بمانجان ندیمی
گروه اقتصادی 

آقای بیک‌زاده! شاید برای عموم چندان وجه تمایز بین نمایشگاه و اکسپو مشخص نباشد. گفت‌و‌گوی‌مان را با همین محور آغاز می‌کنیم که نمایشگاه‌ها چه تفاوتی با اکسپوها دارند؟
وقتی در خصوص نمایشگاه صحبت می‌کنیم، اولین موضوعی که مطرح می‌شود، بحث اقتصادی است. در نمایشگاه‌ها معمولاً توانمندی‌های اقتصادی هر کشور و هر بنگاه به نمایش گذاشته می‌شود و کشورها به صورت بنگاهی در آن حضور می‌یابند و جنبه تجاری و بازاریابی حرف اول را می‌زند. بیشترین مزایای نمایشگاه‌ها نیز به بنگاه‌ها می‌رسد. حضور در نمایشگاه‌ها بیشتر به معنای سودآوری و کسب درآمد است. ولی اکسپوها یک رویداد جهانی و به دنبال پاسخ دادن به سؤالات کلیدی بشریت و همچنین دغدغه‌ها و مشکلات کل جوامع هستند؛ مانند تغییرات اقلیمی، غذا، آینده جهانی در عصر الکترونیک، هوش مصنوعی و...  در اکسپوها کشورها فقط هزینه می‌کنند و به دنبال عایدی اقتصادی نیستند، بلکه با هدف معرفی خود، فرهنگ‌سازی و انتقال فرهنگ شرکت می‌کنند.
 
پس اکسپوها درآمدی برای کشورها ندارند؟
ما در نمایشگاه‌ها به دنبال آورده‌های اقتصادی در کوتاه‌مدت هستیم ولی در اکسپو این‌طور نیست. البته نه اینکه اکسپوها هیچ آورده اقتصادی نداشته باشند؛ این عایدی زمان‌بر است. اکسپوهای جهانی در هر دوره موضوع خاصی را مطرح کرده و کشورها به فراخور آن موضوع، در اکسپو شرکت می‌کنند. گاهی سعی می‌شود مزایای اقتصادی هم نصیب کشور شود. به عنوان مثال قرار است در اکسپو 2027 موضوع «بازی برای بشریت؛ ورزش و موسیقی برای همه» دنبال شود. ما نیز بخشی از اقداماتی که قرار است انجام دهیم، به موضوع بازی‌های محلی برمی‌گردد. خب این موضوع با تم اکسپو همخوانی دارد، اما ممکن است در بازی‌هایی که ارائه می‌دهیم، لوازم همین بازی‌ها، صادراتی را در حاشیه اکسپو برای کشور ایجاد کند، هرچند هدف اصلی ما فروش نیست ولی شاید این بستر هم فراهم شود.
 
فرمودید کشورها در اکسپوها فقط هزینه می‌کنند و به دنبال مباحث درآمدی نیستند. این سؤال مطرح می‌شود که وقتی صرفاً هزینه می‌شود، چه هدفی برای شرکت در اکسپو وجود دارد؟
هدف عمده این است که جوامع باید با همدیگر گفت‌و‌گو کنند و به هم نزدیک شوند. مرزها در اکسپو از بین می‌رود و کشورها کنار هم زندگی می‌کنند و در مسیر تعامل، فرهنگ‌ها تبادل می‌شود. حتی تعدیل دیدگاه‌ها و نظرات اتفاق می‌افتد.
 پس در اکسپو شاهد یک دنیای بدون مرز خواهیم بود.
واقعاً دنیای بدون مرز است. شاید این رویداد را بتوان تا حدی مانند المپیک دانست. در المپیک بحث رقابت و برد و باخت وجود دارد اما در اکسپو شاهد یک بازی برد-برد هستیم و هیچ کشوری بازنده نیست. تنها مسأله در اکسپو، مسائل بشریت و جهان است.
 
