آقای رئیس‌جمهوری پزشکیان؛ سپاسگزارم از اینکه با من گفت‌وگو می‌کنید. پرزیدنت ترامپ امروز (3 مهر 1404) اعلام کرد او و همکارانش با رهبران خاورمیانه به توافقی نزدیک شده‌اند که ممکن است به آزادی گروگان‌ها و پایان جنگ (در غزه) منجر شود. آیا به ‌نظر شما زمان آن فرا رسیده؟ آیا با چنین توافقی موافق هستید؟
با آرزوی موفقیت و پیروزی برای صلح و امنیت در خاورمیانه، معتقدم اگر گفت‌وگوها و گزارش‌هایی که مطرح شده‌اند بتوانند به صلح منجر شوند و به حل بحران محاصره غزه؛ جایی که مردم از گرسنگی جان می‌دهند، کمک کنند، دستاورد بسیار بزرگی خواهد بود.

آقای رئیس‌جمهوری، آقای ترامپ طرح 21‌ماده‌ای را درباره وضعیت خاورمیانه مطرح کرده‌اند. آیا با این طرح آشنایی دارید؟ همچنین، پرزیدنت ترامپ گفته‌اند اجازه نخواهند داد اسرائیل کرانه باختری را تحت تصرف خود درآورد. واکنش شما چیست؟
این رژیم بدون اجازه آمریکا نمی‌توانست این اقدامات را انجام دهد. فجایع انسانی که در آن منطقه رخ می‌دهد، دل هر انسان با شرافتی را به درد می‌آورد؛ جایی که کودکان از گرسنگی جان می‌دهند، مردم بی‌خانمان شده‌اند، غذا ندارند و بیمارستان‌ها تخریب شده‌اند. این کاری بود که می‌توانست خیلی زودتر هم انجام دهد و هنوز هم دیر نیست. او می‌توانست رژیم صهیونیستی را وادار کند مسیر کمک‌های بشردوستانه به منطقه باز شود و جنگ پایان یابد.

درباره سخنرانی شما در سازمان ملل؛ برای اولین‌بار بود که بعد از حمله 12 روزه از این جایگاه با دنیا صحبت کردید، حمله‌ای که تعداد زیادی از سامانه‌های دفاعی و موشکی شما از بین رفت و ضرباتی به حماس و حزب‌الله وارد شد. این اتفاقات، به‌نوعی یک تغییر در معادلات خاورمیانه را نشان می‌دهد. با توجه به همه این رویدادها، کشور شما امروز در چه موقعیتی قرار دارد؟
امروز، در تمام مجامع بین‌المللی، ورزشکاران، دانشمندان، دانشجویان و دانش‌آموزان ما در رقابت‌ها، احترام ویژه‌ای برای پرچم و سرود ملی قائل‌اند. اتفاق و اتحاد بسیار خوبی در داخل شکل گرفته و انسجام داخلی بیشتر شده. در نهایت، روندی که در آن حمله رخ داد، باعث شد حتی کسانی که قبلاً نسبت به کشور موضع‌گیری داشتند یا گاهی از عملکرد ما گله‌مند بودند، همه آمدند و پشت سر مقام معظم رهبری ایستادند و یک‌صدا از تمامیت ایران و حقوق و آزادی خودشان محکم دفاع کردند. این اتفاق، دستاورد بسیار خوبی برای ایجاد انسجام و وحدت داخلی بود که به‌خاطر حمله‌ای که رژیم صهیونیستی انجام داد و نباید انجام می‌داد، رقم خورد. این رژیم قوانینی را زیر پا گذاشت که در هیچ چهارچوب بین‌المللی قابل قبول نیست، اما با این حال حمله کرد. علاوه بر اینکه مراکز ما را هدف قرار داد و دانشمندان ما را زد، مردم ما را هم مورد حمله قرار داد. در سخنرانی‌ام در مجمع عمومی، تصاویر خانواده‌هایی را نشان دادم که در جریان این حوادث جان خود را از دست داده بودند. این اتفاقات در هیچ چهارچوب قانونی و بین‌المللی پذیرفتنی نیست. متأسفانه رژیم صهیونیستی هیچ‌کدام از چهارچوب‌های حقوق بین‌الملل را رعایت نمی‌کند و از طرف برخی کشورها هم حمایت می‌شود. این مسأله به هیچ‌وجه قابل قبول نیست. نفرتی که امروز در دنیا نسبت به رژیم صهیونیستی ایجاد شده، بی‌سابقه و استثنایی است.
 
