کشف جامهای جمجمهای ۵ هزار ساله در چین
آرزو کیهان
گروه علم و فناوری
باستانشناسان چینی مجموعهای حیرتانگیز از ماسک و جامهایی برای نوشیدن را یافتهاند که حدود 5 هزار سال قبل، از استخوانهای انسان ساخته شده است. کشفی که به گفته پژوهشگران، میتواند درک ما از مناسک مرگ و ساختار اجتماعی در دوران نوسنگی چین را دگرگون کند. در کاوشهای جدید، باستانشناسان بیش از ۵۰ قطعه استخوان انسانی را از میان کانالها و خندقهای پنج محوطه باستانی بهدست آوردند؛ استخوانهایی که نشانههای واضحی از کار با ابزار از جمله برش، صیقل دادن و حتی تراش دادن برای شکلدهی استخوان، دیده میشود. این مجموعه که قدمت آن بین 2 هزار و 500 تا 3 هزار سال پیش از میلاد برآورد شده، در میان تودهای از استخوانهای پراکنده انسان، سفالینهها و بقایای حیوانی در محوطههای باستانی متعلق به فرهنگ «لیانگژو» یافت شده است؛ فرهنگی که حدود پنج هزار سال پیش، یکی از اولین جوامع شهری شرق آسیا را بنیان گذاشت.
دکتر «جون می ساوادا»، انسانشناس زیستی دانشگاه نیگاتا ژاپن با اشاره به اینکه بسیاری از استخوانهای کارشده، نیمهکاره رها و در کانالها ریخته شدهاند، معتقد است این امر نشان میدهد که در این جوامع، احترام چندانی به اجساد گذاشته نمیشده است. این محقق با تأکید بر نبود هیچ نشانهای از مرگ خشونتآمیز یا جدا شدن اندامها پیش از مرگ، میگوید: « احتمالاً پس از آن که بدنها بهطور طبیعی تجزیه میشدند، استخوانها جمعآوری و پردازش شدهاند.»
همچنین بیشتر استخوانهای کارشده موجود در این محوطهها، جمجمه انسان بودهاند. چهار جمجمه بزرگسال بهصورت افقی بریده شده و به «جامهای جمجمهای» تبدیل شدهاند. همچنین چهار جمجمه به شکل عمودی شکافته شده و ساختارهایی شبیه «ماسکهای استخوانی» پدید آوردهاند.
هرچند پیش از این در گورهای اشرافی فرهنگ «لیانگژو» نمونههایی از جامهای ساختهشده از جمجمه یافت شده بود و احتمالاً در آیینهای مرتبط با احترام به نیاکان استفاده میشده، اما این ماسکهای استخوانی کشف شده، بیسابقهاند. همچنین با پیدا شدن جمجمهای که در بخش پشتی سوراخکاری شده و فک پایینی که بهصورت عمدی تخت شده، شواهدی از نوعی رفتار آیینی یا تغییر نگرش نسبت به بدن انسان دیده میشود.
دکتر«الیزابت برگر»، زیستباستانشناس دانشگاه کالیفرنیا ریورساید، منحصربهفردترین نکته در یافتههای جدید را این موضوع میداند که احتمالاً با تغییر نگرش مردم نسبت به مرگ در دوران آغازین شهرنشینی، استخوانهای انسانی اساساً در حکم زباله محسوب میشده است. به گفته این محقق، این رفتار عجیب که به طور ناگهانی در فرهنگ «لیانگژو» ظاهر شد، حداقل دویست سال ادامه یافت و سپس بهکلی ناپدید شد. شاید پژوهشهای آینده بتواند معنای پنهان پشت این آیین و رابطه آن با تحولات اجتماعی در چین نوسنگی را روشن کند.
