حبیب آرین
گروه بورس

رحمان آراسته، مدیر بازار مشتقه و ابزارهای نوین مالی بورس کالای ایران، چندی پیش در صفحه لینکدین خود تصویری منتشر کرد که روی آن عبارت «گواهی سپرده بیت‌کوین» نقش بسته بود؛ تصویری کوتاه اما پرمعنا که به‌سرعت به یکی از سوژه‌های بحث‌برانگیز فعالان بازار سرمایه تبدیل شد. این تصویر، نشانه‌ای از آن است که بورس کالا در مسیر توسعه ابزارهای نوین مالی و ورود به حوزه دارایی‌های دیجیتال گام‌های تازه‌ای برمی‌دارد.
هرچند هنوز اطلاعیه رسمی در این‌باره منتشر نشده است، اما کارشناسان معتقدند معرفی چنین ابزاری می‌تواند یکی از مهم‌ترین تحولات ساختاری سال‌های اخیر بازار سرمایه ایران باشد؛ گامی که مرز بین بازار کالایی و مالی را از میان برمی‌دارد و اقتصاد سنتی را به دنیای دارایی‌های دیجیتال پیوند می‌دهد.
در همین زمینه، مبین سوسن‌آبادی، کارشناس بازار سرمایه این طرح را فرصتی برای نوسازی ساختار بازار سرمایه کشور دانسته است. او در گفت‌وگو با روزنامه ایران تأکید می‌کند: «گواهی سپرده بیت‌کوین می‌تواند پلی میان اقتصاد سنتی و دیجیتال باشد و جذابیت بازار سرمایه را برای گروه‌های مختلف، از سرمایه‌گذاران حقیقی و نهادی تا نسل جوان، افزایش دهد.»
به گفته سوسن‌آبادی، مهم‌ترین مزیت این طرح افزایش امنیت و شفافیت در سرمایه‌گذاری‌های دیجیتال است. او توضیح می‌دهد که بسیاری از سرمایه‌گذاران مهارت فنی لازم برای نگهداری ایمن رمزارزها را ندارند و انبارهای دیجیتال تحت نظارت بورس کالا می‌تواند پاسخی مطمئن به این نیاز باشد. این انبارها، با استانداردهای امنیتی بالا، ریسک از دست رفتن دارایی یا هک را کاهش داده و زمینه را برای فعالیت رسمی صندوق‌های مبتنی بر بیت‌کوین فراهم می‌کنند.
سوسن‌آبادی همچنین به شفافیت بازار تحت نظارت بورس کالا اشاره می‌کند و می‌گوید: «معاملات گواهی سپرده بیت‌کوین در فضایی قانونمند و گزارش‌پذیر انجام می‌شود. این شفافیت باعث جلب اعتماد عمومی و حضور سرمایه‌گذاران بزرگ خواهد شد.» به باور او، این گواهی‌ها زیربنای طراحی صندوق‌های قابل معامله و ابزارهای مشتقه خواهند بود که می‌توانند ریسک سرمایه‌گذاران را کاهش دهند و به تنوع پرتفوی کمک کنند.