پرزیدنت ترامپ در سازمان ملل گفت که موضع من ساده است؛ او مدعی است بزرگ‌ترین حامی تروریسم در جهان نباید اجازه داشته باشد سلاح هسته‌ای داشته باشد. همچنین گفته برنامه هسته‌ای ایران قابل بازسازی نیست و آمریکا تحمل چنین برنامه‌ای را نخواهد داشت. جناب دکتر پزشکیان! واکنش شما به این اظهارات چیست؟
از زمانی که مسئولیت به عهده گرفتم و حتی پیش از آن، مقام معظم رهبری رسماً اعلام کرده بودند که نظام جمهوری اسلامی در دکترین خود هیچ جایگاهی برای سلاح هسته‌ای قائل نیست. ما همین مبنا را در تمام گفت‌وگوها و مذاکرات خود اعلام کرده‌ایم و امروز هم همان را اعلام می‌کنیم. در گفت‌وگوهایی که با طرف‌های مختلف داشته‌ایم، خیلی شفاف گفته‌ایم و در سازمان ملل هم تأکید کرده‌ایم آماده‌ایم مراکزی را که تصور می‌شود برای ساخت سلاح هسته‌ای ایجاد شده، در اختیار بازرسان قرار دهیم تا ارزیابی کنند و در این زمینه هیچ مشکلی نداریم. اما کاری که طرف مقابل انجام می‌دهد، ایجاد یک توهم غیرواقعی در دنیا است. ما کاملاً آماده‌ایم به دنیا اطمینان بدهیم که به‌هیچ‌وجه به‌دنبال سلاح هسته‌ای نیستیم و نخواهیم بود، اما اقداماتی که آنان علیه ما انجام داده‌اند، خلاف همه تعهدات و اصول بوده است. 

یکی از دلایلی که سازمان‌های اطلاعاتی آمریکا و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مطرح کرده‌اند، این است که غنی‌سازی به 60 درصد رسیده و برخی تأسیسات در عمق زمین قرار دارند؛ این حقایق باعث شد بسیاری گمان کنند هدف، دنبال‌کردن سلاح هسته‌ای بود، نه برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز. نظر جنابعالی چیست؟
درست است که شاید ما به آن سطح از غنی‌سازی نیاز نداشته باشیم، اما ما در آن زمان توافق برجام را پذیرفتیم و آژانس هم طبق چهارچوب‌های تعیین‌شده، کاملاً بر مراکز ما نظارت داشت. هر زمان که می‌خواستند، می‌آمدند و بازرسی می‌کردند. این آمریکا بود که برجام را پاره کرد؛ یعنی همان توافقی که ما بر اساس آن عمل می‌کردیم و نظارت‌ها نیز تحت چهارچوب آژانس انجام می‌شد. بعد از خروج آمریکا از برجام، شرکت‌های اروپایی که به ایران آمده بودند، یکی‌یکی مجبور شدند خارج شوند. هیچ‌یک از تعهداتی که پذیرفته بودند، اجرا نکردند. وقتی آنها به تعهداتشان عمل نکردند، به‌طور طبیعی کارشناسان ما هم خارج از آن چهارچوب‌ها، مسیر خود را ادامه دادند. ما در گفت‌وگوهای فعلی هم اعلام کرده‌ایم که همه آنچه در اختیار داریم را می‌توانیم در روند مذاکرات و بر اساس همان چهارچوب‌ها ارائه کنیم، به‌شرط آن‌که حقوق بین‌المللی ما در چهارچوب NPT  و تحت نظر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی حفظ شود. اگر این چهارچوب‌ها رعایت شود، ما هیچ مشکلی نداریم. همه موارد قابل ارزیابی است و می‌توان طبق همان اصول با آن برخورد کرد.‌ مشکل از جایی آغاز شد که نه‌تنها آن چهارچوب‌ها را درباره ما رعایت نکردند، بلکه هر روز تحریم‌های جدیدی بر ما اعمال کردند و سعی داشتند فشار بیشتری وارد کنند و این ذهنیت را در جهان القا کنند که ایران به‌دنبال سلاح است. در گفت‌وگوهایی که اینجا داشتیم، خود من با رئیس ‌جمهوری فرانسه صحبت کردم و روش‌هایی برای حل مشکل پیشنهاد دادیم که از سوی طرف فرانسوی پذیرفته شد. آنها با طرف آمریکایی نیز صحبت کردند، اما متأسفانه طرف آمریکایی نپذیرفت. اگر این روند ادامه پیدا کند و بخواهند تحریم‌های جدیدی علیه ما اعمال کنند، طبیعتاً مسأله پیچیده‌تر خواهد شد.
 
