موافقان

فاطمه یزدیان:
کاهش دوره تحصیلی، هزینه آموزش را کم می‌کند

فاطمه یزدیان، دانشیار دانشکدگان علوم و فناوری‌های میان رشته‌ای در گروه آموزشی فناوری پزشکی و مهندسی بافت در دانشگاه تهران با این طرح موافق است. او با بیان اینکه کوتاه کردن دوره‌های تحصیلی ما را با دنیا همگام می‌کند به «ایران» می‌گوید: «اگر بخواهیم مسأله محور باشیم این طرح می‌تواند به ما کمک کند. مزایای این طرح کاهش هزینه و زمان تحصیل است؛ وقتی زمان تحصیل کاهش پیدا کند دانشجو زودتر مسیر آینده خود را پیدا خواهد کرد. از طرفی فشار اقتصادی خانواده‌ها نیز کمتر می‌شود. وقتی دوره تحصیلی کوتاه باشد، دانشجو هدفمندتر تحصیل می‌کند و گام‌های مؤثرتر و عمیق‌تری بر می‌دارد. همچنین مزیت دیگر طرح این است که انعطاف پذیری تحصیلی را بیشتر می‌کند، یعنی می‌تواند دانشجو را به سمت کارورزی سوق بدهد تا اینکه او را درگیر دوره‌های آموزشی مختلف نگه دارد.» یزدیان در مقایسه دوره‌های تحصیلی ایران با سایر کشورها می‌گوید: «برخی از کشورها دوره‌های لیسانس و فوق لیسانس کوتاهی دارند و ما می‌توانیم این‌گونه با استانداردهای جهانی همگام شویم. اما این طرح ریسک‌هایی هم دارد، مثلاً کاهش دوره تحصیلی در مقطع لیسانس اگر با کاهش عمق پژوهش و یادگیری باشد، خطرناک است. شاید مقطع دکترا و ارشد انعطاف پذیری لازم برای این کار را داشته باشد، اما در مقطع کارشناسی فشرده شدن دروس باعث کاهش کیفیت و کاهش مهارت‌های عملی خواهد شد، پس نباید زمان‌ دروس پژوهشی و مهم را کم کرد. نباید ساعت‌ها را کم کنیم تا دانشجو صرفاً آن درس را پشت سر بگذارد، باید دقت کنیم که خلاقیت کاهش پیدا نکند.»

عباس سعیدی:
طرح جدید کیفیت آموزش را کم نمی‌کند

دکتر عباس سعیدی، استاد تمام بیوتکنولوژی مولکولی در دانشگاه شهید بهشتی هم جزو اساتید موافق طرح کاهش سنوات تحصیلی است. او می‌گوید: «ضمن موافقت کلی با کاهش سنوات، به نظرم باید به گونه‌ای عمل شود که منجر به کاهش کیفیت آموزش نشود. در تولید علم و چاپ مقالات توسط استادان نیز نباید با چالش جدی روبه‌رو شویم. البته برداشت من از صحبت‌های وزیر محترم علوم، تحقیقات و فناوری این بود که وقتی دانشجو وارد یک مقطع تحصیلی مانند ارشد می‌شود، نباید چهار ترم را تا شش ترم بکشاند، چون ما دانشجویانی داشته‌ایم که ارشد خود را تا حد دکتری طولانی کرده‌اند. با این رویه عمر دانشجو هدر می‌رود، چون باید زودتر وارد بازار کار شود. به نظرم باید در کارشناسی ارشد کلاس‌های درس در دو ترم تمام شود، یک ترم هم به پژوهش اختصاص داده شود. کمیسیون موارد خاص هم می‌‌تواند در این زمینه به دانشجو کمک کند تا اگر لازم بود یک ترم دیگر هم بماند و مهارت‌اندوزی نیز لحاظ شود. در مقطع دکتری هم اگر دانشجو بتواند در دو ترم درسش را تمام کند، در ترم سوم امتحان جامع را بردارد  و سه تا ۵ ترم (بستگی به رشته) بعدی را روی پایان‌نامه‌اش متمرکز شود، خیلی بهتر خواهد شد. به طور کلی اگر طرح کاهش مقاطع تحصیلی در بازه زمانی درست انجام شود، موجب کاهش کیفیت آموزشی نخواهد شد. این رویه برای دانشگاه مزایای جانبی از جمله کاهش هزینه و کاهش کمبود اتاق در خوابگاه به همراه  دارد و عدالت بیشتر رعایت خواهد شد. با این اوصاف این اقدام نیازمند تهیه یک طرح جامع با کمک نخبگان دانشگاهی است.»

