در روزهای اخیر تأکید مکرر مقامات ایرانی بر ضرورت اجرای کامل توافقنامه امنیتی ایران و عراق، بار دیگر اهمیت این سند راهبردی را در کانون توجهات قرار داد. این توافقنامه که محور اصلی آن پاکسازی مرزهای مشترک از گروه‌های تجزیه‌طلب کردی و خلع سلاح کامل آنان است، به ‌عنوان یکی از ستون‌های همکاری‌های دوجانبه میان تهران و بغداد، نقشی کلیدی در تضمین امنیت ایران در مناطق غرب و شمال‌غرب کشور ایفا می‌کند. در جریان سفر اخیر «قاسم الاعرجی» مشاور امنیت ملی عراق به ایران، این موضوع در دیدارهای او با مقامات ارشد ایرانی، از جمله علی لاریجانی دبیر شورای عالی امنیت ملی، سرلشکر محمد پاکپور فرمانده کل سپاه، محمدباقر قالیباف رئیس مجلس و سرلشکر عبدالرحیم موسوی رئیس ستادکل نیروهای مسلح، به‌صورت پیوسته و با جدیت مطرح شد. این تأکید مکرر که در طول سه روز گذشته برای چهارمین بار بیان شده، نشان‌‌دهنده حساسیت بالای ایران نسبت به اجرای این توافق است. اما چرا این توافق تا این حد برای ایران حیاتی است و چه عواملی آن را به موضوعی محوری در روابط دو کشور تبدیل کرده است؟
توافقنامه امنیتی ایران و عراق در پاسخ به تهدیدات ناشی از فعالیت گروه‌های تجزیه‌طلب و مسلح در مناطق مرزی اقلیم کردستان شکل گرفته است. این گروه‌ها به دلیل نزدیکی جغرافیایی به مرزهای غربی و شمال‌غربی ایران، توانایی بالقوه‌ای برای ایجاد ناامنی و تهدید تمامیت ارضی ایران دارند. به‌ویژه در جریان جنگ 12‌روزه رژیم صهیونیستی علیه ایران، تلاش‌هایی برای هدایت گروه‌های تجزیه‌طلب و تکفیری‌های آزاد‌ شده از سوریه به سمت مرزهای ایران مشاهده شد. همین موضوع نشان می‌دهد نقش این گروه‌ها به ‌عنوان ابزارهای بالقوه در دست رژیم صهیونیستی برای بی‌ثبات‌سازی ایران چقدر اهمیت دارد. در چنین شرایطی ایران بارها تأکید کرده که پاکسازی صرف مناطق مرزی کافی نیست و خلع سلاح کامل این گروه‌ها از سوی دولت عراق و اقلیم کردستان یک ضرورت غیرقابل ‌اجتناب است؛ خواسته‌ای که نه‌‌تنها برای تأمین امنیت مرزها، بلکه برای قطع نفوذ عوامل خارجی و جلوگیری از تبدیل اقلیم کردستان به پایگاهی برای اقدامات ضدایرانی حیاتی است. مقامات عراقی از جمله مشاور امنیت ملی و وزیر کشور اقلیم کردستان نیز در پاسخ به این تأکیدات بر تعهد خود به اجرای توافقنامه تأکید کردند و اطمینان دادند خاک اقلیم به پایگاهی برای اقدامات علیه ایران تبدیل نخواهد شد.
با وجود این، اجرای توافقنامه با موانع متعددی هم مواجه است. ساختار سیاسی پیچیده اقلیم کردستان و روابطی که با برخی بازیگران خارجی دارد، می‌تواند مانعی برای اجرای کامل توافق باشد. اقلیم کردستان و به‌طور کلان دولت عراق ممکن است با فشارهای خارجی برای حفظ گروه‌های تجزیه‌طلب ضدایرانی مواجه شوند. علاوه بر این، خلع سلاح گروه‌های مسلح نیازمند اراده قوی است که حداقل در اظهارات مقامات بغداد و اقلیم دیده می‌شود. با همه اینها، اجرای موفق توافق نیازمند دیپلماسی فعال از سوی ایران و هماهنگی‌های نزدیک‌تر میان تهران و بغداد است.