جدیدترین آمار اشتغال و بیکاری از سوی مرکز ملی آمار ایران اعلام شد. آماری که نشان می‌دهد نرخ بیکاری در تابستان امسال نسبت به تابستان سال قبل کاهش اندکی داشته؛ ولی همزمان نرخ مشارکت اقتصادی نیز کاهش پیدا کرده است. در عین حال کاهش سهم شاغلان و افزایش سهم اشتغال ناقص نیز از دیگر نتایج این گزارش است. نکته قابل توجه دیگر به میزان شاغلان در سه گروه خدمات، صنعت و کشاورزی برمی‌گردد. بر اساس داده‌های موجود، بخش خدمات بیش از دو بخش دیگر از اشتغال سهم برده است. بخشی از این پژوهش به جغرافیای بیکاری، اشتغال و نرخ مشارکت اقتصادی پرداخته است.

جمعیت فعال ایران چقدر است؟
جمعیت فعال طبق تعاریف ارائه شده به مجموع جمعیت شاغل و بیکار گفته می‌شود. تعداد جمعیت 15 ساله و بیشتر در کشور بر اساس جدیدترین برآوردهای مرکز ملی آمار ایران 66 میلیون و 46 هزار نفر بوده که از این میزان، نرخ مشارکت اقتصادی 26 میلیون و 939 هزار نفر و جمعیت غیرفعال 39 میلیون و 108 هزار نفر تخمین زده می‌شود. به عبارتی 40.8 درصد جمعیت 15 ساله و بیشتر در گروه فعال و 59.2 درصد این جمعیت در گروه غیرفعال قرار می‌گیرند.

نرخ اشتغال در تابستان
نرخ اشتغال در تابستان امسال 24 میلیون و 958 هزار نفر بوده که 92.6 درصد نرخ مشارکت اقتصادی را در بر می‌گیرد و نرخ بیکاری نیز 7.4 درصد است که جمعیتی معادل یک میلیون و 980 هزار نفر برآورد می‌شود. بر اساس این آمار، افرادی که در هفته 44 ساعت یا بیشتر سر کار می‌روند
16 میلیون و 231 هزار نفر و افرادی که کمتر از
44 ساعت مشغول به فعالیت هستند 8 میلیون و 745 هزار نفر هستند.

افت نرخ مشارکت اقتصادی؛ یک شاخص بسیار مهم
مرکز آمار ایران اعلام کرد که نرخ مشارکت اقتصادی در تابستان امسال به 40.8 درصد رسیده است. این عدد پایین‌تر از تابستان سال گذشته بوده و در واقع تغییر کمتر از یک درصد به سمت پایین داشته است. در حالی که نرخ مشارکت اقتصادی در ایران چندین سال است که به‌طور میانگین از 41 درصد بالاتر نمی‌رود؛ در سال 2020 در قطر این عدد 86 درصد، در جمهوری آذربایجان 63 درصد و ترکیه 50 درصد بوده است. البته در کشورهایی مانند چین با نرخ مشارکت 67 درصد و ویتنام یا آنگولا با 76 و 75 درصد، این ارقام بسیار بالاتر هم هست.
نرخ مشارکت اقتصادی از تقسیم نسبت جمعیت فعال (شاغل و بیکار) 15 ساله و بیشتر به جمعیت در سن کار، 15 ساله و بیشتر به دست می‌آید. با این تعریف محصلان، خانه‌داران و دارندگان درآمد بدون کار، چنانچه شاغل یا بیکار نیز بوده‌اند، فعال اقتصادی محسوب می‌شوند. با اینکه نرخ مشارکت اقتصادی به متغیرهایی چون جمعیت فعال و جمعیت در سن کار که در دل خود جمعیت غیرفعال را نهفته دارد، وابسته است. افراد حاضر در این جمعیت می‌توانند بیکار یا شاغل باشند، مهم تمایل به کار کردن است. در عین حال به نسبتی از جمعیت فعال اقتصادی که نتوانسته‌اند شغلی پیدا کنند، نرخ بیکاری گفته می‌شود.
گزارش مرکز آمار نشان می‌دهد که طی تابستان سال‌جاری، نرخ مشارکت اقتصادی در نیمی از استان‌های ایران، نسبت به تابستان سال گذشته کاهش یافته است. این در حالی است که نرخ بیکاری در همین استان‌ها کاهشی بوده است. به سخن دیگر، کاهش نرخ بیکاری در این استان‌ها، به دلیل «پیدا کردن یک شغل» یا «ایجاد یک شغل» نبوده، بلکه نفراتی که به دنبال شغل بوده‌اند، از بازار کار خارج شده‌اند. 
به‌طور مثال، نرخ مشارکت اقتصادی در آذربایجان شرقی از 41.2 درصد در تابستان سال گذشته به 39.7 درصد نزول کرده، در حالی که همزمان نرخ بیکاری نیز در این بازه زمانی، از 13.1 درصد به 10.6 درصد رسیده است یا در سیستان و بلوچستان نرخ مشارکت اقتصادی از 36.3 درصد تابستان سال گذشته به 33.1 درصد در تابستان امسال رسیده؛ اما آن طرف، نرخ بیکاری این استان از 14 درصد به 10.3 درصد کاهش یافته است. بررسی روند تعییرات نرخ مشارکت اقتصادی کل کشور نیز حاکی آز ان است که این شاخص نسبت به فصل مشابه در سال قبل یعنی تابستان 1403 کاهش 0.9 درصدی داشته است. در عین حال 37.8 درصد از جمعیت در سن کار (15 سال و بیشتر) شاغل هستند که این شاخص نیز در بین مردان بیشتر از زنان و در نقاط روستایی بیشتر از نقاط شهری بوده است.

