از خبرسازان داخلی تا رقبای خارجی؛ مرکبات مازندران را چه کسی تهدید میکند؟
ماجرای پرتقالهای رنگ شده شایعه بود یا حقیقت؟
شیما جهانبخش
گروه ایرانزمین
بازار مرکبات مازندران امسال ترکیبی از رونق و نگرانی را تجربه میکند. از یکسو استقبال بیسابقه مصرفکنندگان و از سوی دیگر شایعات درباره رنگآمیزی غیراستاندارد و برداشت زودهنگام میوه، فضای بازار را تا چندی پیش ملتهب کرده بود. برداشت پیش از موعد پرتقالها، که اغلب به دلیل ترس از آفات یا نوسان قیمت انجام میشود، باعث شده میوهها رنگ و طعم طبیعی خود را نشان ندهند که همین تفاوت ظاهری، زمینه انتشار شایعات و حساسیت مصرفکننده را فراهم میکند.
اما به باور مسئولان جهاد کشاورزی مازندران، شایعات درباره کیفیت مرکبات مازندران یک منبع دیگر هم دارد و آن تحریک رقبای بینالمللی است بهطوریکه از زمانی که پای مرکبات ایران به کشورهای آسیایی در حوزه کشورهای عربی، CIS و شبهقاره هند باز شده است، شایعات درباره رنگآمیزی میوههای ایران هم در آستانه عرضه محصول داغ میشود.
«اسدالله تیموری یانسری»، سرپرست سازمان جهاد کشاورزی مازندران، در گفتوگو با «ایران» پشتپرده شایعات، واقعیت بازار، وضعیت تولید، مدیریت آفات، روند صادرات و دلایل اصلی تغییر ظاهر برخی محصولات را تشریح کرده و توضیح میدهد: «بخش عمده برداشتهای ناصحیح و زودهنگام بیش از هر عامل دیگری در ایجاد این تصور نقش دارد و ظاهر برخی میوهها را متفاوت نشان میدهد.»
سرپرست سازمان جهاد کشاورزی مازندران با اشاره به انتشار شایعه «رنگ کردن پرتقالهای شمال» توضیح میدهد: «این شایعات تنها طی چند ساعت کافی بود تا حجم بالایی از پیامها در شبکههای اجتماعی منتشر شود و نگرانی مصرفکنندگان افزایش یابد. بسیاری از این واکنشها نه بر اساس تجربه میدانی و نه داده علمی شکل گرفته بود و نبود اطلاعات دقیق، باعث التهاب بازار شد.»
تیموری یانسری با تأکید بر اینکه رنگآمیزی غیراستاندارد مرکبات در مازندران ممنوع است، میگوید: «نه فقط به عنوان یک قانون، بلکه به دلیل ماهیت اقتصادی محصول، هرگونه دستکاری ظاهری علاوه بر تخلف، امکان صادرات را از بین میبرد، زیرا آزمایشهای کشورهای مقصد این موارد را سریع تشخیص میدهند.»
وی با بیان اینکه بخش عمده نگرانی مصرفکنندگان به «ظاهر میوههای برداشتشده پیش از موعد» بازمیگردد، میافزاید: «پرتقالهایی که قبل از رسیدن کامل چیده میشوند، رنگپذیری مناسبی ندارند. بخشی از تولیدکنندگان به دلیل نگرانی از آفات یا نوسان قیمت، برداشت را جلو میاندازند. این میوهها وقتی وارد بازار میشوند، هنوز به رنگ طبیعی خود نرسیدهاند و همین تفاوت ظاهری باعث شایعات و حساسیت مصرفکننده میشود.»
برداشت زودهنگام؛
دلیل اصلی تغییر رنگ پرتقالها
تیموری یانسری درباره چرایی برداشت زودهنگام توضیح میدهد: «زمان استاندارد برداشت پرتقال در مازندران از ۱۵ آبان به بعد است، اما فشار بازار، ترس از آفت مگس مدیترانهای و نیاز اقتصادی برخی باغداران باعث میشود بخشی از محصول زودتر برداشت شود؛ تصمیمی که به ظاهر محصول لطمه میزند و بخشی از التهاب بازار از همین نقطه شروع میشود.»
