رها منفرد
گروه علم و فناوری

طبق تازه‌ترین تحقیقات دانشمندان آلمانی، یکی از دلایل انقراض نئاندرتال‌ها، وجود نوعی ژن بوده که باعث اختلال در عملکرد گلبول‌های قرمز شده است. به اعتقاد این محققان، با مواجهه نئاندرتال‌ها و انسان‌های خردمند (هوموساپینس) در اوراسیا در حدود ۴۵ هزار سال پیش، تبادل ژنتیکی میان آنها آغاز شد و از همان زمان، انقراض نئاندرتال‌ها کلید خورد. تمرکز این پژوهش بر ژنی با نام علمی PIEZO1 بوده است که بر عملکرد گلبول‌های قرمز تأثیر می‌گذارد و در هر دو گونه انسان یافت می‌شده است. البته نسخه‌ نئاندرتالی این ژن که شباهت زیادی به نسخه‌  موجود در میمون‌های بزرگ دارد، باعث می‌شود هموگلوبین به‌طور محکم‌تری به مولکول‌های اکسیژن بچسبد. در مقابل، نسخه‌ انسان مدرن، اکسیژن را کارآمدتر به بافت‌ها منتقل می‌کند. به باور دانشمندان، از آنجا که این ژن به بقای نئاندرتال‌ها در سرما و گرسنگی کمک می‌کرد، احتمالاً نسخه‌ اولیه این ژن را حفظ کرده بودند اما این ویژگی پس از ازدواج این دو گونه انسان با یکدیگر، دردسرساز شد. به اعتقاد این محققان آلمانی، این ناسازگاری ژنتیکی احتمالاً در حالتی رخ داده که مادر دورگه‌ نئاندرتال/ انسان با پدری از نوع انسان مدرن یا یک پدر دورگه ازدواج می‌کرده است. در چنین وضعیتی، خون مادر حاوی میزان بالایی از اکسیژن چسبنده به هموگلوبین بود و درنتیجه، اکسیژن کمتری از جفت به جنین می‌رسید که سبب هیپوکسی (کمبود اکسیژن)، رشد ناکافی یا سقط جنین می‌شد. در چنین مواردی، بسیاری از نوزادان زنده نمی‌ماندند درنتیجه، توان تولیدمثل نئاندرتال‌های دورگه کاهش یافت و بقای آنها تهدید شد. به‌بیان دیگر، ژن PIEZO1 ممکن است ساختار جمعیتی نئاندرتال‌ها را در گذر زمان فرسوده کرده باشد. «اپریل ناول»، باستان‌شناس دوران پارینه‌سنگی از دانشگاه ویکتوریا در گفت‌وگو با Live Science این مطالعه را گامی مهم در حل معمای انقراض نئاندرتال‌ها دانست و گفت: «جالب است موضوعی که شاید در گذشته نئاندرتال‌ها را نجات داده بود، در نهایت هنگام ازدواج با انسان‌های مدرن به نابودی‌شان انجامید.» البته برخی دیگر از محققان معتقدند دلیل انقراض نئاندرتال‌ها در یک ژن خلاصه نمی‌شود و این موضوع باید مورد بررسی بیشتری قرار بگیرد. به اعتقاد آنان، تعامل میان انسان‌های مدرن و نئاندرتال‌ها تدریجی، گسترده و چندوجهی بوده و مطالعه‌ ژن PIEZO1 تنها بخشی از یک پازل بزرگ‌تر است که هنوز بسیاری از قطعات آن ناشناخته مانده‌اند. آنها می‌گویند شاید ژن‌های دیگری نیز وجود داشته باشند که همانند این مورد، در خاموش‌شدن تدریجی شاخه‌ نئاندرتال از درخت تکامل انسان نقش داشته‌اند.