مدیرعامل آبفای همدان در گفت و گو با «ایران»، ابعاد یک پروژه زیرساختی در حوزه آب صنایع را تشریح کرد
گردش چرخ صنایع همدان با « پساب»
شیما جهانبخش
گروه ایرانزمین
در شرایطی که تنش آبی به بزرگترین تهدید توسعه در بسیاری از استانهای کشور بدل شده، همدان با اتکا به یک زیرساخت کلیدی و تغییری اساسی در نگاه مدیریتی، توانسته است از فاضلاب شهری، منبعی برای پایداری صنعت، حفظ سفرههای زیرزمینی و حتی تولید برق 3 استان غربی، بسازد. تصفیهخانهای که روزی تنها مأموریتش جمعآوری و دفع بهداشتی فاضلاب بود، اکنون به یکی از ستونهای اصلی امنیت آب و انرژی منطقه تبدیل شده؛ آنهم در شرایطی که ذخیره سدها کاهش یافته، مصرف آب افزایش پیدا کرده و سایه فرونشست بر فراز بخشهایی از استان سنگینی میکند.
در این میان، سالانه میلیونها مترمکعب پساب تصفیه شده راهی صنایع و نیروگاهها میشود؛ آبی که زمانی تهدیدی برای رودخانهها و محیطزیست به شمار میرفت، امروز در خطوط انتقال بهعنوان «منبع جایگزین» جریان دارد و بخش قابلتوجهی از نیاز صنعتی غرب کشور را تأمین میکند. اهمیت این تحول، زمانی روشنتر میشود که بدانیم تنها یک نیروگاه هزارمگاواتی، سالها با استفاده از آب برداشت شده از دهها حلقه چاه عمیق فعالیت میکرد؛ اما اکنون برای تأمین ۱۰۰ درصد آب خود، وابسته به پساب شهری است.
همین تغییر، نه فقط سفرههای زیرزمینی را از فشار برداشت نجات داده، بلکه مسیر توسعهای متفاوت و مبتنی بر پایداری را پیش روی استان همدان قرار داده است.
جمعآوری و تصفیه
۴۶ میلیون مترمکعب فاضلاب
«فرهاد بختیاریفر»، مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان همدان در گفتوگو با «ایران» ابعاد یکی از بزرگترین پروژههای زیرساختی غرب کشور در حوزه مدیریت فاضلاب و تأمین آب صنایع را تشریح کرد؛ طرحی که امروز به منبعی پایدار برای آبرسانی به صنایع و تقویت پایداری شبکه برق 3 استان غربی بدل شده و نقش مهمی در کاهش تنشهای آبی همدان ایفا کرده است.
بختیاریفر با اشاره به اهمیت استفاده صحیح از منابع آبی استان اعلام کرد:«در سال گذشته بیش از ۴۶ میلیون مترمکعب فاضلاب در استان جمعآوری و تصفیه شده است.»
به گفته مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان همدان، اکنون ۱۰ منطقه شهری و روستایی شامل شهرهای همدان، تویسرکان، نهاوند، رزن، اسدآباد، کبودرآهنگ، ملایر، سرکان و روستاهای سیمین و ارزانفود تحت پوشش تصفیهخانههای فعال قرار دارند. همچنین 5 تصفیهخانه جدید در روستاهای کرفس، آبرومند، حسینآباد ناظم، ابرو و یلفان در حال احداث است.
وی نقش تصفیهخانهها را فراتر از تأمین آب صنایع دانست و تأکید کرد:«بخش زیادی از پساب تولیدی برای تغذیه آبخوانها، آبیاری فضای سبز شهری و کنترل ورود به منابع آب سطحی استفاده میشود.»
بختیاریفر تصفیهخانه فاضلاب شهر همدان را یکی از مهمترین پروژههای زیربنایی استان دانست و اظهار کرد:«این تصفیهخانه روزانه ۱۱۰ هزار مترمکعب فاضلاب را با روش پیشرفته لجن فعال چندمرحلهای تصفیه میکند.»
وی توضیح داد:«بخش قابلتوجهی از پساب این تصفیهخانه به نیروگاه شهید مفتح، کارخانه باتریسازی صبانور، پتروشیمی هگمتانه و پتروشیمی ابنسینا منتقل میشود.»
مدیرعامل آبفا استان همدان افزود:«این تصفیهخانه در 4 فاز طراحی شده که تاکنون 2 فاز آن به بهرهبرداری رسیده است و 2 فاز دیگر در برنامه توسعه قرار دارد. بخش مایع ۱۰۰ درصد تکمیل شده و بخش لجن با ۹۸ درصد پیشرفت فیزیکی در آستانه بهرهبرداری است.»
عرضه پساب تصفیهخانههای استان در بورس انرژی
بختیاریفر با اشاره به اهمیت جهانی استفاده از پساب، گفت:«در سال گذشته بیش از ۱۶ میلیون مترمکعب پساب به صنایع استان ارسال شد.»
این مقام مسئول از عرضه پساب تصفیهخانههای استان در بورس انرژی یاد کرد و گفت:«همدان اکنون یکی از معدود استانهایی است که توانسته پساب را در بورس عرضه کند.»