از اولین دوره برگزاری اکسپو، ایران چند‌مرتبه توانسته است در این رویداد شرکت کند؟ آن‌طور که اطلاع دارم تا قبل از اکسپو میلان، ایران همیشه در حد یک غرفه حضور داشته و اکسپو میلان اولین‌بار بود که پاویونی به ایران اختصاص داده شد.
اولین اکسپو جهانی در انگلستان برگزار شد و اتفاقاً بر اساس مدارک و مستندات، ایران در همین اکسپو حضور داشته است. بنابراین سبقه حضور ایران در اکسپو طولانی است. این رویداد هر 5 سال یک‌بار برگزار می‌شود و به صورت 6 ماهه است، اما در طول این 5 سال، اکسپوهای میانی با زمان 3 ماه برگزار می‌شود. در برخی از اکسپوها بنا به دلایلی از جمله جنگ تحمیلی و تغییرات پس از انقلاب اسلامی، حضور نداشتیم ولی غالباً توانسته‌ایم شرکت کنیم، به‌خصوص در اکسپوهای میانی یا همان سه ماهه. حالا هم اکسپو میانی سه ماهه در سال 2027 در راه است و ما آنجا پاویونی را در اختیار داریم و همان‌طور که قبلاً هم اشاره شد، موضوع این اکسپو «بازی برای بشریت؛ ورزش و موسیقی برای همه» است. با اینکه اکسپو 6 ماهه نیز در ریاض برگزار می‌شود.
 
به نظر می‌رسد ایران بتواند در اکسپو 2027 با توجه به موضوعی که دارد، حرف‌های زیادی برای گفتن داشته باشد.
 بله حتماً. ما در ایران، هم موسیقی نواحی داریم و هم بازی‌های محلی و سنتی. برای نمایش دادن اینها هم برنامه‌ریزی‌هایی انجام شده است. شاید در دوره‌های قبلی اکسپو، اقدامات اولیه انجام نمی‌شد و با برنامه‌ریزی‌های دقیقه آخر وارد این رویداد می‌شدیم و به همین دلیل نمی‌توانستیم حضور درخور داشته باشیم، اما در این دوره از زمانی که اعلام حضور کردیم و در جمع 120 کشوری که تاکنون اعلام آمادگی برای شرکت در اکسپو کرده‌اند قرار گرفتیم، به پشتوانه بالاترین مقام اجرایی کشور یعنی دکتر پزشکیان، برنامه‌ریزی آغاز شده است تا بتوانیم حضور قدرتمندی داشته باشیم. در همین راستا یک کمیته اجرایی شکل گرفته که تا امروز حدود 10 جلسه برگزار کرده است. قراردادهای اولیه هم با طرف صربستانی مثلاً در خصوص زمینی که قرار است در اکسپو به ایران اختصاص داده شود، بسته شده است. از طرف دیگر از نظرات متخصصان در حوزه‌های مختلف بهره‌مند می‌شویم.
 
پس با توجه به قراردادی که بسته شده، می‌توانید در خصوص جزئیات پاویون ایران در اکسپو 2027 توضیحاتی بدهید؟
بله؛ زمینی که به ایران اختصاص داده شده است متراژی نزدیک به 324 متر دارد و اگر بخواهیم پاویون را دو طبقه بسازیم قابلیت افزایش متراژ تا 600 متر نیز فراهم است. در عین حال به دلیل تم اکسپو، به زمین‌های بازی هم نیاز داریم. پیش‌بینی ما این است که 4 میلیون نفر از این اکسپو بازدید خواهند کرد.
 
در خصوص غرفه‌سازی، در سال‌های گذشته همیشه این موضوع مطرح بوده که مسیر واگذاری غرفه‌سازی به یک شرکت به چه صورت طی می‌شود. اگر ممکن است این موضوع را کمی شفاف توضیح دهید.
ما در کشور ظرفیت‌های خوبی در حوزه معماری داریم، اما می‌خواهیم غرفه‌ساز در یک بستر کاملاً رقابتی انتخاب شود. به همین دلیل بیانیه موضوعی را تعیین کرده‌ایم و شرکتی را در یک الی دو روز آینده با ضوابط اداری تعیین می‌کنیم و مسابقه‌ای را برای طراحان و معماران برای طراحی پاویون در اکسپو در نظر می‌گیریم. این طرح‌ها توسط متخصصان، داوری خواهد شد و ممیزی‌ها اعمال و طرح نهایی اعلام می‌شود. در گام بعدی نیز سراغ اجرا می‌رویم و مجری این طرح را مشخص می‌کنیم. معمولاً کشورهای میزبان شش الی هفت ماه قبل از برگزاری، زمین‌ها را در اختیار کشورهای شرکت‌کننده قرار می‌دهند.
 