سید جواد حسینی:
باید به واحد‌های عملی توجه شود

سید جواد حسینی واشان، استاد رشته کشاورزی علوم دامی دانشگاه بیرجند یکی دیگر از اساتید موافق طرح جدید وزارت علوم است. او می‌گوید: «من با این طرح موافقم. ولی به نظرم حجم دروس تخصصی و عمومی در مقطع کارشناسی باهم تناسب ندارد. در حال حاضر و با توجه به گسترش علم و فناوری دستیابی به علم به راحتی برای همه میسر است، پس نیازی نیست که همه دروس نظری را در کلاس درس ارائه بدهیم. دانشجویان می‌توانند، در حالی که به دروس دیگر خود مشغول هستند از بستر فناوری برای کسب دروس عمومی و تئوری هم استفاده کنند.»
او با بیان اینکه دروس عملی باید با دقت بیشتری تدریس شوند، می‌گوید: «در عین حال باید دروس عملی و کارگاهی به شکل واقعی‌تر و جدی‌تری در سرفصل‌های آموزشی گنجانده شوند. این مسئولیت متوجه دانشگاه است، چون همین الان هم دروس زیادی داریم که آزمایشگاهی و کارگاهی هستند ولی برخی از دانشگاه‌ها امکانات لازم در زمینه کارگاه و آزمایشگاه را برای ارائه دروس عملی و آزمایشگاهی ندارند. به همین دلیل وقتی دانشجویان از دانشگاه فارغ التحصیل می‌شود، سطح مهارتی پایینی دارند. با این اوصاف اگر وزارتخانه با اضافه کردن رشته‌ها، کارگاه‌ها و آزمایشگاه‌ها را هم تجهیز کند، قطعاً اتفاقات بهتری برای حوزه آموزش عالی رخ می‌دهد.»

مهرناز آزادی:
اگر کیفیت آموزشی رعایت شود، موافقم

دکتر مهرناز آزادی، استاد دانشگاه هنر اصفهان نیز جزو موافقان طرح کاهش دوره سنوات تحصیلی است. او می‌گوید: «اگر در طرح کاهش دوره‌های تحصیلی کیفیت آموزشی و پژوهشی رعایت شود، من موافق این طرح هستم. البته شاید برای همه رشته‌های تحصیلی این امکان وجود نداشته باشد، اما برای تعداد زیادی از رشته‌ها این طرح قابل اجراست. قطعاً در حوزه آموزش باید با زمان پیش برویم و از زمان جا نمانیم. با توجه به رشد تکنولوژی می‌توان از واحدهای تکراری کم کرد یا برای رسیدن به جواب برای حل تمرین از تکنولوژی روز بهره‌مند شد.» استاد دانشگاه هنر اصفهان درباره کاهش دوره کارشناسی ارشد می‌گوید: «با بازنگری که برای دروس انجام می‌شود، این بازه برای برخی از رشته‌ها به ۳ سال به راحتی قابل تقلیل است. در مقطع کارشناسی ارشد، دانشجویان دو وجه آموزشی و پژوهشی را در دانشگاه می‌گذرانند و به نظر می‌رسد وجه آموزشی می‌تواند در بازه کوتاه‌تری به جمع‌بندی برسد و دانشجو وارد حوزه پژوهش شود. اگر چه به نظر من کاهش سنوات برای همه رشته‌ها و برای همه مقاطع، مؤثر نیست، اما در حوزه آموزش قطعاً به نگاهی نو و تغییر جدی نیاز داریم. البته بهتر است این اختیار به دانشگاه‌ها داده شود تا درباره رشته‌های خود با شناختی که دارند تصمیم بگیرند.»