سرپرست سازمان جهاد کشاورزی مازندران درباره حجم تولید امسال نیز اعلام میکند: «بر اساس برآورد کارشناسی، امسال بیش از 2 میلیون و 600 هزار تن مرکبات تولید شده است. این مرکبات شامل 2 میلیون و 280 هزار تن پرتقال و 350 هزار تن نارنگی بوده است.»
وی تأکید میکند: «تنها زمانی میتوان این حجم تولید را بهطور کامل در بازار داخلی و خارجی عرضه کرد که نظارت بر برداشت، استانداردهای بستهبندی و مدیریت آفات بهصورت منظم دنبال شود.»
همراهی باغداران
باعث کنترل آفات شد
تیموری یانسری یکی از مهمترین چالشهای باغداران مازندران را آفت مگس میوه میداند و میگوید: «سالهای گذشته، طغیان مگس میوه مشکلات جدی برای باغداران ایجاد کرده بود، اما امسال با افزایش مشارکت باغداران در رزمایشهای کنترل آفت، نصب تلههای جلبکننده، حذف میوههای آلوده، مدیریت سایهاندازها و انجام عملیات مشترک میان شهرستانها، میزان خسارت نسبت به سالهای گذشته کاهش یافته است.» این مقام مسئول با اشاره به اینکه هر برداشت زودهنگام یک تصمیم اضطراری است، میافزاید: «این تصمیم به شرایط اقتصادی، پیشبینی بازار و سطح آلودگی آفت بستگی دارد. وقتی باغدار با آفت مواجه است و آینده قیمت را مبهم میبیند، به برداشت زودهنگام روی میآورد. این تصمیمها روی کیفیت و ظاهر محصول اثر میگذارند و شایعات میتوانند این وضعیت را بدتر نشان دهند.» وی همچنین با اشاره به بازدیدهای میدانی میگوید: «در بسیاری از روستاها، تصمیم برای برداشت یا عدم برداشت به چند عامل وابسته است: میزان آلودگی آفت، پیشبینی بازار و نیاز اقتصادی خانواده. محصولاتی که قبل از رسیدن کامل چیده میشوند، هنوز چربی پوست، درصد مواد جامد محلول و نسبت قند به اسیدشان تکمیل نشده است. این تفاوت ظاهری طبیعی است و نتیجه مستقیم زمان برداشت است؛ نه نشانهای از رنگآمیزی مصنوعی.»
روند صادرات؛
نقطه روشن کارنامه امسال
تیموری یانسری با تأکید بر اینکه با وجود التهاب بازار داخلی، صادرات مرکبات مازندران روند صعودی داشته است، میگوید: «بالاترین عملکرد در صادرات کیوی ثبت شده و تنها به مقصد هند تا 20 آبان، 3900 تن محصول ارسال شد.»
وی با تأکید بر اینکه پایداری صادرات وابسته به حفظ کیفیت محصول است، خاطرنشان میکند: «هرگونه شایعه درباره ظاهر میوه وقتی پایه علمی نداشته باشد، میتواند رقبا را در بازارهای جهانی جلو بیندازد.»
این مقام مسئول درباره شناسنامهدار شدن محصول میگوید: «امروز هیچ محموله صادراتی بدون شناسنامه قابل پذیرش نیست. کشورهای مقصد، اطلاعات دقیق مزرعه، نوع مدیریت، فرآیند سورتینگ و شرایط بهداشتی را میخواهند. توسعه مراکز بستهبندی استاندارد و سامانه رهگیری محصول بخش ضروری ادامه مسیر است.» سرپرست جهاد کشاورزی مازندران یادآور میشود: «تجربه امسال نشان داد، بازار مرکبات بویژه در فصل پاییز، بشدت به اخبار و تحلیلهای غیرکارشناسی حساس است. کشورهایی مانند ترکیه و مصر تلاش میکنند بازارهای جدید را در اختیار بگیرند و کوچکترین شایعه درباره کیفیت محصول ما میتواند به فرصت برای آنها تبدیل شود.»