مدیرعامل آبفا استان همدان یادآور شد:«تصفیهخانه فاضلاب شهر همدان موفق به دریافت گواهینامه
Green Project و تندیس جهانی
2016 National Award شده و در میان ۱۱ هزار پروژه جهانی، جزو ۱۸۵ طرح برتر معرفی شده است. همچنین شرکت آب و فاضلاب استان در سال گذشته بهعنوان دستگاه برتر در مدیریت سبز مورد تقدیر قرار گرفت.»
بختیاریفر با اشاره به حمایتهای دولت چهاردهم از این طرحها افزود:«این مهم سبب توسعه تصفیهخانهها و ارتقای شبکههای جمعآوری فاضلاب شده و نقش مهمی در تحقق این دستاوردها داشته است.»
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان همدان با تأکید بر اینکه «مدیریت آب بدون تغییر نگاه امکانپذیر نیست»، اظهار کرد: «همدان اگر امروز فرصت تنفس دارد، به دلیل همین تغییر نگاه است.»
تأمین برق 3 استان
بختیاریفر با اشاره به ظرفیت اسمی تصفیهخانه فاضلاب شهر همدان توضیح داد:«این مجموعه برای ۲۲۰ هزار مترمکعب در روز طراحی شده و اکنون تنها 2 مدول آن فعال است و روزانه ۱۱۰ هزار مترمکعب فاضلاب را برای جمعیتی حدود ۵۰۰ هزار نفر تصفیه میکند.»
وی افزود:«حداکثر ظرفیت این تصفیهخانه ۱۲۸۰ لیتر بر ثانیه است، اما در حال حاضر با متوسط دبی ۸۵۰ لیتر بر ثانیه کار میکند.»
این مقام مسئول با تأکید بر اینکه سالانه حدود ۱۶ میلیون مترمکعب از این پساب به صنایع تحویل داده میشود، گفت: «بزرگترین دریافتکننده پساب، نیروگاه حرارتی شهید مفتح است؛ نیروگاهی با ظرفیت تولید هزار مگاوات برق که بخش مهمی از برق همدان، کرمانشاه و کردستان را تأمین میکند.»
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان همدان توضیح داد:«پیش از سال ۱۳۹۵، نیروگاه برای خنکسازی واحدهای تولید برق از ۲۵ تا ۲۶ حلقه چاه عمیق استفاده میکرد، اما از سال ۹۵ به بعد، با اختصاص ۱۴ میلیون مترمکعب پساب در سال، تمام این چاهها بسته شدند. این میزان آمونیاک پساب خروجی باید حدود یک پیپیام باشد. ما آن را با کیفیت بهتر و در حد ۰.۰۸ پیپیام تحویل میدهیم.»
تکمیل شبکه فاضلاب
نیازمند اعتبار
وی با اعلام اینکه ۹۰ درصد شهر همدان و ۷۸ درصد استان زیر پوشش شبکه فاضلاب قرار دارند، ادامه داد:«شهرک صنعتی ویان نیز سالانه یک میلیون مترمکعب و صنایع پتروشیمی هگمتانه حدود ۶۳۰ هزار مترمکعب پساب دریافت میکنند.»
این مقام مسئول تکمیل شبکه فاضلاب استان را نیازمند ۱۸ هزار میلیارد ریال اعتبار دانست و افزود:«در سال گذشته با وجود تخصیص نامناسب اعتبارات و بدهی بیش از ۸۰۰ میلیارد ریالی به پیمانکاران، تنها برای جداسازی فاضلاب از رودخانه دره مرادبیگ، ۲۲۰۰ متر شبکه با هزینهای بیش از ۱۰۲ میلیارد ریال اجرا شده است.»
بختیاریفر تأکید کرد:«باید در مصرف آب صرفهجویی شود. از کل آب قابل دسترس، فقط 4 درصد در شرب، دو درصد در صنعت و ۹۴ درصد در کشاورزی مصرف میشود. کشت محصولات آببر مثل سیبزمینی، یکی از دلایل افت شدید منابع آب است.
اینجاست که نقش پساب دوباره برجسته میشود؛ زیرا استفاده از آن در کشاورزی صنعتی میتواند فشار بر آبهای زیرزمینی را کاهش دهد.»
وی با اشاره به اینکه تأمین مالی پروژهها همچنان چالشبرانگیز است، اظهار کرد:«برای اجرای طرحهای توسعهای، استفاده از منابع غیردولتی در دستور کار قرار گرفته و تاکنون ۱۵۰ میلیارد تومان از محل بانکها برای پروژههای ملایر تأمین شده است.»
بختیاریفر ادامه داد:«اگر میخواهیم صنعت ادامه پیدا کند، همچنین سفرههای زیرزمینی را حفظ کنیم و برق پایدار داشته باشیم، راهی جز استفاده هوشمندانه از پساب نداریم.»
همدان اکنون به جای آنکه در صف استانهایی باشد که در انتظار بارندگی ماندهاند، مسیری متفاوت را انتخاب کرده؛ مسیری که در آن، فاضلاب نه تهدید که فرصتی برای پایداری اقتصادی و زیستمحیطی است.
