ایران، چین و روسیه در نامه ای مشترک به دبیر کل سازمان ملل خروج پرونده هستهای از دستور کار شورای امنیت را اعلام کردند
مهر « باطل شد» بر اسنپ بک
همزمان با پایان دوره 10 ساله قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل، سفرای ایران، روسیه و چین در اقدامی هماهنگ نامهای مشترک به دبیرکل سازمان ملل و رئیس شورای امنیت ارسال کردند؛ نامهای که نه تنها بر پایان رسمی این قطعنامه تأکید دارد که به صراحت اعلام میکند بررسی پرونده هستهای ایران نیز از دستور کار شورای امنیت خارج شده است.
امیرسعید ایروانی، «دیمیتری پولیانسکی» و «فو کونگ»، امضاکنندگان این نامه استدلال کردهاند که با خاتمه مفاد قطعنامه بر اساس بند هشتم آن، هرگونه تلاش برای احیای محدودیتهای گذشته یا فعالسازی سازوکار موسوم به «اسنپبک» از نظر حقوقی و آیینکار شورای امنیت فاقد اعتبار است. آنها تأکید کردهاند که اروپا خود از اجرای تعهدات برجامی سر باز زده و اکنون صلاحیت استناد به مفاد توافق را ندارد.
این موضع مشترک در شرایطی اعلام میشود که سه کشور بریتانیا، فرانسه و آلمان به عنوان اعضای اروپایی برجام چندی پیش در موضعی ادعایی اعلام کردند که با فعالسازی «اسنپ بک» و بازگشت خودکار تحریمها، محدودیتهای لغوشده شورای امنیت علیه ایران بار دیگر به اجرا درآمده است. با این حال، روسیه و چین به عنوان دو عضو دائم شورای امنیت، این اقدام را غیرقانونی دانسته و گفتهاند چنین تصمیمی نه مبنای حقوقی دارد و نه در شورای امنیت تصویب شده است. در مقابل، تهران استدلال میکند که با انقضای قطعنامه ۲۲۳۱، تمامی تحریمهای مرتبط با برنامه هستهای از میان رفته و ایران باید از دستور کار شورای امنیت خارج شود.
اسناد اجماع غیرغربی
علیه غرب
در امتداد همین موضعگیری، مجموعهای از پنج سند رسمی طی سه روز اخیر منتشر شد که به گفته کاظم غریبآبادی معاون حقوقی وزارت خارجه ایران، تصویری روشن از اجماع کشورهای غیرغربی در حمایت از ایران و در مخالفت با رویکرد سه کشور اروپایی ارائه میدهد. نخستین سند، بیانیه پایانی نشست وزرای جنبش عدم تعهد در کامپالا بود که در آن ۱۲۱ کشور بر ضرورت احترام به جدول زمانی مندرج در قطعنامه و پایان یافتن همه مفاد آن در ۱۸ اکتبر ۲۰۲۵ تأکید کردند. بیانیه دوم از سوی «گروه دوستان منشور ملل متحد» شامل ۱۸ کشور صادر شد؛ گروهی که ضمن قدردانی از تعهد تهران به همکاری، تصریح کرد اقدام اروپا در فعالسازی اسنپبک، بهدلیل خروج آمریکا از برجام و بدعهدی اروپا، فاقد وجاهت قانونی است. در نیویورک نیز نامهای دیگر از سوی سه سفیر ایران، روسیه و چین منتشر شد که به گفته ناظران، نشانهای از همگرایی فزاینده میان این کشورها در برابر محور غرب است. کمی بعد، سیدعباس عراقچی وزیر امور خارجه کشورمان در نامهای به آنتونیو گوترش دبیرکل سازمان ملل، هشدار داد که دبیرخانه سازمان ملل فاقد اختیار قانونی برای تفسیر یا اجرای قطعنامههای منقضیشده است و هرگونه اقدام در این زمینه مغایر با منشور سازمان ملل محسوب میشود. اندکی بعد نیز سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه نیز در نامهای جداگانه به «گوترش» نسبت به هرگونه تلاش برای احیای پنلهای کارشناسی تحریم ایران هشدار داد و تأکید کرد که مسکو چنین اقداماتی را به رسمیت نخواهد شناخت.
علاوه بر اینها «میخائیل اولیانوف»، نماینده دائم روسیه در سازمانهای بینالمللی هم گفت با پایان برجام و انقضای قطعنامه ۲۲۳۱، آژانس بینالمللی انرژی اتمی نیز موظف است بخشی از مأموریتهای خود در زمینه «نظارت و راستیآزمایی در پرتو قطعنامه ۲۲۳۱» را متوقف کند. به گفته او، از این پس تنها یک گزارش درباره ایران در دستور کار شورای حکام باقی خواهد ماند و موضوع اشاعه تسلیحات هستهای ایران نیز از بررسی شورای امنیت حذف میشود؛ وضعیتی که به تعبیر دیپلمات روس، نشاندهنده ورود پرونده ایران به مرحلهای جدید است.
این اسناد و مواضع، بخشی از تلاش هماهنگ تهران و متحدانش برای بازتعریف جایگاه حقوقی ایران در نظام بینالملل به شمار میرود. اگرچه سه کشور اروپایی همچنان بر احیای تحریمها پافشاری میکنند اما به نظر میرسد تهران با تکیه بر حمایت سیاسی مسکو، پکن و بلوک غیرمتعهدها میکوشد موقعیت مشروع خود را در برابر بدعهدی غرب برجسته نماید. چه به گفته غریبآبادی پیام این تحرکات آشکار است و آن اینکه قطعنامه ۲۲۳۱ پایان یافته، ادعای احیای تحریمها فاقد اعتبار است و تنها احترام به منشور ملل متحد و حاکمیت قانون میتواند راه را برای حفظ صلح و دیپلماسی در پرونده ایران هموار کند.