با همه این‌ها، آیا کشور شما موافقت می‌کند درصد غنی‌سازی را به سطوح تک‌رقمی محدود کند و تمام تأسیسات هسته‌ای را مانند اغلب تأسیسات هسته‌ای جهان، روی زمین قرار دهد؟
 ما زیر نظر آژانس بوده‌ایم و عضو NPT ‌هستیم. به چه دلیلی آمدند و مراکز زیرزمینی ما را زدند؟ مگر ما خلاف کرده بودیم؟ حتی اگر خلافی رخ داده باشد، آیا رژیم صهیونیستی حق دخالت دارد؟ او خود عضو NPT ‌نیست، زرادخانه هسته‌ای دارد و از سلاح‌هایی برخوردار است؛ چرا با آنها برخورد نمی‌شود؟ چه حقی داشت که مراکز هسته‌ای ما را بمباران کند و کسی او را محکوم نکند؟ ما آماده‌ایم در چهارچوب قوانین بین‌المللی همه آنچه را که لازم است ارائه کنیم و طبق همان چهارچوب عمل نماییم؛ در این صورت هیچ مشکلی نخواهیم داشت.
 
در دوره‌ 60 یا 90 روز پیش از حمله به ایران، پرزیدنت ترامپ همراه با اسرائیل تلاش داشت این پیام را منتقل کند که بازرسی‌ها باید در هر زمان و هر مکانی از تأسیسات ایران انجام شود. نگرانی آنها از نزدیک‌شدن ایران به نقطه غیرقابل بازگشت برای دستیابی سریع به سلاح هسته‌ای مطرح شده بود. چون ایران به این خواسته‌ها تن نداد، حملات در آن زمان آغاز شد!
اصلاً این‌طور نیست؛ اولاً آژانس مرتباً از مراکز ما بازدید می‌کرد و گزارش‌هایی تهیه و ارائه داده که برخلاف آن چیزی است که برخی می‌گویند. ما با آمریکا گفت‌و‌گو می‌کردیم و اعلام کردیم آماده‌ایم شفاف‌سازی را انجام دهیم. آژانس مسئول ارزیابی است و تاکنون هیچ گزارشی که نشان دهد ایران به‌ دنبال سلاح هسته‌ای بود، ارائه نکرد. همه گزارش‌ها نشان داده که ایران در چهارچوب‌های پذیرفته‌شده عمل کرده؛ اما متأسفانه در حالی که ما آماده بودیم این شفاف‌سازی را انجام دهیم، حمله آغاز شد.
 
