مینا احمد پور/ گروه اندیشه -  در همایش «مطالعات معاصر ایران» که با حضور استادان و پژوهشگران حوزه‌ ایران‌شناسی در دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران برگزار شد، علی‌اکبر صالحی، رئیس بنیاد ایران‌شناسی، با تأکید بر نقش فرهنگ در ماندگاری ایران گفت: «بررسی سیر تاریخی ایران نشان می‌دهد که این سرزمین در هر دوره، شکل و شمایل تازه‌ای یافته اما روح و هویتش همواره ثابت مانده است. این پایداری فرهنگی، راز بقای ایران در طول تاریخ است.»

همزیستی و مدارای فرهنگی در ایرانیان
علی‌اکبر صالحی، پایداری ایران را به فرهنگ و روحیه ایرانیان نسبت داد و در تبیین آن گفت:«ایرانیان در برخورد با فرهنگ‌ها و اندیشه‌های بیگانه، به جای تقلید، آنها را پالایش و بومی کرده‌اند. در طول تاریخ، چه هنگام هجوم مغولان و چه در دوران نفوذ فرهنگی غرب، ایرانیان توانسته‌اند عناصر بیرونی را در قالبی بومی جذب کنند و به آنها معنا و ساختار فرهنگی تازه ببخشند.» رئیس بنیاد ایران‌شناسی معتقد است نمونه روشن این ظرفیت را می‌توان در نقش ایران در نظام‌مند کردن و گسترش اسلام مشاهده کرد:«اسلام هنگام ورود به ایران فاقد ساختار فکری منسجم بود، اما دانشمندان ایرانی آن را پالایش و به جهان معرفی کردند. از تاریخ‌نگاری طبری گرفته تا تدوین نحو و علوم اسلامی، ایران در قالب‌بخشی به این دین، نقش بنیادین داشته است.» صالحی در ادامه تأکید کرد برای فهم جایگاه ایران در جهان امروز باید از دیدگاه‌های اندیشمندانی بهره گرفت که ایران را از منظر فرهنگی و تمدنی تحلیل کرده‌اند. او به گفته‌های دکتر سید محمد بهشتی در کتاب «ایران کجاست، ایرانی کیست» ارجاع داد و گفت:«ما امروز درک درستی از ایران و ایرانی بودن نداریم و از آیینه غرب‌زدگی به خود می‌نگریم. باید ایران را دوباره بشناسیم.» به باور صالحی، ایران سرزمینی است که از دل تنوع قومی، زبانی و مذهبی «وحدتی فرهنگی» پدید آورده است. ایرانیان در طول تاریخ، اهل میانه‌روی، اعتدال و تعادل بوده‌اند؛ چه در سیاست، چه در اخلاق و هنر. اقوام و ادیان گوناگون در این سرزمین در کنار هم زیسته‌اند و این خود نشانه‌ روحیه‌ همزیستی و مدارای فرهنگی ایرانیان است. رئیس بنیاد ایران‌شناسی، ایران را «جهانی میانه» توصیف کرد و گفت:«ایران نه شرق مطلق است و نه غرب مطلق؛ بلکه توانسته میان حکمت شرقی و عقلانیت غربی تعادل برقرار کند.»
 
بازگشت به خود فرهنگی
رئیس بنیاد ایران‌شناسی با اشاره به انقلاب اسلامی، آن را «ایستگاه تاریخی دیگر در خودنمایی ایران در جهان معاصر» دانست و گفت:«انقلاب اسلامی تنها یک حرکت سیاسی نبود، بلکه انقلابی فکری و فرهنگی بود که در زمانی رخ داد که جهان میان ایدئولوژی‌های مادی چون کمونیسم و کاپیتالیسم تقسیم شده بود و دین از عرصه عمومی کنار رفته بود. اما انقلاب اسلامی بار دیگر دین را به مرکز توجه جهانی بازگرداند.» 
او افزود: «پس از انقلاب، کرسی‌های متعددی در حوزه دین‌پژوهی در دانشگاه‌های غربی تأسیس شد و نگاه به دین، اسلام و ایران تغییر یافت: این نشان می‌دهد که ایران در دوران معاصر نیز توانسته نقش فکری و تمدنی خود را بازیابد.»

فرهنگ؛ ظرف هویت ایرانی
صالحی درباره توانایی ایران در حل بحران‌هایش گفت:«ظرفیت تاریخی ملت ایران در پالایش و بازسازی فرهنگی باعث شده تا کشور بارها از بحران‌ها عبور کند. ملت ایران قدرت پالایش درونی دارد و می‌تواند اندیشه‌ها را بازسازی و معناهای نو خلق کند.» او ایران را ظرفی دانست که مظروف آن فرهنگ، دین و تمدن است:«اگر این ظرف نباشد، مظروف نیز جایی برای تجلی نخواهد داشت. حفظ ایران یعنی حفظ بستر فرهنگ و معنویت. ایران می‌تواند به‌عنوان کشوری معناساز، گفت‌وگومحور و تمدن‌پرور در جهان معاصر بدرخشد.»