محدثه جعفری
گروه اجتماعی

 نان بخش مهمی از غذای اصلی مردم جهان را تشکیل می‌دهد و حدود 60 درصد انرژی، 45 درصد پروتئین، 80 درصد آهن و 30 درصد کلسیم مورد نیاز بدن را تأمین می‎کند. دکتر احمد اسماعیل‌زاده، مدیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی درباره اجرای پویش ملی اطلاع‌رسانی تغذیه سالم به «ایران» می‎گوید: «این پویش 16 سال است در کشور به شکل سراسری اجرا می‎شود و هر سال تمرکز این پویش روی یک موضوع خاص تغذیه است. شانزدهمین دوره پویش ملی اطلاع‎رسانی تغذیه سالم امسال از 15 تا 30 آذرماه با همکاری دانشگاه‎های علوم پزشکی کشور، وزارت بهداشت و تمام دستگاه‌هایی که در ارتقای سواد و فرهنگ تغذیه نقش دارند، اجرا خواهد شد. امسال تمرکز ما روی نان است تا بتوانیم آگاهی در مورد انتخاب نان سالم و کامل را به مردم بدهیم.»

60 درصد کل انرژی مردم 
از گروه کربوهیدرات‎هاست
دکتر اسماعیل‌زاده با اشاره به این موضوع که 60 درصد کل انرژی مردم از مصرف کربوهیدرات‌هاست درمورد اهمیت انتخاب نان سالم می‎گوید: «بر اساس مطالعاتی که در کشور انجام شده و با توجه به اینکه نان قوت غالب مردم کشور است، بیش از 20 تا 25 هزار مرگی که در کشور ثبت می‌شود، منتسب به عدم مصرف غلات کامل و نان کامل است. به همین دلیل آگاهی از مصرف نان کامل بسیار حائزاهمیت است. با غالب بودن نان و برنج در برنامه غذایی ایرانی‎ها، حدود 60 درصد کل انرژی مردم از گروه کربوهیدرات‎ها کسب می‎شود. به همین دلیل باید برنامه‌ریزی منسجمی داشته باشیم تا مردم بتوانند نان سالم را انتخاب کنند و همچنین راهکارهای لازم برای کاهش ضایعات نان در این پویش به افراد اطلاع‌رسانی شود.»
مدیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت با بیان اینکه یکی از اهداف این پویش هم‎صدا کردن سیاست‌گذاران در موضوع نان کامل و آرد کامل است، توضیح می‎دهد: «در این بخش سیاست‌گذاران راهکارهایی را که می‌تواند به وزارت بهداشت کمک کند تا برنامه‎های موجود در مورد بحث قیمت‎گذاری نان، گسترش آرد کامل و غلات کامل در کشور اجرا شود،  ارائه می‎کنند. چون بحث قیمت نان اکنون مانع توزیع و گسترش برنامه غلات کامل شده است که همه این موارد طی دو هفته پویش ملی مورد بحث قرار خواهد گرفت.»

نانی کامل است که 2 تا 6 درصد سبوس‌گیری شود
او با اشاره به سه هدف وزارت بهداشت از اجرای این پویش می‎گوید: «هدف اول، ایجاد مطالبه‌گری در مردم است. اگر مردم مشخصات و ویژگی‎‌های نان سالم را متوجه شوند، بر اساس آن از نماینده‌های مجلس و اعضای دولت می‎خواهند که نان سالم‌تری در اختیارشان قرار بدهند. هدف دوم گسترش برنامه نان کامل است. باید در این بخش موانعی که برسر راه گسترش این برنامه در کشور وجود دارد، برداشته شود. بیشترین موانع هم به بحث‎های سیاست‎گذاری مرتبط است. به همین دلیل یکی از تمرکزهای اصلی ما در این برنامه اهداف سیاستی است و سومین هدف، مشارکت تمام کارشناسان حوزه سلامت است تا به ما در گسترش پیام‎های تغذیه میان مردم کمک کنند.»دکتر اسماعیل‌زاده در پاسخ به اینکه در حال حاضر چند درصد نانوایی‎های کشور از آرد کامل برای پخت نان استفاده می‎کنند، می‎گوید: «حدود سه سال و نیم است که وزارت بهداشت در حال پیاده‎سازی برنامه نان کامل در کشور است. مجلس و دولت به دنبال این هستند که این برنامه گسترش پیدا کند. منظور از نان کامل، نانی است که از آردی با درصد سبوس‌گیری 2 تا 6 درصد، پخته شود. اما اکنون اغلب نانوایی‎هایی که در کشور فعالیت می‎کنند از آردهایی با میزان سبوس‎گیری 12 تا 20 درصد برای پخت نان استفاده می‎کنند که با توجه به اینکه مقدار زیادی از سبوس آرد گرفته می‎شود، فیبر، ویتامین‌ها و املاح کافی در آنها وجود ندارد.»