صدرنشینی خدمات
بخش خدمات با 53.1 درصد بیشترین سهم اشتغال را به خود تخصیص داده و در مراتب بعدی بخش‌های صنعت با 32.6 درصد و کشاورزی با 14.2 درصد قرار دارند. سهم شاغلان بخش کشاورزی و بخش صنعت در تابستان امسال نسبت به بازه مشابه سال گذشته به ترتیب 0.3 و 0.7 درصد کاهش و سهم شاغلان بخش خدمات یک درصد افزایش یافته است.

نرخ بیکاری کاهش یافت
نرخ بیکاری در بین زنان نسبت به مردان و در نقاط شهری نسبت به نقاط روستایی بیشتر بوده است. بررسی روند نرخ بیکاری کل کشور نیز بیانگر آن است که این شاخص نسبت به فصل مشابه سال گذشته 0.1 درصد کاهش داشته است. نرخ بیکاری جوانان 24-15 ساله نشان می‌دهد 19 درصد از جمعیت فعال این گروه بیکار هستند. بررسی روند تغییرات نرخ بیکاری این گروه سنی نیز حاکی از کاهش
0.4 درصدی نسبت به بازه مشابه سال قبل است. همچنین نرخ بیکاری در گروه سنی
35-18 ساله بیانگر آن است که 14.4 درصد از جمعیت فعال این گروه سنی بیکار بوده‌اند. بررسی روند تغییرات نرخ بیکاری گروه سنی مذکور نیز نشان می‌دهد که این شاخص نسبت به فصل مشابه در سال گذشته کاهش 0.4 درصدی داشته است.
بررسی نرخ بیکاری جمعیت 15 ساله و بیشتر فارغ‌التحصیل آموزش عالی نیز حکایت از آن دارد که 10.6 درصد از جمعیت فعال فارغ‌التحصیل آموزش عالی بیکار هستند. این روند نشان از کاهش یک درصدی نرخ بیکاری این گروه نسبت به فصل مشابه سال قبل دارد.

افزایش سهم اشتغال ناقص
افراد دارای اشتغال ناقص شامل تمامی شاغلانی است که در هفته، حاضر در سرکار یا غایب موقت از محل کار بوده و به دلایل اقتصادی کمتر از 44 ساعت کار کرده‌اند. اما خواهان و آماده برای انجام کار اضافی بوده‌اند. سهم اشتغال ناقص در بررسی‌های اخیر در بین جمعیت شاغل 15 سال و بیشتر، 7.6 درصد است و در تابستان امسال نسبت به تابستان سال گذشته افزایش 0.3 درصدی داشته است.

سهم شاغلین کاهش یافت
در تعاریف مرکز آمار، شاغل به افرادی گفته می‌شود که در گروه سنی 15 سال به بالا حداقل یک ساعت در طول هفته کار کرده یا بنا به دلایلی به طور موقت کارشان را ترک کرده باشند. همچنین سهم جمعیت شاغل 15 سال و بیشتر با ساعت کار معمول 49 ساعت و بیشتر، 38.5 درصد اعلام شد است. این شاخص یکی از نماگرهای کار شایسته است و نشان می‌دهد در کشور سهم زیادی از شاغلین بیشتر از استاندارد کار می‌کنند. این شاخص نسبت به فصل مشابه سال قبل 0.9 درصد کاهش داشته است.

بیکاری و اشتغال فارغ‌التحصیلان
در تابستان امسال سهم جمعیت بیکار فارغ‌التحصیل آموزش عالی از کل بیکاران 40.3 درصد بوده و نسبت به فصل مشابه سال قبل 3.6 درصد کاهش داشته است. همچنین سهم جمعیت شاغلان فارغ‌التحصیل آموزش عالی از کل شاغلان 27 درصد بوده که نسبت به فصل مشابه سال گذشته 0.2 درصد کاهش را نشان می‌دهد.

جغرافیای نرخ مشارکت اقتصادی
آمارهای جدید همچنین حاکی از آن است که نرخ مشارکت اقتصادی در استان کهگیلویه و بویر احمد پایین‌تر از سایر استان‌ها و معادل 29.7 درصد است. پس از آن استان سیستان و بلوچستان قرار گرفته که نرخ مشارکت این استان 33.1 درصد برآورد شده است. استان ایلام سومین استان با نرخ مشارکت 33.2 درصد در رده سوم قرار دارد.

جغرافیای بیکاری
نرخ بیکاری در استان خوزستان نسبت به سایر استان‌ها بالاتر برآورد می‌شود و معادل 10.6 درصد است. پس از آن سیستان و بلوچستان با نرخ بیکاری 10.3 درصد و استان ایلام با نرخ بیکاری 10 درصد قرار گرفته است.

جغرافیای اشتغال در ایران
نسبت اشتغال عبارت است از نسبت جمعیت شاغل به کل جمعیت در سن کار. بررسی شاخص نسبت اشتغال نیز حاکی از آن است که کهگیلویه و بویراحمد با
27.7 درصد، سیستان و بلوچستان با 29.7 درصد و پس از آن استان ایلام با 29.8 درصد کمترین نسبت اشتغال به جمعیت فعال را دارند.