 یکی از دلایل مطرح‌شده برای حملات این بود که عوامل اطلاعاتی اسرائیل در داخل کشور شما نفوذ کرده و به اطلاعاتی درباره مکان‌ها و سایر موضوعات دست یافته بودند. آیا این همچنان یک چالش امنیتی برای ایران محسوب می‌شود؟ آیا معتقدید هنوز جاسوس‌ها یا شبکه‌های اطلاعاتی اسرائیل در داخل ایران فعال هستند و باید با آنها مقابله شود؟
خب، همین نشان می‌دهد که رژیم صهیونیستی متجاوز است. این رژیم کاملاً برخلاف چهارچوب‌های قوانین بین‌المللی عمل می‌کند؛ آیا همین کافی نیست که بفهمیم خودش عامل اصلی ناآرامی در منطقه است؟ این رژیم به غزه حمله کرد، به لبنان و سوریه و ایران حمله کرد، حتی به قطر هم حمله کرد؛ یعنی منشأ ناآرامی‌ها در منطقه بوده است. در مقابل، ما در ایران داریم کاملاً در چهارچوب قوانین بین‌المللی عمل می‌کنیم، اما ادعا می‌کنند ایران می‌خواهد منطقه را به‌هم بزند. 
 
 اگر بخواهیم نگاهی به آینده داشته باشیم، استیو ویتکاف، فرستاده ویژه رئیس‌جمهوری آمریکا، اعلام کرد که آمریکا در حال گفت‌و‌گو با ایران است. این در حالی است که رهبر انقلاب تصریح کرده‌اند نیازی به گفت‌و‌گو وجود ندارد و این مذاکرات فایده‌ای ندارد. آیا این موضع‌گیری، کار شما را در مسیر تعاملات دیپلماتیک دشوارتر نمی‌کند، بویژه در شرایطی که بسیاری خواهان گفت‌و‌گو هستند؟
ما که از گفت‌وگو فرار نکرده بودیم؛ داشتیم مذاکره می‌کردیم که حمله کردند. روندی که امروز شکل گرفته این است که در کشور ما، به ‌دلیل بدعهدی‌ها و عدم پایبندی طرف مقابل به آنچه می‌گوید، نوعی بی‌اعتمادی به وجود آمده. این بی‌اعتمادی باعث شده ذهن سیاستمداران ما به‌خصوص مقام معظم رهبری، به این باور برسد که آمریکا واقعاً نمی‌خواهد مسأله را حل کند؛ آمریکا می‌خواهد بویژه از طریق حمایت از اسرائیل، ناآرامی را در کشور ما و منطقه گسترش دهد. ما هرگز از گفت‌وگو فرار نکرده‌ایم. همین حالا هم در رابطه با مسأله «اسنپ‌بک»، بارها مذاکره کرده‌ایم. 

در رابطه با مکانیزم «اسنپ‌بک»، می‌دانم که روسیه و چین تلاش کردند اجرای آن را به تأخیر بیندازند. 3 چهارچوب پیشنهادی برای تعویق یا حذف کامل بازگشت تحریم‌ها مطرح شده؛ اول انجام بازرسی‌های کامل، دوم روشن شدن وضعیت اورانیوم غنی‌سازی‌شده و سوم آغاز گفت‌وگو با آمریکا. آیا با این 3 اقدام موافقید تا بتوان «اسنپ‌بک» را به تعویق انداخت؟
ما که این گفت‌و‌گوها را با طرف مقابل انجام دادیم و آماده‌ایم همه آنچه درباره غنی‌سازی انجام شده، ارائه کنیم و در چهارچوب مذاکرات بررسی شود. به‌جای تلاش برای حل مسأله، طرف مقابل دارد روند را پیچیده‌تر می‌کند؛ نیازی به «اسنپ‌بک» وجود ندارد، زیرا ما آماده‌ایم بنشینیم و گفت‌و‌گو کنیم. حمله، تخریب و قتل شهروندان و سپس نمایش غیرواقعی در صحنه بین‌المللی که گویی ایران به‌دنبال سلاح هسته‌ای است، غیرقابل قبول است. ما آماده هرگونه همکاری و راستی‌آزمایی در چهارچوب قوانین بین‌المللی هستیم، اما اگر بخواهند «اسنپ‌بک» را اعلام کنند تا فشارها را افزایش دهند، عملاً راه‌های گفت‌و‌گو را می‌بندند.
 
