روایت سمینار «آینده تهران» از هفت چشمانداز بحران و امید
تهران پس از جنگ بازاندیشی در سیاست اجتماعی و زیست شهری
تهران، شهری که همواره میان توسعه و بحران، میان فرسودگی و امید ایستاده، بار دیگر موضوع گفتوگو قرار گرفت. در سمینار «آینده تهران» که چهارشنبه ۳۰ مهرماه با حضور جمعی از استادان دانشگاه، مدیران شهری، فعالان مدنی و بخش خصوصی برگزار شد، پایتخت از هفت زاویه دیده شد: از حملونقل و انرژی در شهر هوشمند تا عدالت اجتماعی، از زیست پایدار و محیط زیست تا مسأله حاشیهنشینی و از زندگی روزمره پس از جنگ تا بازسازی فرهنگی و اقتصادی.
جنگی که از پایتخت آغاز شد
در میان سخنرانان، علی ربیعی دستیار اجتماعی رئیسجمهوری، نگاهی متفاوت به «جنگ ۱۲روزه» داشت. او گفت: «این نبرد اولین جنگی بود که از مرزها آغاز نشد، بلکه از پایتخت شروع شد؛ جنگی که ۹۰ درصد آن در تهران رخ داد و کل جامعه ایران را غافلگیر کرد.» ربیعی افزود: «جنگ ۱۲روزه هوشمند و مبتنی بر شاهراههای اطلاعاتی بود. هدف دشمن نه نظام سیاسی، بلکه مردم ایران بودند. این جنگ میخواست ایران را از توان مانور منطقهای محروم کند و جامعه را در شوک فرو ببرد.»
از ملیگرایی در بحران
تا پرسش از سیاست اجتماعی
به گفته ربیعی، در دل این بحران نوعی ملیگرایی اجتماعی تازه شکل گرفت. وی اظهارکرد: «اگر هدف جنگ مردم بودند، پس سیاست اجتماعی پس از جنگ نیز باید بر پایه مردم بازتعریف شود. اگر مقاومت ذهنی جامعه همانقدر مهم است که تمامیت ارضی، باید بپرسیم برای حفظ آن چه کردهایم؟» او با اشاره به آمار ۸۵ درصدی استفاده از فیلترشکن در کشور گفت: «ناامنی در پلتفرمهای داخلی بیشتر است. بیاعتمادی همزمان به پلتفرم و سیاست، خطرناک است؛ زیرا هم مردم ناراضیاند و هم احساس امنیت نمیکنند.»
بحرانهای تهران
کمتر از آثار جنگ نیست
ربیعی تأکید کرد: «تهران پس از جنگ، سیاست اجتماعی متفاوتی میطلبد. امروز بخشی از یارانه مردم صرف خرید فیلترشکن میشود؛ این نارضایتیزا است. مسائل تهران و بحرانهای آن کمتر از آثار جنگ نیستند. باید از قصههای کوچک، از حل گرههای کوچک شروع کنیم.» او درباره هدف برگزاری سمینار گفت: «فهم مسأله تهران، ایجاد گفتمان، استخراج سیاست از دل گفتوگوها و تبدیل آن به سیاستگذاری شهری هدف اصلی ماست. زمینه فرهنگی همان بستر پایداری است که ایران را نگه داشته و از دل همین فرهنگ باید افقگشایی کنیم.»
حاشیهنشینی
چالش کهنه و راههای تازه
در پنل «حاشیه تهران، صنعت و چالشهای زیست پایدار» کارشناسان ابعاد اجتماعی و زیستمحیطی توسعه شهری را بررسی کردند. دکتر ارغوان فرزین با اشاره به اهداف توسعه پایدار گفت: «دسترسی همگان به مسکن ایمن، خدمات پایه، حملونقل مقرونبهصرفه و فضاهای سبز عمومی از حقوق شهروندی است و کشورهای عضو سازمان ملل برای تحقق آن متعهد شدهاند.»
ابراهیم نورمحمدی یادآور شد: «ریشه حاشیهنشینی در اصلاحات ارضی دهه ۴۰ است. مشارکت مردم و تشکیل شورای تحول محله میتواند بخشی از آسیبهای اجتماعی را کاهش دهد.»
علی نقیب هم افزود: «در حوزه برنامهریزی کلان خوب عمل کردهایم اما در اجرا ضعیف بودهایم. قوانین تمرکززدایی وجود دارد اما اجرا نشده است. اگر اجرا نشود، عدالت فضایی هرگز محقق نخواهد شد.»
رضا زندهدل، شهردار لاهیجان، از تجربههای زیستمحیطی خود گفت و افزود: «تغییر سبک زندگی باعث افزایش پسماند شده است. طرحهایی مثل «فرزند ایران قهرمان زمین» را برای آموزش کودکان درباره محیط زیست اجرا کردهایم تا شهروندان آینده رفتار مسئولانهتری نسبت به زمین داشته باشند.»
تهران پس از جنگ
بازسازی در سه سطح
در پنل «تهران پساجنگ، زندگی روزمره و کسبوکارها»، دیاکو حسینی گفت: «جنگ ۱۲روزه، شوک بزرگی برای مردم و کسبوکارها بود. برخلاف جنگهای کلاسیک که اقتصاد را تقویت میکردند، این جنگ چرخههای اجتماعی و اقتصادی را متوقف کرد.» محمد بهشتی با نگاهی تاریخی افزود: «از دهه ۳۰ بحران مدنیت در تهران آغاز شد و در دهه ۷۰ نشانههای احیای مدنیت ظاهر شد.
بحران مدنیت یعنی فاصله میان شهروند و شهر، میان فرهنگ و رفتار. اگر فرهنگ مجال عرضاندام پیدا کند، همه بحرانها قابل مدیریت است. مسعود کوثری نیز گفت: «جامعه پس از جنگ در وضعیت تعلیق اجتماعی قرار گرفت. اگر رابطه حکومت و مردم بازتعریف نشود، آینده تهران در ابهام خواهد ماند.» فرزین فردیس، عضو هیأت رئیسه اتاق بازرگانی تهران، از گمشدن «کلانروایت ملی» سخن گفت و اظهارکرد: «فاجعه زیاد دیدهایم اما روایت مشترکی نداریم. اگر بنگاهها و مردم روایت موفقیتهای کوچک خود را بازگو کنند، بازسازی اجتماعی آغاز میشود.»
فریدون وردینژاد، دیپلمات سابق و چهره باسابقه رسانهای نیز گفت: «سرمایه اجتماعی ایران در بحران ۱۲روزه دوباره احیا شد. برای عبور از بحرانهای آینده باید اعتماد میان دولت و بخش خصوصی تقویت شود. توسعه بدون اصلاح رابطه دولت و مردم ممکن نیست.»
از دولت تا جامعه مدنی؛ چهارضلعی آینده تهران
علی ربیعی در جمعبندی پایانی این سمینار اینطور اظهارکرد: «سمینار آینده تهران با مشارکت بخش خصوصی، دانشگاهها، نهادهای مدنی و دولت برگزار شد. این گفتوگو میان چهار ضلع توسعه، میتواند راهی برای ترسیم آیندهای متعادلتر برای پایتخت باشد.»