رنگآمیزی با رعایت استاندارد
انجام میشود
«هادی باقری»، معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی مازندران نیز در این زمینه میگوید: «مازندران حدود ۱۲۰ هزار هکتار باغ مرکبات دارد که شامل انواع پرتقال و نارنگی است. بیش از ۹۰ درصد نارنگیها و حدود ۲۰ تا ۲۵ درصد پرتقالها برداشت شده است. امسال به علت کاهش تعداد میوهها روی درخت نسبت به سال گذشته، اندازه و وزن مرکبات افزایش یافته و این باعث جبران کاهش محصول شده است.» وی میافزاید: «با توجه به سرمازدگی فصل گذشته در برخی مناطق، میزان محصول نسبت به سال قبل کمی کاهش داشته است، اما در کل تولید امسال بالغ بر ۲ میلیون و ۶۰۰ هزار تن مرکبات شامل ۲ میلیون و ۲۵۰ هزار تن پرتقال و حدود ۳۵۰ هزار تن نارنگی برآورد میشود.» معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی مازندران با بیان اینکه قیمت مرکبات روی درخت امسال بسیار مناسب و نسبت به سال گذشته افزایش یافته، میگوید: «بازار داخلی برای باغداران جذاب است و این موضوع رغبت آنها برای صادرات محصول را کاهش داده است، اما صادرات همچنان به کشورهای حوزه CIS و برخی کشورهای عربی انجام میشود.» وی درباره شایعات رنگآمیزی غیرمجاز مرکبات توضیح میدهد: «رنگآمیزی مرکبات امری رایج و استاندارد در کشورهای پیشرفته است و در ایران نیز با رعایت استانداردهای لازم انجام میشود. تنها زمانی مشکل ایجاد میشود که برداشت میوه زودتر از حد استاندارد و با روشهای غیراصولی انجام گیرد، که این میتواند باعث کاهش کیفیت و فساد میوه شود.» باقری ادامه میدهد: «رنگآمیزی مرکبات تنها با رعایت استانداردهای مجاز و تحت نظارت مستقیم انجام میشود و هیچ اقدام غیرقانونی یا گستردهای صورت نگرفته است. شایعات مربوط به رنگآمیزی غیرمجاز کاملاً بیاساس هستند و محصول واقعی باغهای مازندران را تحریف میکنند.»
پایش تمام مراحل از سورتینگ
تا رنگآمیزی
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی مازندران میافزاید: «تمام مراحل بستهبندی، از سورتینگ تا رنگآمیزی، تحت پایش دقیق قرار دارد و هیچ محمولهای بدون رعایت استانداردهای بینالمللی وارد بازار نمیشود. این اقدامات برای حفظ بازارهای صادراتی و اعتماد مصرفکننده داخلی حیاتی است. امسال بسیاری از باغداران و تولیدکنندگان همکاری خوبی با اتحادیه داشتهاند و با رعایت استانداردها و استفاده از مواد مجاز، موفق شدند میوههایی با کیفیت بالا و ظاهر مطلوب روانه بازار کنند. این همکاریها باعث شد بازار داخلی استقبال بیشتری از مرکبات مازندران داشته باشد.»
وی درباره زیرساختها نیز میگوید: «توسعه زیرساختهای حملونقل، سردخانهها و مراکز سورتینگ جدید، نقش حیاتی در حفظ کیفیت و کاهش تلفات دارد. بدون این زیرساختها، حتی بهترین محصولات نیز نمیتوانند ارزش واقعی خود را در بازار نشان دهند.»
برش
مسیر پایدار مرکبات مازندران
فصل برداشت در مازندران پایان کار نیست؛ آغاز مرحلهای حساستر است. هر تصمیم باغدار، هر عملیات مراقبتی و حتی هر برداشت زودهنگام، اثر مستقیم بر بازار سال آینده دارد. تجربه امسال نشان داد هرجا نظارت مستمر، آموزش میدانی و همکاری باغداران در کنار هم قرار گرفت، بازار آرامتر بود و کیفیت محصول بهتر باقی ماند.
راهکارهایی مانند مدیریت آفات، رعایت استانداردهای برداشت و بستهبندی، توسعه زیرساختها و شفافیت در روند صادرات، مسیر پایدار و موفق مرکبات مازندران را تضمین میکند. هم مصرفکننده داخلی راضی است و هم بازارهای بینالمللی با اعتماد به کیفیت محصول، فرصتهای صادراتی را از دست نمیدهد.