مخالفان

عبدالله معتمدی:
کاهش بار مالی دانشگاه با کاهش سنوات ممکن نیست

عبدالله معتمدی، عضو هیأت علمی گروه روانشناسی بالینی و عمومی دانشگاه علامه طباطبایی و رئیس سابق دانشگاه یکی دیگر از اساتید مخالف این طرح است. او می‌گوید: «اخیراً یک جلسه در وزارت علوم در این زمینه داشتیم، وقتی این موضوع به کارگروه تخصصی روانشناسی اعلام شد، اعضای گروه با آن مخالفت کردند. چون این موضوع مطرح شد که چرا اصلاً باید دوره کارشناسی را سه ساله کنیم؟ به ما جواب دادند، به دلیل اینکه برخی از کشورها سه ساله کارشناسی را تمام می‌کنند، ما هم باید در سه سال این دوره را تمام کنیم. ولی به نظر من این طرح درست نیست، چون برخی از کشورها هم هستند که کارشناسی را در چهار سال یا حتی پنج سال می‌گذرانند. اینکه بگویند برخی از کشورها این کار را کرده‌اند، پس ما هم انجام بدهیم به نظر من کفایت نمی‌کند.»  معتمدی می‌گوید: «از طرف دیگر وزارت علوم ایده گسترش دروس مهارتی را داده، بنابراین نمی‌تواند مجدداً دروس مهارتی را حذف کند. البته گفته شده باید یک سری دروس عمومی مانند معارف را حذف کرد که این در دراز مدت تبعات منفی دارد. اما اگر مسأله این است که دانشجویان زودتر فارغ التحصیل شوند تا بار مالی دانشگاه کم شود، راهش این نیست و باید به فکر راه دیگری بود.»

مرتضی امینی:
حذف دروس تخصصی به صلاح نیست

مرتضی امینی، مدیر امور آموزشی دانشگاه صنعتی شریف هم با این طرح مخالف است. او با انتقاد از این طرح می‌گوید: «برای اینکه یک دانشجو در مقطع کارشناسی در رشته فنی مهندسی، دروس خود را بگذراند باید چند گروه درسی از جمله(دروس پایه، دروس عمومی و دروس تخصصی) را بگذراند. در این میان دروس اختیاری را هم داریم که دانشجو می‌تواند متناسب با گرایش مورد نظر از این دروس را هم انتخاب کند. در حال حاضر وزارت علوم، تعداد واحدهای عمومی را افزایش داده است، علاوه بر این یک سری دروس به عنوان مهارتی هم برای دانشجویان گذاشته که الزامی هستند، یک سری دروس پایه هم داریم. بنابراین اگر مسئولان آموزش عالی بخواهند دوره تحصیلی را کوتاه کنند، ممکن است سراغ درس‌های تخصصی بروند. طبق تجربه، حذف یا کم کردن دوره‌های آموزش تخصصی نمی‌تواند فرد را با تخصص بهتری آماده ورود به دوره بعدی تحصیلی یا بازار کار کند. باتوجه به آمار بالای فارغ التحصیلان، ما با یک نرخ قابل توجه از افراد بیکار مواجه هستیم. اگر نرخ بیکاری ما پایین بود و بازار کار خوبی داشتیم، می‌توان نسبت به کمک کننده بودن این طرح امیدوار بود، ولی وقتی از میزان دانش فرد با کم کردن دوره‌های آموزشی می‌کاهیم، باید منتظر باشیم که او دانش و آمادگی کمتری برای کار داشته باشد. ما باید کیفیت تحصیل را بالا ببریم ولی کاهش دوره تحصیل کیفیت تحصیل را بالا نمی‌برد. به نظر من کاهش دوره تحصیلی تأثیر منفی می‌گذارد، مگر اینکه بخواهیم از دوره‌های دروس عمومی کم کنیم، ولی نباید از بخش تخصصی کم شود.»

