در همایش بینالمللی «حقوق ملت و آزادیهای مشروع در منظومه فکری حضرت آیتالله خامنهای» مطرح شد
آزادی و حقوق ملت جزو ارکان نظام اسلامی است
همایش بینالمللی «حقوق ملت و آزادیهای مشروع در منظومه فکری حضرت آیتالله خامنهای»، دیروز همزمان با سالروز تصویب قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، با حضور جمعی از مسئولان کشوری، اساتید دانشگاهها و اندیشمندان داخلی و خارجی و با همکاری ۳۶ دانشگاه و ۲۲ پژوهشکده و پژوهشگاه برگزار شد. عباسعلی کدخدایی، عضو حقوقدان و رئیس پژوهشکده شورای نگهبان و رئیس این همایش، هدف از این گردهمایی علمی را «بازخوانی و ضرورت تجدیدنظر در آزادیهای اجتماعی و سیاسی به تعبیر رهبر معظم انقلاب اسلامی» عنوان و تصریح کرد: «ما باید از این خمودگی بیرون بیاییم. مقام معظم رهبری تأکید دارند که ما باید در این زمینه تلاش بیشتری داشته باشیم و منظومه فکری خودمان را فعال کنیم تا راه را گم نکنیم و این آزادی و حقوق مردم که یک موهبت دینی و هدیه الهی است، از دست نرود.»
به گزارش پایگاه اطلاعرسانی شورای نگهبان، کدخدایی با تأکید بر تفاوت بنیادین نگاه اسلامی به آزادی و حقوق انسان با آزادی در نگاه مادیگرایانه غرب، انقلاب اسلامی را آغازی بر توجه عمیق به آزادی و استقلال دانست و تصریح کرد: «آزادی در منظر رهبر معظم انقلاب، با تأکید بر موازین اسلامی، بهعنوان پایهای برای اداره جامعه و حکمرانی تلقی میشود که بدون آن نمیتوان به حقوق مردم هم رسید. ایشان دین را بزرگترین پیامآور آزادی و آزادی را مهمترین هدیه الهی برای مردم
میدانند.»
عضو حقوقدان شورای نگهبان با بیان اینکه «با وجود غنای منابع اسلامی، ما نیازمند روشها و رویکردهای جدیدی برای تبیین موضوع آزادی هستیم. درک ما این است که باید یک منظومه فکری منسجم داشته باشیم»، افزود: «اگر این منظومه فکری شکل بگیرد، میتوانیم مباحث زیربنایی خود، اعم از آزادی، استقلال و سایر معارف سیاسی و اجتماعی را بهراحتی برای مردم خودمان تبیین کنیم، آن را در دستگاه اجرایی لحاظ کنیم و مهمتر از آن، آن را بهراحتی به اندیشمندان سایر جهان عرضه کنیم.»
خسروپناه: پیوند حق و آزادی در اندیشه رهبر انقلاب
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در سخنرانی خود در این همایش، بررسی حقوق ملت و آزادیهای مشروع در اندیشه رهبری را دارای چهار ساحت اساسی «تبارشناسی و هستیشناسی حق»، «کالبدشکافی آزادیهای مشروع»، «الگوی حکمرانی متکی بر حق و آزادی مشروع» و «کاربردهای عملی این منظومه» دانست و اظهار کرد: «در نگاه رهبر انقلاب، آزادی از موانعی معنا دارد که مانع شکوفایی انسانیت انسان میشوند؛ یعنی آزادی از طاغوتهای بیرونی و درونی. از دل چنین نگرشی، آزادی در چهارچوب قانون و ارزشهای الهی معنا پیدا میکند؛ آزادیای که نه در نفی دین، بلکه در تحقق عقلانیت و اخلاق متجلی است.»
حجتالاسلام عبدالحسین خسروپناه افزود: «نتیجه آن هستیشناسی حق و این آزادی، شکلگیری الگویی از حکمرانی است که رهبر معظم انقلاب آن را مردمسالاری دینی نامیدهاند و با اراده و خواست مردم تحقق مییابد و در عین حال مبتنی بر ارزشها و تکالیف الهی است.»
وی درباره ساحت چهارم یعنی کاربردهای عملی این منظومه فکری در عرصههای مختلف از حقوق بانوان تا حق توسعه علمی و پیشرفت و از حق عدالت و مبارزه با فساد تا حق امید و نگاه خوشبینانه به آینده، گفت: «نظام فکری رهبر انقلاب در موضوع حق و آزادی، بهترین مبنا برای دیپلماسی حقوقی و جهاد تبیین جهانی است. این سخنان شعار نیست، بلکه برآمده از معرفت و حکمت است و باید آن را به گوش دنیا رساند. زیرا در جهانی که از استانداردهای دوگانه، ظلم، فساد و نفاق رنج میبرد، ما مدعی هستیم، نه مدعیپذیر. ما مدعیایم که چرا غرب نهاد خانواده را متلاشی کرد، چرا زن را به کالای مصرفی بدل ساخت و چرا از تروریسم دولتی
دفاع میکند.»