بورس کالا؛ از بازار کالایی تا پلتفرم مالی
تحلیل داده‌های رسمی بورس کالا نیز نشان می‌دهد که این بازار طی سال‌های اخیر به‌طور چشمگیری از قالب سنتی خود فاصله گرفته و به بستر نوآوری مالی تبدیل شده است. ارزش بازار مالی و مشتقه بورس کالا در نیمه اول امسال با جهش ۴۳۵ درصدی نسبت به دوره مشابه سال گذشته بیش از پنج برابر شده است.‌ در نتیجه، سهم این بخش‌ها به بیش از ۳۶ درصد از کل ارزش معاملات بورس کالا رسیده است؛ رقمی که بیانگر تغییر چهره بنیادین این بازار است.
در جزئیات آمار نیز نکات جالبی به چشم می‌خورد. در بازار ابزارهای مالی – شامل سلف موازی استاندارد، گواهی سپرده کالایی و صندوق‌های سرمایه‌گذاری طلا و زعفران – ارزش معاملات از ۸۴ همت در نیمه اول پارسال به بیش از ۵۳۱ همت در سال‌جاری رسیده؛ رشدی ۵۳۲ درصدی که کم‌سابقه توصیف می‌شود. تعداد قراردادها نیز از ۱۵ میلیارد به بیش از ۷۱ میلیارد قرارداد افزایش یافته است.
در این میان، صندوق‌های طلا همچنان قلب تپنده بازار مالی بورس کالا هستند. ارزش معاملات این صندوق‌ها در ۶ ماه اول سال با رشد ۷ برابری به ۴۹۷ همت رسیده و عملاً نقش پناهگاه امن سرمایه‌ها را ایفا می‌کنند. در بخش گواهی سپرده فلزات گران‌بها نیز جهشی چشمگیر دیده می‌شود: حجم معاملات از ۴۳ میلیون به ۹۷ میلیون گواهی و ارزش آن از ۲۰.۶ همت به ۹۲.۸ همت رسیده است.
گواهی سپرده شمش نقره به‌عنوان تازه‌وارد بازار هم عملکرد موفقی داشته است. از آذر ۱۴۰۳ تاکنون بیش از ۱۳ میلیون گواهی سپرده نقره به ارزش ۱.۶ همت معامله شده است. در بخش سلف موازی استاندارد نیز که ابزاری برای تأمین مالی تولیدکنندگان است، حجم معاملات با رشد ۲۴۱ درصدی به ۲۲ میلیون قرارداد و ارزش آن به ۶.۷ همت رسیده است.
حتی زعفران نیز از این تحول بی‌نصیب نمانده است؛ ارزش معاملات گواهی سپرده زعفران در نیمه اول امسال با رشد ۱۵۸ درصدی به ۱.۹ همت رسیده و صندوق‌های زعفران نیز رشد ۱۹۴ درصدی در ارزش معاملات را تجربه کرده‌اند. بازار مشتقه هم با ثبت ۱۶ میلیون و ۹۹۳ هزار قرارداد و ارزش ۱۴.۶ همت، رشد ۳۲ درصدی در حجم معاملات را به ثبت رسانده است.

زمینه‌سازی برای ورود بیت‌کوین
این آمارها نشان می‌دهد که بورس کالای ایران در سال‌جاری به یکی از موتورهای اصلی نوآوری مالی در کشور تبدیل شده است.‌ حالا با اضافه شدن گواهی سپرده بیت‌کوین، این روند می‌تواند وارد مرحله تازه‌ای شود.
از دید کارشناسان، معرفی چنین ابزاری به معنای گسترش «قلمرو ابزارسازی» در نهادهای مالی است؛ بویژه برای سبدگردان‌ها، صندوق‌های سرمایه‌گذاری و کارگزاری‌هایی که به دنبال طراحی محصولات جدید و جذاب برای بازار هستند.
در مجموع، آنچه از داده‌ها و اظهارنظر کارشناسان برمی‌آید، نشان می‌دهد بازار سرمایه ایران آماده عبور از مرزهای سنتی است.‌ گواهی سپرده بیت‌کوین، اگر با هماهنگی نهادهای قانونگذار اجرایی شود، می‌تواند همان حلقه مفقوده‌ای باشد که پیوند میان نوآوری مالی، فناوری و سرمایه‌گذاری شفاف را برقرار می‌کند.

بــــرش

بستری برای پذیرش دارایی‌های دیجیتال
در شرایطی که بازار سهام ماه‌ها با رکود و کاهش حجم معاملات دست‌وپنجه نرم می‌کرد، ابزارهایی مانند گواهی سپرده بیت‌کوین می‌تواند محرکی تازه برای ورود نقدینگی و افزایش مشارکت فعالان بازار باشد. این ابزار نه‌تنها جذابیت سرمایه‌گذاری در بازار رسمی را بالا می‌برد، بلکه سرمایه‌های پراکنده در بازار غیررسمی رمزارزها را به مسیر قانونمند هدایت می‌کند.
مبین سوسن‌آبادی در جمع‌بندی تحلیل خود می‌گوید: «گواهی سپرده بیت‌کوین فقط یک ابزار مالی جدید نیست، بلکه بستری برای پذیرش دارایی‌های دیجیتال در چهارچوب رسمی بازار سرمایه است. این گام می‌تواند به توسعه ابزارهای پیشرفته‌تر مانند صندوق‌های رمزارزی و قراردادهای آتی منجر شود و جایگاه ایران را در اقتصاد دیجیتال منطقه تقویت کند.‌»