85 هزار نانوایی 
در کل کشور فعالیت می‎کنند
کمیسیون اصل 90 مجلس شورای اسلامی پای کار پخت نان کامل آمده است. دکتر اسماعیل‎زاده با اشاره به این موضوع توضیح می‎دهد: « با همراهی کمیسیون اصل 90، مقرر شده است، اگر مجوز نانوایی داده می‎شود فقط برای متقاضیانی است که نان کامل درست کنند. تمام دانشگاه‎های علوم پزشکی و استانداران موظف شده‌اند در هر استان حداقل یک کارخانه آرد کامل داشته باشند. خوشبختانه این اتفاق افتاده و اکنون بیش از 100 کارخانه آرد برای تولید آرد کامل از سازمان غذا و دارو مجوز گرفته‎اند. البته هنوز همه این 100 کارخانه فعال نیستند و حدود 50 کارخانه آرد کامل درست می‎کنند. از طرفی بیش از 85 هزار نانوایی در کل کشور داریم که از این تعداد در این مدت فقط حدود 700 نانوایی نان را با آرد کامل پخت می‎کنند. عمدتاً هم این نانوایی‏‎ها در استان‎هایی قرار دارند که استانداران‎شان پای کار آمده‌اند و اجازه داده‌اند که نانوایی‎هایی که نان کامل درست می‎کنند، مقداری قیمت نان را افزایش بدهند. »
کمتر از یک درصد نانوایی‌های کشور نان کامل می‎پزند
«در استان‎های مرکزی، خراسان رضوی، اصفهان و فارس برنامه نان کامل گسترش نسبتاً خوبی پیدا کرده است. اما در بسیاری از استان‌های کشور نانواها می‎گویند، برای ما صرف نمی‎کند به همین دلیل پای کار نمی‎آیند و نمی‎خواهند نان کامل تولید کنند.» مدیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت با بیان این مطلب می‎گوید: «کمیسیون اصل 90 وزارت کشور را موظف کرده است که متولی و فرمانده اجرای برنامه نان کامل در کشور باشد و به استاندارها مجوز بدهد قیمت را برای کارخانه‎های تولید کننده آرد کامل و همین طور نانوایی‎هایی که نان کامل درست می‌کنند، اصلاح کنند و افزایش قیمت برای آنها در نظر گرفته شود تا بتوان برنامه نان کامل را در کشور گسترش داد. در حال حاضر با وجود اینکه سه سال از برنامه اجرای نان کامل می‎گذرد، کمتر از یک درصد نانوایی‌های کشور وارد این عرصه شده‌اند. توصیه متخصصان تغذیه این است که حداقل 40 تا 50 درصد نانی که طی روز می‌خورید، حتماً باید از انواع نان‌های کامل و نان‌های سبوس‎دار باشد، که فعلاً با این هدف فاصله زیادی داریم.»

بازنگری در نان‎های غنی شده 
با آهن و اسیدفولیک
دکتر اسماعیل‎زاده درباره نان‎های غنی شده هم توضیح می‌دهد: «یکی از روزهای این دو هفته پویش را به غنی‌سازی نان اختصاص داده‌ایم. نان به عنوان یک منبع غذایی، هم  باید بتواند مواد مغذی، املاح و ویتامین کافی را به بدن مردم برساند و هم کمبودهایی که در جامعه شایع است از طریق این ماده غذایی اصلاح شود.
در حال حاضر برنامه غنی‌سازی آرد با آهن و اسیدفولیک بیش از 20 سال است که در کشور انجام می‎شود و حالا این برنامه را بازنگری می‎کنیم.» انتظار وزارت بهداشت این است که با کمک تمام دستگاه‌ها این برنامه با سرعت زیادی گسترش یابد.

برش

مردم 15 تا 20 گرم فیبر در روز مصرف می‎کنند

دکتر اسماعیل‎زاده درباره اهمیت مصرف نان کامل توضیح می‎دهد: «وزارت بهداشت روی نان کامل تأکید دارد چون دارای فیبر است؛ فیبری که در غلات کامل وجود دارد به مراتب حتی از فیبر موجود در میوه‌ها و سبزیجات برای سلامت مفیدتر است. میزان توصیه شده مصرف فیبر برای خانم‎ها 28 گرم و برای مردان حدود 35 تا 38 گرم است اما آنچه که اکنون در کشور مصرف می‎شود، بین 15 تا 20 گرم است، یعنی از مقادیر توصیه شده بسیار کمتر فیبر دریافت می‎کنیم. یکی از راهکارها برای دریافت فیبر کافی در دسترس قرار دادن غلات کامل و نان کامل است. چون نان در سفره همه مردم جای دارد، اما هستند افرادی که به هر دلیل مثل ذائقه یا بحث اقتصادی به سمت مصرف میوه و سبزی نمی‎روند، اما فیبر موجود در نان بسیار قابل دسترس بوده و برای سلامتی مفید است. اینکه ما اصرار داریم مردم نان کامل مصرف کنند، همین موضوع فیبر است. اگر غلاتی که مردم می‎‎خورند، حداقل 50 درصد از غلات کامل باشند، خطر ابتلا به سرطان‎های دستگاه گوارشی، دیابت، فشار خون، چربی خون بالا و کبد چرب به طور چشمگیری در جامعه کاهش پیدا می‎کند.»او درباره کاهش بار بیماری‎ها می‎گوید: «عمده بیماری‎هایی که در کشور مردم به آن مبتلا می‎شوند، همین بیماری‎های غیرواگیراست. بیش از 80 درصد مرگ و میرها هم مربوط به همین دسته از بیماری‌ها هستند. یعنی اگر بتوانیم مصرف نان کامل را در کشور گسترش بدهیم، جلوی چاقی، اضافه وزن، پرخوری، کبد چرب، دیابت، پرفشاری خون و بیماری‌های قلبی -عروقی و سکته‌ها تا حدود زیادی گرفته می‎شود.»