آیت الله کعبی: حق بر پیشرفت در حکمرانی
آیتالله عباس کعبی، عضو هیأت رئیسه مجلس خبرگان رهبری، در پنل تخصصی همایش بینالمللی «حقوق ملت و آزادیهای مشروع در منظومه فکری حضرت آیتالله خامنهای» بر بنیادین بودن «حق بر پیشرفت» ملت ایران تأکید کرد و آن را حقی دانست که تنها در سایه ولایت فقیه به صورت همهجانبه محقق میشود.
آیت الله کعبی تصریح کرد: «حق بر پیشرفت، اصلی است که در اسناد بینالمللی، اعلامیه حقوق بشر اسلامی و فصل سوم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به رسمیت شناخته شده و شامل رشد اقتصادی، عدالت اجتماعی، رفاه عمومی، فرصت برابر و توسعه پایدار است.»
عضو هیأت رئیسه مجلس خبرگان رهبری، نقش فقهی-حقوقی ولی فقیه را در تضمین این حق، محوری خواند و بیان کرد: «رهبر معظم انقلاب با ابلاغ سیاستهای کلی، مسیر پیشرفت را تثبیت کرده و با نظارت فرابخشی بر قوای سهگانه، از انحراف آن جلوگیری میکنند.»
او در پایان پیشنهاد داد که «سیاستهای کلی باید به برنامههای اجرایی دقیق و قابل سنجش تبدیل شوند» و تأکید کرد که «گسترش عدالت اجتماعی بهعنوان معیار اصلی سنجش پیشرفت، باید در اولویت قرار گیرد تا آثار تحقق آن شامل رفع فقر، ایجاد اشتغال پایدار و تقویت آزادیهای مشروع پدید آید.»
طحاننظیف: ولایت فقیه ضامن حقوق ملت
سخنگوی شورای نگهبان نیز که دبیری علمی این همایش را بر عهده داشت، در حاشیه برگزاری آیین اختتامیه این همایش، با اشاره به اهمیت موضوع حقوق ملت در نظام جمهوری اسلامی اظهارکرد: «رهبر معظم انقلاب اسلامی از سالها پیش از پیروزی انقلاب، نسبت به حقوق ملت و آزادیهای مشروع دغدغه داشتند و پس از پیروزی انقلاب نیز در سیره عملی خود این باور را بهخوبی نشان دادهاند. ایشان در مقام رهبری نظام، همواره بر حفظ کرامت انسانها، صیانت از آزادیهای مردم و پاسداشت حقالناس تأکید ویژه داشتهاند.»
طحاننظیف تأکید کرد: «یکی از مظاهر بارز این نگاه، دفاع ایشان از حق رأی مردم بهعنوان حقالناس و حساسیت نسبت به سلامت انتخابات است. در دوران کرونا نیز ایشان تأکید کردند که خدمات عمومی به مردم نباید متوقف شود؛ این نمونهها نشاندهنده آن است که رهبر انقلاب آزادی و حقوق ملت را از ارکان نظام اسلامی میدانند.»
دبیر علمی همایش در بخش دیگری از سخنان خود با مقایسه دیدگاه اسلامی به آزادی و حقوق انسان با مفهوم غربی حقوق بشر، گفت: «سانسور رسانههای مستقل، جلوگیری از بیان دیدگاههای ملتها و حق دسترسی آزاد به اطلاعات و نیز رفتارهای غیرانسانی در قبال مردم فلسطین و غزه، نشان میدهد که حقوق بشر غربی در عمل به اصول انسانی خود پایبند نیست. در مقابل، جمهوری اسلامی ایران بر اساس تعالیم اسلامی، آزادی واقعی انسان و کرامت ملتها را محور قرار داده است.»
رونمایی از 8 کتاب و تجلیل از مقالات برگزیده
در پایان «همایش بینالمللی حقوق ملت و آزادیهای مشروع در منظومه فکری حضرت آیتالله العظمی خامنهای»، علاوه بر معرفی و تجلیل از مقالات برگزیده همایش، از ۱۴ کتاب همچون «مجموعه ۸ جلدی مجموعه مقالات همایش بینالمللی حقوق ملت و آزادیهای مشروع در منظومه فکری حضرت آیتالله العظمی خامنهای»، «حقوق ملت و تمدن اسلامی» اثر آیتالله عباس کعبی و «حقوق انتخابات در منظومه فکری آیتالله العظمی خامنهای» اثر عباسعلی کدخدایی رونمایی شد. همچنین از خانواده شهید محمدمهدی طهرانچی که در نخستین دقایق جنگ اخیر بر اثر حملات رژیم صهیونیستی به شهادت رسید و عضو شورای سیاستگذاری این همایش بینالمللی نیز بود، تجلیل شد.