 آیا ایران متعهد است آنچه در جریان حملات اخیر از بین رفته بازسازی کند؟ برخی این پرسش را مطرح می‌کنند که اگر برنامه هسته‌ای واقعاً صلح‌آمیز است، چرا با وجود فشارهای اقتصادی، همچنان با چنین هزینه هنگفتی دنبال می‌شود؟ چرا به‌جای تمرکز بر حل مشکلات اقتصادی، منابع کشور صرف توسعه این برنامه می‌شود؟
ما که می‌خواهیم اقتصاد را بهبود دهیم، مشکل این است که آمریکا از اوایل پیروزی انقلاب، به طرق مختلف در امور داخلی کشور دخالت کرد. ابتدا به دامن زدن به اختلافات قومی و سپس تلاش برای کودتا پرداختند که ناکام ماند. بعد جنگ تحمیلی را بر ما تحمیل کردند و در ادامه نیز با تحریک و حمایت از گروه‌ها و جناح‌هایی که قصد ایجاد تفرقه داشتند، بیش از 20 هزار ترور خیابانی علیه شخصیت‌ها و فعالان کشور انجام شد. همه اینها به گونه‌ای طراحی شده بود که نتوانیم روی پای خود بایستیم. این روند ارتباطی با تلاش‌های ما برای فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای ندارد. فعالیت‌های هسته‌ای ما برای امور پزشکی، کشاورزی، صنعت و موارد دیگر ضروری است. ما صرفاً آن مقدار فعالیت را انجام می‌دادیم که برای نیازهای داخلی لازم بود.‌ اما آمریکا تلاش می‌کند ما را روزبه‌روز بیشتر تحریم کند. اگر فرض کنیم آمریکا می‌خواهد مانع دستیابی ما به سلاح هسته‌ای شود که ما خودمان چنین نیتی نداریم، چه دلیلی دارد راه دارو، تجارت و اقتصاد کشور را ببندد و تحریم‌های گسترده اعمال کند؟ از منظر علمی، تحریم‌های آمریکا، مرگ و آسیب‌هایی پنهانی و گسترده‌تر از جنگ ایجاد می‌کند. چرا باید آمریکا تلاش کند کشورها را تحریم کند و حتی کشورهایی که می‌خواهند با ایران مراوده داشته باشند، تحت فشار قرار دهد؟ چه منطقی پشت این اقدامات هست؟ وقتی کشوری آماده است در چهارچوب قوانین بین‌المللی فعالیت کند و خارج از آن کاری انجام ندهد، چرا باید با آن برخورد دوگانه شود؟ چرا قواعد بین‌المللی به صورت گزینشی علیه ما اجرا شود؟

برخی معتقدند برای استفاده‌های صلح‌آمیز نیازی به غنی‌سازی اورانیوم تا این درصدها نیست و اگر برنامه‌های هسته‌ای ایران به‌جای اعماق زمین، روی زمین مستقر بودند، شاید امکان فلج کردن حوزه‌هایی مانند کشاورزی، پزشکی و سایر نیازهای داخلی این‌گونه فراهم نمی‌شد. از سوی دیگر، پرزیدنت ترامپ گفته می‌خواهد درهای تجارت جهانی را به روی ایران باز کند و ایران را به‌عنوان بخشی از خاورمیانه قوی ببیند. آیا شما تمایلی دارید درباره این گشایش احتمالی، مستقیماً با رئیس‌جمهوری آمریکا یا فرستاده ویژه او گفت‌وگو کنید؟
ببینید، در رابطه با مسائل اقتصادی، ما می‌خواهیم کشورمان با تمام دنیا رابطه داشته باشد. به‌هیچ‌وجه به‌دنبال ایجاد ناآرامی، نه داخل و نه خارج کشور نیستیم. اما این نوع برخوردها باعث می‌شود در کشور ما مشکل ایجاد شود. رئیس‌جمهوری آمریکا اعلام کرده ایران نباید به سلاح هسته‌ای دست پیدا کند. خب، ما نمی‌خواهیم دست پیدا کنیم. آماده‌ایم ارزیابی انجام شود. اگر واقعاً در گفتار خود صادق هستند، ما هم صادقانه اعلام کرده‌ایم که آماده‌ایم همکاری کنیم. پس چه لزومی دارد تحریم‌ها تشدید شود؟ اگر می‌گویند نمی‌خواهند ایران به سلاح هسته‌ای دست یابد، ما هم می‌گوییم نمی‌خواهیم. پس این رفتارها چه معنایی دارد؟ در ایران، طبق نظرسنجی‌هایی که صورت گرفته، بیش از 50 درصد مردم گفته‌اند باید سلاح هسته‌ای بسازیم تا بتوانیم در برابر این فشارها بایستیم. این در حالی است که در دکترین جمهوری اسلامی و در سیاست‌گذاری‌های رهبر انقلاب چنین رویکردی وجود ندارد. ما به‌هیچ‌وجه نمی‌خواهیم به سمت سلاح هسته‌ای برویم. راستی‌آزمایی و ارزیابی این موضوع کار سختی نیست. بنابراین، اگر واقعاً صداقت دارند، بیایند با ما بر اساس همان چهارچوب‌های بین‌المللی رفتار کنند. اول صداقت خود را به ما نشان دهند تا بدانیم با ما غرض و مرضی ندارند. در آن صورت، ما هم آماده‌ایم در چرخه اقتصاد جهانی فعالیت خود را انجام دهیم.

