محقق شود، خوشحال خواهیم شد.

به عنوان دبیر سی‌امین جشنواره بین‌المللی کودک و نوجوان، مطالبه شما از مدیران فرهنگی کشور چیست؟
مهم‌ترین خواسته، به رسمیت شناختن تئاتر و مشخصاً تئاترکودک به‌عنوان یک حوزه تخصصی است. این حوزه نیازمند مدیران متخصص، حمایت پایدار، آموزش دانشگاهی و برنامه‌ریزی بلندمدت است، نه نگاه مقطعی و مناسبتی.

اکنون همدان به عنوان شهر جشنواره کودک و نوجوان شناخته شده است. این هویت برای شهر همدان چه مسئولیتی ایجاد می‌کند؟
این هویت یک افتخار است، اما مسئولیت‌آور هم هست. همدان باید استاندارد برگزاری، میزبانی فرهنگی و تعامل با خانواده‌ها را هر سال بالاتر ببرد. برای ما جشنواره فقط چند روز اجرا نیست؛ فرصتی است برای بازتعریف رابطه شهر با کودک و هنر. با زیرساخت‌هایی استاندارد و بین‌المللی.

بــــرش

امیدوارم تئاتر کودک ایران، جهانی‌تر شود

برای من دبیری جشنواره، فاصله گرفتن از صحنه وکارگردانی و کار خلاقه نیست؛ نگاه از زاویه‌ای گسترده‌تر به همان دغدغه‌هاست. این تجربه باعث شد تئاتر کودک را نه فقط در قاب اجرا، بلکه در بستر اجتماع، آموزش و رویکردهای علمی و سیاست فرهنگی ببینم. آرزوی من این است که جشنواره سی‌ام، نقطه‌ای باشد که از آن به بعد، تئاتر کودک ایران جدی‌تر، جسورتر و جهانی‌تر دیده شود.