غزه در نــوار تاریخ
پربسامدترین واژه جهان از ۷ اکتبر ۲۰۲۳ شاید ۲ سال قبل برای شهروندان جهانی شناخته شده نبود اما این باریکه که امروز جهان را در دل خود قرار داده است، تاریخی پر از مقاومت و خون و اشغال با خود حمل میکند. تاریخی که همچنان ناشناخته باقی مانده و در محاصره زمان قرار گرفته است. تاریخ غزه اگر پیشینهای طولانی دارد اما داستان غزه مشخصاً از سال ۱۹۴۸ و یومالنکبه بعد از تأسیس رژیم صهیونیستی آغاز میشود. روزگاری که جمال عبدالناصر که محبوبترین رهبر عربی دوران خود بود، در جریان جنگ اول اعراب و اسرائیل در غزه محاصره شده و با شکست دولتهای عربی از اسرائیل، دستور ترک آنجا را میگیرد. عبدالناصر آن زمان یک افسر مصری بود اما کمتر از یک دهه بعد ناصر با جریان ضباط الاحرار، پادشاهی مصر را خلع کرده و او در قامت ریاست جمهوری مصر، پرچم فلسطین را به دست گرفت. با گذر از دههها و عبور از نسلها، غزه همچنان مقاوم باقی مانده است و طعم شکست را به اشغالگرانش چشانده است. این باریکه همواره چون گویی آتشین در دستان اسرائیل عمل کرده است. چه زمانی که سال ۲۰۰۵ آریل شارون مجبور شد اسرائیل را از غزه خارج کند چه امروز که جهان را به یک صدای واحد در دفاع از خود فراخوانده است. نگاهی گذرا به سرگذشت شهری که چراغ آخرین سنگر مقابله با تنها باقیمانده آپارتاید در قرن بیست و یکم را روشن نگه داشته است:
۱۹۴۸ – ۱۹۶۷
حکومت مصر
پیش از جنگ مرتبط با ایجاد رژیم اسرائیل در ۱۹۴۸، غزه کنونی بخشی از قلمرو وسیع خاورمیانه تحت حاکمیت بریتانیا بود. پس از شکست ائتلاف کشورهای عربی توسط اسرائیل، ارتش مصر کنترل یک نوار کوچک بین اسرائیل، مصر و مدیترانه را در دست گرفت. در طول یوم النکبه، حدود ۷۰۰ هزار فلسطینی یا از خانههای خود فرار کردند یا مجبور به ترک شدند؛ این جابهجایی دهها هزار فلسطینی را به نوار غزه کشاند.
تحت کنترل نظامی مصر، پناهندگان فلسطینی در غزه بیخانمان و بدون تابعیت بودند. مصر آنها را شهروند نمیدانست و اسرائیل اجازه بازگشت به خانههایشان را نمیداد. بسیاری از آنها توسط آژانس پناهندگان فلسطینی سازمان ملل (UNRWA) حمایت شدند. در همین حال، برخی جوانان فلسطینی هستههای مقاومت علیه اسرائیل را شکل دادند.
۱۹۶۷ – ۱۹۹۳
اشغال غزه
در جنگ شش روزه ۱۹۶۷، اسرائیل کنترل غزه را از مصر گرفت و همزمان کرانه باختری و شرق اورشلیم را نیز تصرف کرد. مناطقی که هنوز تحت کنترل اسرائیل باقی ماندهاند. حکومت فلسطینی که به رسمیت بینالمللی شناخته شده، اداره مناطق نیمه خودمختار کرانه باختری را در دست دارد.
در طول اشغال 26 ساله اسرائیل بیش از ۲۰ شهرک یهودی در غزه ساخت و همچنین با شکست مصر در جنگ یوم کیپور توافق کمپ دیوید را به قاهره تحمیل کرد تا غزه تنها پشتیبان خود را از دست دهد. اولین قیام فلسطینی علیه اشغال اسرائیل در دسامبر ۱۹۸۷ در غزه آغاز شد که بیش از پنج سال ادامه یافت. همچنین در این دوران حماس در غزه متولد شد.
۱۹۹۳ – ۲۰۰۵
کنترل فلسطینی
برای مدتی، مذاکرات صلح بین رهبران اسرائیل و فلسطین به رهبری یاسر عرفات آینده غزه را کمی امیدوارکننده کرد. پس از توافقات اسلو به عنوان مجموعهای از توافقات بین نخستوزیر اسرائیل، اسحاق رابین و رهبر سازمان آزادیبخش فلسطین که زمینهساز راهحل دو دولتی شد کنترل غزه به حکومت تازه تأسیس فلسطینی واگذار شد.
اما خوشبینی کوتاهمدت بود. ترور رابین در ۱۹۹۵ توسط یک یهودی افراطی مخالف صلح و انتخاب بنیامین نتانیاهو به عنوان نخستوزیر در سال بعد، تلاشهای صلح به رهبری آمریکا را متوقف کرد. تلاش دیگری در اواخر ۲۰۰۰ با آغاز انتفاضه دوم فلسطینی شکست خورد.
در سال 2025 ، آریل شارون، نخستوزیر وقت رژیم صهیونیستی دستور خروج یکجانبه از غزه را صادر کرد و همه نیروهای اسرائیل و تقریباً ۹۰۰۰ شهرکنشین را از نوار غزه خارج کرد. اقدامی که اسرائیل را به شدت دچار شکاف کرد.
۲۰۰۵ – ۲۰۲۳
حماس وارد میشود
فقط چند ماه پس از خروج اسرائیل، حماس در انتخابات پارلمانی پیروز شد و بر جنبش فتح، غلبه کرد. سال بعد، پس از ماهها درگیری داخلی، حماس کنترل غزه را از حکومت فتح تحویل گرفت. اسرائیل و مصر محاصرهای فلجکننده بر منطقه اعمال کردند و جریان کالاها و افراد را تحت نظارت قرار دادند. این محاصره که دو دهه تداوم داشت، اقتصاد محلی را فلج کرد و نرخ بیکاری را به شدت افزایش داد.