آیا برنامه‌هایی که قرار است در اکسپو اجرا شود و فرهنگ ایران را به نمایش بگذارد مشخص شده و همچنین با توجه به موضوع این دوره اکسپو، از پشتوانه پژوهشی استفاده کرده‌اید؟
 برخی از اقدامات را شروع کرده‌ایم. در ایران نهادهای مختلفی وجود دارد که می‌توانند به ما با توجه به موضوع اکسپو کمک کنند. همچنین محققانی در این پروژه حضور دارند و از نظرات آنها استفاده می‌کنیم. به عنوان مثال فدراسیون بازی‌های بومی و کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان برای ما اهمیت دارند. علاوه بر این، در سایتی که طراحی شده، از پیشنهادها استقبال می‌کنیم و به فراخور موضوع پیشنهاد، در کمیته‌های تخصصی بررسی می‌کنیم. یکی از مسائلی که به آن توجه داریم این است که از بازی‌هایی در این رویداد استفاده کنیم که نشان‌دهنده صلح بوده و جنبه خشونت یا رقابت و درگیری نداشته باشد. می‌خواهیم بازی‌های بومی ایران ایجاد خلاقیت کند و پیوندی را بین کشورمان و سایر کشورها برقرار سازد.
 
بسیار عالی؛ در خصوص لوگوی ایران در اکسپو 2027 نیز توضیح می‌دهید؟
رنگی که برای لوگو انتخاب شده، آبی فیروزه‌ای است که از رنگ‌های ایرانی محسوب می‌شود و نیز شکل هندسی لوگو به شکل فرفره طراحی شده که انعطاف در بازی‌های ایرانی را نشان می‌دهد. همچنین لوگوی طراحی شده ایران از لحاظ چهارچوب کار، شباهت‌هایی با لوگوی اکسپو بلگراد دارد.
 
در مسیر اکسپو 2027 چه دستگاه‌های اجرایی به کمک شما می‌آیند؟
ما مکلف هستیم از تمام ظرفیت استفاده کنیم، ولی برای ابتدای کار به دلیل موضوع اکسپو، بیشتر وزارت ورزش و جوانان در بخش بازی و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در بخش موسیقی به ما ملحق شده‌اند. همچنین وزارت امور خارجه نیز در این مسیر کنار ماست. به محض اینکه کارها کمی جلوتر برود، کمیته‌ای با حضور کل وزارتخانه‌ها و سازمان‌های مرتبط تشکیل می‌دهیم.

 و آخرین سؤال؛ ما در شرایط تحریمی قرار گرفته‌ایم و می‌توان گفت نگاه‌های جوامع مختلف به ایران ممکن است اشتباه باشد؛ حتی به لحاظ فرهنگی نیز امکان دارد چندان با ایران آشنا نباشند. حضور ما در اکسپو جهانی چطور می‌تواند چهره واقعی ایران را به نمایش بگذارد و بر دیدگاه‌های منفی خط بطلان بکشد؟
با توجه به تجربه‌ای که از حضور در اکسپوها دارم، نگاه سیاسی به هیچ وجه در این رویداد جایگاهی ندارد و ماهیت اصلی کشورها و جوامع است که دیده می‌شود. بنابراین فرصتی بزرگ در راه است که دنیا بداند ایرانیان چه فرهنگ غنی‌ای دارند. بازی و موسیقی، زبان مشترک تمامی کشورهای دنیاست و اکسپو نگاه حاکمیتی کشورها را به نمایش نمی‌گذارد. همه می‌توانند با این دو موضوع ارتباط برقرار کنند و ما با نمایش فرهنگ و خلاقیت خود می‌توانیم نگاه‌های بین‌المللی را نسبت به ایران اصلاح کنیم. اما باید این موضوع را هم بگویم که ما تنها به دنبال پرزنت خودمان نیستیم، بلکه در آن رویداد از تجارب سایر کشورها هم استفاده می‌کنیم و تعامل فرهنگی ایجاد خواهیم کرد و هر کجا برایمان جالب باشد، الگو‌برداری می‌کنیم.