منظومهای از آزادی و حقوق ملت در اندیشه رهبر انقلاب
احمد علینژاد
مسئول کمیته اداری همایش
دوازدهم آذرماه، روز قانون اساسی، امسال نقطه پایان همایشی بود که از یک سال پیش آغاز شده بود؛ همایش بینالمللی «حقوق ملت و آزادیهای مشروع در منظومه فکری حضرت آیتاللهالعظمی خامنهای (مدّظلهالعالی)». این گردهمایی علمی، با حضور اندیشمندان، اساتید دانشگاه و چهرههای فکری، فرصتی تازه برای بازشناسی ابعاد عمیق اندیشههای رهبر انقلاب در حوزه حقوق ملت فراهم ساخت؛ اندیشههایی که ریشه در سالهای اول انقلاب دارد و امروز بیش از هر زمان دیگری نیازمند بازخوانی منظم و منظومهای است.
هدف اصلی این همایش، تبیین آرا و دیدگاههای حضرت آیتالله خامنهای بهعنوان متفکری برجسته در زمینه آزادیهای مشروع و حقوق ملت عنوان شد. دبیرخانه همایش طی مدت برگزاری بیش از ۴۰۰ مقاله از پژوهشگران دریافت کرد؛ از میان آنها حدود ۱۰۰ اثر برگزیده به مرحله تأیید علمی رسید و در آیین اختتامیه، با حضور رئیس جمهوری، اعضای شورای نگهبان و مسئولان عالی کشور از مجموعه آثار و منشورات مربوط رونمایی شد. این آمار، خود گواهی است بر استقبال چشمگیر جامعه علمی کشور از موضوعی که شاید تا پیش از این کمتر مورد توجه نظاممند قرار گرفته بود.
رهبر انقلاب از دهه 1360 تا امروز، در سخنان خود بارها به موضوع آزادی و حقوق ملت پرداختهاند؛ اولین مباحث تفصیلی ایشان درباره آزادی، در خطبههای نماز جمعه آن سالها مطرح شد، جایی که ایشان آزادی را نه مفهومی بیمرز، بلکه حقیقتی اجتماعی و اخلاقی دانستند که در چهارچوب قانون و ارزشهای دینی معنا مییابد. بیانات آن دوران، امروز بهعنوان یکی از بنیادیترین اسناد فکری درباره آزادی مشروع مورد توجه اندیشمندان قرار گرفته است.
اما اندیشه حقوق ملت در منظومه فکری رهبر انقلاب، تنها به تبیین مفهوم آزادی محدود نمیشود. ایشان در طول این چهار دهه، درباره کرامت انسانی، عدالت قضایی، حقوق اقلیتهای دینی و تضمین حقوق عامه بیاناتی راهبردی داشتهاند. نمونه روشن توجه ایشان به اقلیتها، دیدارهای مستمر با خانوادههای شهدای اقلیتهای مذهبی است که نشان از باور عملی به فراگیری مفهوم «ملت» دارد؛ مفهومی که شامل همه ایرانیان با هر باور و گرایش فرهنگی است.
در حوزه حقوق عامه نیز، رهبر انقلاب در دیدارهای سالانه با مسئولان قوه قضائیه، همواره بر ضرورت تضمین حقوق مردم در سه بعد نهادی، فرهنگی و طبیعی تأکید کردهاند. همین نکات در بخشی از مقالات همایش با رویکرد حقوقی و سیاستگذاری تحلیل شد و به بحث درباره نقش قوه قضائیه، احزاب سیاسی و دولت اسلامی در پاسداشت حقوق ملت پرداختند.
یکی از محورهای جالب توجه همایش، اذعان مشترک اساتید و صاحبنظران به این واقعیت بود که تبیین منظم اندیشههای رهبر انقلاب درباره حقوق ملت، باید سالها پیش انجام میشد. بسیاری از آنان بر این باور بودند که بیانات ایشان از دهه ۶۰ تا امروز بطور پیوسته امتداد داشته و اکنون مجموعهای کامل و منسجم را شکل داده است؛ منظومهای که میتوان آن را «نظام فکری حقوق ملت در جمهوری اسلامی» نامید.
این همایش توانست با گردآوری آثار علمی و تحلیلهای دانشگاهی، حلقه مفقودهای را میان گفتارهای نظری و برداشت عمومی از اندیشههای رهبر انقلاب ترمیم کند. عنوان اصلی همایش یعنی «منظومه فکری رهبر انقلاب»، اشاره به همین پیوستگی است؛ چراکه هر سخن، دیدار و تحلیل ایشان بخشی از طرحی بزرگتر است که پایههای فکری نظام اسلامی و حقوق ملت را تعریف میکند.
بیتردید، بازخوانی این منظومه، نه فقط برای پژوهشگران حقوق و سیاست، بلکه برای همه کنشگران اجتماعی ضرورت دارد. اندیشهای که آزادی و حقوق ملت را دو ستون اصلی در ساخت جامعه اسلامی میداند، میتواند راهنمایی روشن برای سیاستگذاریهای آینده باشد. همایش امسال نشان داد که توجه به این مبانی، گامی مؤثر در جهت تعمیق گفتوگوی علمی و تقویت اندیشه حقوقمحور در ساختار حکمرانی اسلامی است؛ منظومهای زنده، پویا و ریشهدار که بیش از پیش باید به آن پرداخته شود.