جناب آقای دکتر پزشکیان، یکی از روندهایی که در خاورمیانه در جریان است، بازگشایی احتمالی گفت‌وگوها پیرامون توافق‌های موسوم به «ابراهیم» پس از پایان جنگ اسرائیل و غزه است. گمانه‌زنی‌هایی درباره آغاز مذاکرات جدید میان رژیم صهیونیستی و عربستان سعودی مطرح شده و حتی از احتمال گفت‌وگو با سوریه یا تفاهم دفاعی میان برخی بازیگران منطقه سخن گفته می‌شود. نشانه‌هایی هم مشاهده می‌شود که بسیاری کشورهای منطقه در حال تمرکز بر تفاهم‌نامه‌های منطقه‌ای و بین‌المللی با هدف رونق اقتصادی هستند. واکنش شما به این تحولات چیست؟
مشکلات منطقه ریشه‌ای است. معتقدم تا علت اصلی حل نشود، درمان علامتی هرگز نمی‌تواند پاتولوژی موجود را از بین ببرد. روند کنونی، ظلم و جنایت اسرائیل علیه مردم غزه، لبنان و فلسطین است. تا زمانی که نپذیریم با مردم براساس عدالت رفتار کنیم، هر طرح یا راه‌حلی از نظر علمی محکوم به شکست خواهد بود، زیرا ریشه مسأله، تحقیر انسان‌هاست؛ گروهی را از سرزمین‌شان بیرون می‌کنیم، برخی را از رشد محروم می‌سازیم و بسیاری از مشکلات منطقه ناشی از بی‌عدالتی‌ها و ظلم‌هایی است که صورت گرفته و ادامه دارد. تصور کنید در غزه کودکان از گرسنگی جان می‌دهند، بیمارستان‌ها و مدارس نابود شده‌ و خبرنگاران کشته می‌شوند. حتی اگر امروز آرامش برقرار شود، آنچه درون انسان‌هایی که در آن شرایط زندگی کرده‌اند، هرگز فراموش نمی‌شود و روزی ممکن است به شکلی دیگر بروز کند. باید عامل این وضعیت حذف شود، وگرنه با ادامه این رفتارها حتی اگر حالا هدف‌ها محقق شود، در آینده خودشان با مشکل مواجه خواهند شد.

آیا چشم‌انداز شما برای آینده منطقه شامل وضعیتی می‌شود که در آن رژیم صهیونیستی بتواند در کنار سایر کشورهای منطقه و همسایگانش به موجودیت خود ادامه دهد؟
هر کس این قوانین را زیر پا بگذارد و رفتاری انجام دهد که مردم را وادار به عکس‌العمل کند، حتماً دچار مشکل خواهد شد. این موضوع بازمی‌گردد به رفتار رژیم صهیونیستی و نوع مواجهه‌اش با مردم منطقه. با گفتن، تأیید یا رد و حل نمی‌شود. برخوردی که در منطقه شکل گرفته و نفرتی که در ذهن مردم منطقه ایجاد شده، به این زودی‌ از بین نمی‌رود.
 
