شعر سهراب سپهری (۱۳۰۷–۱۳۵۹) نه‌تنها در میان شاعران نوپرداز جایگاهی ویژه دارد، بلکه نمونه‌ای است از چگونگی پیوند ادبیات با نیازهای فرهنگی ـ اجتماعی.
سپهری را غالباً شاعر «طبیعت»، «معنویت» و «سکوت» خوانده‌اند، اما خوانش آثار او تنها از منظر زیبایی‌شناسی یا تجربه فردی کافی نیست. شعر سپهری به‌عنوان متنی میانجی میان سنت و مدرنیته، میان فرهنگ ایرانی و تجربه جهانی، و میان امر فردی و امر جمعی قرار می‌گیرد. در این معنا، شعر او بازتابی از تحولات فرهنگی ایران در نیمه دوم سده بیستم است.
سهراب سپهری بیش از آنکه صرفاً یک شاعر طبیعت باشد، متفکری بود که شعر را به میانجی تجربه‌های معنوی، طبیعت‌گرایانه و جهانی بدل ساخت. ایجاد زبانی ساده و شفاف در شعر نو، تلفیق عرفان ایرانی با معنویت شرقی و جهانی، نقد آرام و غیرمستقیم مدرنیته و خشونت زبان معاصر، و آفرینش پلی میان فرهنگ ایرانی و تجربه جهانی را می‌توان از جمله میراث فرهنگی و ادبی شعر او برشمرد.
 
جایگاه سپهری در تاریخ شعر معاصر ایران
شعر نو فارسی از نیما یوشیج آغاز شد و با شاعران پس از او به شاخه‌های گوناگون تقسیم گردید. در این میان، سهراب سپهری با «هشت کتاب» توانست سبکی متمایز بیافریند.
اگر شاملو به زبانی اجتماعی گرایش داشت و فروغ به بیان تجربه‌ای زنانه در شناخت زندگی روی آورد، سپهری راه دیگری را پیمود: او به شعر «جهانِ ساده»، «بی‌واسطگی تجربه» و «نگاه کودکانه» پرداخت.
این انتخاب، صرفاً زیبایی‌شناسانه نبود، بلکه به نیاز فرهنگی جامعه‌ای برمی‌گشت که پس از دهه ۱۳20 درگیر بحران‌های سیاسی، ایدئولوژیک و اجتماعی شده بود. سپهری با کنار زدن صداهای پرخاشگر، «راهی دیگر» گشود: راه رجوع به طبیعت و درون انسان.
 سپهری به‌مثابه متنی چندلایه
هر متن ادبی محصول گفتمان‌های متکثر فرهنگی است. شعر سپهری نیز در پیوند با سه حوزه مهم قابل خوانش است:
الف) طبیعت به‌مثابه گفتمان فرهنگی
طبیعت در شعر سپهری فقط پس‌زمینه نیست، بلکه به‌صورت گفتمانی مستقل حضور دارد. او طبیعت را از سطح «منظر» به سطح «زبان» ارتقا می‌دهد. در فرهنگی که مدرنیزاسیون شهری و صنعتی، فاصله انسان و محیط را افزایش داده بود، سپهری با زبان شعر نوعی «بازپیوند با طبیعت» را پیشنهاد کرد.
در این معنا، طبیعت در شعر او حامل نوعی انتقاد فرهنگی از جهان مدرن است: اعتراضی بی‌صدا، شاعرانه و مبتنی بر آرامش.
ب) معنویت شرقی و جهانی
سپهری متأثر از عرفان ایرانی، بودیسم، ذن و حکمت شرقی است. او میراث عرفانی را نه در قالب سنتی، بلکه در شکل مدرن آن بازآفرینی می‌کند. این کار، نوعی ترجمه فرهنگی است: پیوند عرفان کهن با نیازهای انسان مدرن.
در جهانی که در نیمه سده بیستم با بحران معنویت مواجه بود، سپهری با زبان شعر، الگویی از «سکوت، مراقبه و سادگی» عرضه کرد.
ج) فردیت و جمعیت
در شعر او، «منِ شاعر» همیشه در گفت‌و‌گو با «دیگران» است. گرچه سپهری به‌ظاهر از مسائل سیاسی و اجتماعی فاصله می‌گیرد، اما انتخاب او برای سکوت در برابر خشونت و بی‌ثباتی، خود نوعی موضع فرهنگی است. شعر او به جامعه می‌گوید: «راهی دیگر برای زیستن ممکن است.»
 
زیبایی‌شناسی سپهری
شعر سپهری بر سه اصل استوار است: سادگی، شفافیت و موسیقی درونی. 
این ویژگی‌ها، نشانگر «مقاومت در برابر پیچیدگی و خشونت زبان مدرن» است.
سادگی زبانی او به معنای تقلیل نیست؛ بلکه شکلی از دموکراتیزه‌کردن زبان شعر است: شعر او به‌سادگی درک می‌شود، اما لایه‌های عمیق معنایی دارد.
از این رو، میراث سپهری نه‌فقط زیبایی‌شناسی، بلکه نوعی سیاست فرهنگی است: ایجاد پلی میان نخبگان ادبی و مخاطب عام.
 
ماندگاری ادبی سپهری؛ نوآوری‌ها و تأثیرات
سهراب سپهری، زبان فارسی را به سوی «شفافیت تصویری» و «سکوت میان کلمات» سوق داد. در حالی که بسیاری از شاعران معاصر به زبان‌های پرطمطراق یا پیچیده روی آورده بودند، سپهری با ساختار نحوی ساده و واژگان روزمره، افقی تازه گشود.
تصاویر شعری سپهری تلفیقی از چشم‌اندازهای طبیعی ایران و تأملات شرقی بود. این ترکیب بینافرهنگی، میراثی است که بعدها در شعر و هنر ایران اثر گذاشت. بسیاری از نقاشان و سینماگران از تصویرسازی‌های او الهام گرفتند.
از دهه ۱۳۶۰ به بعد، بسیاری از شاعران نوگرا از زبان و نگاه سپهری تأثیر گرفتند. شعر مینیمالیستی، گرایش به طبیعت و تلفیق با معنویت، میراث مستقیم اوست.
 سپهری توانست با مخاطب ایرانی دهه‌های ۱۳۴۰ تا 1370 ارتباطی خاص برقرار کند؛ گرچه با ورود به دهه 1380 گرایش به شعر سپهری به‌تدریج رو به افول رفت. جامعه‌ای که میان سنت و مدرنیته، میان سیاست و زندگی روزمره، گرفتار بود، در شعر او آرامشی متفاوت می‌یافت.در این معنا، سپهری را می‌توان صدای ناخودآگاه فرهنگی ایران آن دوره دانست: نیاز به سکوت، بازگشت به طبیعت، و معنویت بی‌واسطه.
 
سپهری و فرهنگ جهانی
شعر سپهری تنها در چهارچوب ملی محدود نماند. ترجمه آثار او به زبان‌های اروپایی و آسیایی، نوعی گفت‌و‌گوی بینافرهنگی را ممکن ساخت. جهان غرب، سپهری را به ‌عنوان شاعری شرقی با گرایش‌های ذن و بودیستی خواند؛ اما برای مخاطب ایرانی، او پلی میان سنت عرفانی و دنیای مدرن بود.