غلامرضا لطیفی:
کیفیت را نباید فدای کمیت کرد

غلامرضا لطیفی، استاد تمام شهرسازی دانشگاه علامه طباطبایی با بیان اینکه قبلاً تجربه کاهش واحدهای درسی را داشته‌ایم‌، می‌گوید: «پیش از هرچیزی باید دید هدف از این طرح چیست، چون قبلاً نیز چنین اقدامی انجام شده بود. هرچه دوره تحصیلی کوتاه‌تر شود، ورود افراد به بازار کار مهیاتر می‌شود ولی عمدتاً از کیفیت آموزش کاسته خواهد شد. کاهش دوره تحصیلی به خصوص برای رشته‌های بین رشته‌ای نیازمند یک کار جدی و کارشناسی است و باید نظرات دانشکده‌ها و گروه‌های آموزشی مختلف در این‌باره جمع‌آوری شود. ما فواید این طرح را باید بدانیم که با اجرای آن چه تأثیری در سیستم آموزش عالی ایجاد خواهد شد. علی القاعده با توجه به اینکه ما با نرخ بالای فارغ التحصیلان مواجه هستیم، اگر دوره‌های تحصیلی را کوتاه‌تر هم کنیم، با افزایش بیشتر فارغ التحصیلان مواجه خواهیم شد. چطور می‌توان دوره کارشناسی ارشد را یک ساله تمام کرد؟ این اصلاً امکان پذیر نیست مگر اینکه بخواهیم دوره‌های تحصیلی را کوتاه کنیم تا فقط مدرک بدهیم.»
او با تأکید بر اینکه نباید کیفیت را فدای کمیت کرد، می‌گوید: «باید روی این طرح بیشتر کار کنند و از تجارب سایر کشورها هم استفاده شود. با ورود AI و هوش مصنوعی وضعیت آموزش عالی در حال دگرگونی است، ولی به این معنی نیست که از دوره‌های آموزشی کم کنیم. من با این طرح خیلی موافق نیستم چون معتقدم باید بیشتر بررسی شود و نباید کیفیت را فدای کمیت کرد.»

حسین سلیمی:
کاهش دوره‌های تحصیلی به مدرک‌گرایی دامن می‌زند

حسین سلیمی، استاد دانشگاه روابط بین‌الملل دانشگاه علامه طباطبایی مخالف طرح کاهش دوره‌های آموزش عالی است. او می‌گوید: «هر گونه اقدامی که برای آسان‌سازی گذراندن دوره علمی یا تسهیل ارائه مدرک به دانشجویان باشد، اقدام سازنده‌ای نخواهد بود. در یک دوره‌ای در جامعه ما گریز از مدرک‌گرایی وجود داشت، یعنی بنا بود عمق اندیشه، کیفیت علمی و عمق پژوهش‌ها جایگزین مدرک‌گرایی شود. اما به‌تدریج گرایش‌ها به سمت مدرک‌گرایی بیشتر شد، تا جایی که بعضی از دانشگاه‌ها و دستگاه‌های آموزش عالی به دستگاه‌های چاپ مدرک و مدارک تهی از محتوا تبدیل شده‌اند. البته این درباره تمام دانشگاه‌ها صدق نمی‌کند، بسیاری ازدانشگاه‌های ما کیفیت بین المللی و جهانی دارند.»
سلیمی درباره عواقب تسهیل در ارائه مدرک می‌گوید: «اگر ما مدرک دادن را تسهیل کنیم، مثلاً آزمون جامع دکترا را حذف کنیم، دوره فوق لیسانس را کم کنیم و دانشجویان را وادار کنیم زودتر به مدرک برسند، به موج مدرک‌گرایی دامن زده‌ایم و این شاید به صلاح آموزش عالی در ایران نباشد. با این رویه بسیاری از فارغ التحصیلان بعد از پیدا کردن شغل در یک دستگاه یا نهاد، فاقد اندیشه و تجربه کافی برای شروع کار هستند.بنابراین ما می‌توانیم به جای کاهش دوره‌های تحصیلی، دوره‌های کاربردی را به دانشجویان بیاموزیم تا بتوانند از دوران تحصیل خود برای مهارت‌های کاربردی استفاده کنند.»