همه ما شعارهای مرگ بر اسرائیل و مرگ بر آمریکا را دیده‌ایم و شنیده‌ایم، حزب‌الله و حماس را دیده‌ایم که هفتم اکتبر چه نابودی و فاجعه‌ای به بار آوردند؛ این کاردی است که دو طرفه می‌برد. آیا موافق هستید با این عرض بنده؟ آیا این عرض بنده اعتباری دارد؟
همان‌طور که گفتم اینها معلول‌اند، نه علت. باید پرسید چرا حزب‌الله، حماس یا گروه‌های دیگر واکنشی نشان دادند. دلیل این رفتارها چیست؟ آیا دیوانه بوده‌اند؟ قطعاً نه. وقتی کسی را از خانه‌اش بیرون کنند، وقتی که بخواهند او را تحقیر کنند، هر انسانی ممکن است واکنشی نشان دهد. حتی اگر اسمش حماس یا حزب‌الله نباشد، چیز دیگری شکل خواهد گرفت. این یک واکنش انسانی است در برابر نوعی از رفتار که مبتنی بر عدالت و احترام متقابل نیست.

اجازه می‌فرمایید بپرسم در رابطه با تعهد و اتحادی که با چین و روسیه دارید؛ با توجه به آنچه در ایران اتفاق افتاد و حملاتی که منجر شد به از بین رفتن نیمی از گروه‌هایی مانند حوثی‌ها، حزب‌الله و حماس که تعداد زیادی از شبکه‌های مسلح مرتبط با ایران حداقل به‌طور جدی فلج شدند؛ در طول آن جنگ 12 روزه روسیه و چین به کمک شما نیامدند. به این چه پاسخی می‌دهید؟
ما برآن هستیم تا بر توان و انسجام داخلی خود تکیه کنیم. دل به کسی نبسته‌ایم. انسجام داخلی و قدرت ملی ما بعد از جنگ بیشتر از قبل شده، چون مردم فهمیدند حرف‌هایی که برخی می‌زدند درست نبود. آن مدینه‌ فاضله‌ای که از دموکراسی و حقوق بشر حرف می‌زدند، در حالی که در سرزمین‌هایی که زیر سلطه آنهاست کودکان و زنان را به‌راحتی می‌کشند و نابود می‌کنند، حالا برای مردم ما کاملاً روشن شده که دروغ بوده است. این انسجام چه در داخل کشور و چه در میان مردم، به‌وضوح شکل گرفت. شاید در ساختارهای رسانه‌ای تلاش کرده باشند آن را تخریب کنند، اما در دل مردم چیزی دیگر رشد کرد؛ این باور که حرف‌هایی مثل حقوق بشر و انسانیت که بارها از سوی برخی کشورها تکرار می‌شود، واقعی نیست. در کشور ما اتفاقی افتاد. فردی، چه به‌درستی و چه به‌غلط، جان خود را از دست داد. اروپا، آمریکا و برخی کشورها زمین و زمان را به هم ریختند که ایران حقوق بشر را رعایت نکرده و حق یک انسان را نادیده گرفته است. فرض کنیم این حرف درست باشد و ما حقوق یک انسان را نادیده گرفته باشیم، اما امروز در غزه بیش از 65 هزار انسان را قتل‌عام کرده‌اند. تعداد زیادی مردم از گرسنگی در حال جان دادن هستند. بیمارستان‌ها را نابود کرده‌اند، صدها هزار نفر آواره شده‌اند و تعداد مجروحان به چند صد هزار نفر رسیده است. حقوق بشر، دموکراسی و انسانیتی که از آن حرف می‌زنند، کجاست؟ چرا کسی به فکر این انسان‌ها نیست؟ چرا راه آب، غذا، نان و دارو را بر مردم بسته‌اند؟ این انسانیت کجاست؟ این دموکراسی و حقوق بشر کجاست؟ اگر ما اشتباهی مرتکب شدیم، فرض کنید 10 اشتباه، آیا این دنیای متمدن می‌تواند در برابر چشمان خود، تنها به‌خاطر اشتباه یک عده که به‌نظر من واکنشی به فشارهای مداوم بوده است، چنین فاجعه‌ای را بر سر مردم بیاورد؟ ما اکنون روابط‌مان با کشورهای همسایه به‌مراتب بهتر شده. آنها گمان می‌کردند ایران مسبب ناامنی در منطقه است، اما اعلام کرده‌ایم با همه همسایگان دوست و برادر هستیم، تمامیت ارضی همه را محترم می‌شماریم و در چهارچوب قوانین بین‌المللی در امور داخلی دیگران دخالت نمی‌کنیم. کسی که منطقه را ناامن کرده، رژیم صهیونیستی است؛ آن رژیم به کشورهای دیگر حمله کرده، نه ایران. ما به هیچ کشوری حمله نکرده‌ایم و حمله هم نخواهیم کرد. ما صرفاً از خود دفاع می‌کنیم.

