محمدمحسن فایضی
کارشناس مسائل فلسطین

موضوع کمک‌های نظامی، سیاسی و اقتصادی آمریکا به اسرائیل در چند دهه اخیر مسأله‌ای نیست که بتوان آن را منکر شد و تأثیر آن بالاخص در توانمندی نظامی و تاب‌آوری ارتش اسرائیل در جنگ‌های مختلف از جمله طی دو سال اخیر در پژوهش‌های مختلف مورد بحث و تأیید قرار گرفته است. اخیراً آماری مفصل و رسمی از سوی مرکز شورای روابط خارجی آمریکا (CFR) منتشر شده که داده‌های جالبی دارد. بر اساس آن، اسرائیل از زمان تأسیس جعلی‌اش، بزرگ‌ترین دریافت‌کننده تجمیعی کمک‌های خارجی ایالات‌متحده بوده و بیش از 300 میلیارد دلار (با احتساب تورم) در مجموع (اقتصادی و نظامی) دریافت کرده، رقمی که به شدت شوکه‌کننده است.
آمریکا طی سال‌های 1971 تا 2007 کمک‌های اقتصادی قابل‌توجهی به اسرائیل ارائه داد، اما اگر آن دوران را فاکتور بگیریم، تقریباً تمام کمک‌های کاخ سفید تا امروز یعنی حدود 270 میلیارد دلار صرف حمایت از ارتش اسرائیل شده است.
جالب است بدانیم یکی از تفاوت‌های ویژه اسرائیل نسبت به دیگر بازیگرانی که آمریکا به آنها کمک نظامی می‌کند، مجاز بودن به استفاده از بخشی از کمک‌ها برای خرید تجهیزات از شرکت‌های نظامی داخلی اسرائیل است! یعنی آمریکا به دولت اسرائیل کمک بلاعوض می‌کند تا ارتش اسرائیل از شرکت‌های سهامی زیرمجموعه وزارت جنگ اسرائیل، تجهیزات بخرد! این مزیت به هیچ‌‌یک از سایر دریافت‌کنندگان کمک‌های نظامی آمریکا اعطا نشده و آنها ملزم به خرید از شرکت‌های آمریکایی هستند. البته قرار است این مزیت خرید داخلی در چند سال آینده به تدریج حذف شود. طبق گزارش‌ها، کمک‌های آمریکا 20 درصد از بودجه نظامی اسرائیل را در سال‌های قبل از 7 اکتبر 2023 تشکیل می‌داده است.
در بخش دیگری از گزارش مرکز CFR، نموداری منتشر شده که میزان واردات سلاح کشورهای منطقه را نشان می‌دهد. در این نمودار، میان سلاح‌های وارداتی از آمریکا و غیرآمریکا برای هر کشور در منطقه تفکیک و میزان واردات سلاح در اسرائیل، مصر، عراق، کویت، قطر، عربستان و امارات در یک مقیاس مشترک از سال 2000 تا 2025 مقایسه شده است.
در این جدول، ستون قرمز‌رنگ میزان واردات سلاح از آمریکاست. مقایسه نمودارها نشان می‌دهد سهم سلاح‌های آمریکایی در سلاح‌های وارداتی اسرائیل، بیش از هر کشور دیگر منطقه و 78 درصد است! این میزان برای مصر 34 درصد، عراق 52 درصد و عربستان 64 درصد است.
اما این نمودار یک لایه پنهان دیگری هم دارد و آن اینکه حجم واردات سلاح کشورهایی مثل قطر، عربستان، مصر و اخیراً کویت! بیش از اسرائیل است و برخی حتی فاصله زیادی با رژیم صهیونیستی دارند. درست است که اسرائیل در واردات سلاح، بسیار به آمریکا و بیش از هر کشور دیگری وابسته است که یک دلیل آن کمک‌های نظامی آمریکاست، اما جزو کمترین‌ها در واردات سلاح قرار دارد. در حقیقت اسرائیل با بهره‌گیری از ظرفیت و سرمایه‌گذاری‌های آمریکا در صنعت نظامی با وارد کردن سلاح، توان داخلی را به مرور افزایش داده تا جزو خودمتکی‌ترین‌ها در مقایسه با رقیبان عربی خودش در منطقه باشد. بر اساس گزارش‌ها، تخمین زده می‌شود اسرائیل بین 65 تا 75 درصد نیازهای نظامی را در داخل تولید می‌کند.
در پایان خوب است به یک قانون تصویب شده در کنگره آمریکا در سال 2008 تحت عنوان «برتری کیفی نظامی» 
(Qualitative Militar Edge) در روابط اسرائیل و آمریکا اشاره کنیم. طبق این قانون که به طور مخفف به QME مشهور شده است، آمریکا باید اطمینان حاصل کند که هر گونه سلاحی که به سایر کشورهای خاورمیانه ارائه می‌دهد، اسرائیل و برتری نظامی او را به خطر نمی‌اندازد. در چندین مورد، این امر مستلزم آن شده است که ایالات‌متحده به‌عنوان بخشی از فروش‌های بزرگ‌تر تسلیحات منطقه‌ای، تسلیحات جبرانی را در اختیار اسرائیل قرار دهد.