پرزیدنت ترامپ این هفته گفت اوکراین می‌تواند روسیه را شکست بدهد و با کمک اتحادیه اروپا و ناتو همه سرزمین‌هایش را پس بگیرد. با توجه به اینکه شما به روسیه تجهیزات دادید و از آنها حمایت کردید، آیا با این ارزیابی آقای ترامپ موافق هستید؟
گفت‌وگو، بهترین راه‌حل مسائل در چهارچوب قوانین بین‌المللی است. اختلاف و درگیری زمانی آغاز می‌شود که آن قوانین زیر پا گذاشته شود و هر کس بنا به میل خود بخواهد عمل کند و با زور به طرف مقابل تحمیل کند، اما اگر انسان‌ها بر اساس چهارچوب‌ها و قوانین بین‌المللی با هم کار کنند، اصولاً نباید جنگی رخ دهد.‌
 
یک پرسش دیگر جناب دکتر، در ادامه‌ بحث درباره اسرائیل؛ پیش‌تر پرسیدم که آیا معتقدید اسرائیل باید حق وجود داشته باشد و شما پاسخ دادید رفتارشان باید تغییر کند. آیا می‌توانید آینده‌ای را تصور کنید که در آن، ایران و اسرائیل در صلح و آرامش در کنار یکدیگر وجود داشته باشند؟
مسأله این است کسانی که اکنون آنجا حکومت می‌کنند، در حال نسل‌کشی هستند. کسی که نسل‌کشی می‌کند و چهارچوب‌های قوانین بین‌الملل را رعایت نمی‌کند، خود به‌نوعی در حال نابودی است. ما قرار نیست به کشوری حمله کنیم یا آغازگر جنگ باشیم؛ ما هیچ‌گاه آغازگر جنگ نبوده‌ایم و نخواهیم بود، اما رژیم صهیونیستی به هر جا دلش بخواهد حمله می‌کند و جنگ ‌راه می‌اندازد.
 
ولی اسرائیل با این فرمایش شما موافقت نمی‌کند و احساسشان این است که ایران از طریق گروه‌های نیابتی‌اش در خاورمیانه رویکردی مهاجمانه داشته. چند روز پیش حوثی‌ها به کشتی‌های آمریکا حمله کردند و در اوایل سال‌های 2000 ده‌ها نفر از افسران و نظامیان آمریکایی کشته شدند. در برابر این ادعاها چه پاسخی دارید؟
ما از مظلوم دفاع می‌کنیم و آنچه انجام می‌دهیم دفاع از کسانی است که از سرزمین‌شان بیرون شده‌اند، اما اینکه ادعا شود ما مردم را می‌فرستیم تا ترور کنند یا به قتل برسانند، حقیقت ندارد. اگر همه ترورها و کشتارها را بررسی کنید، آیا یک ایرانی پیدا می‌کنید که مسبب آن بوده باشد؟ خیلی راحت قابل ارزیابی است.
 
متوجه دیدگاه شما هستم، ولی سازمان‌های اطلاعاتی آمریکا دیدگاه کاملاً متفاوتی دارند؛ همین‌طور نیروی نظامی آمریکا یا اشخاصی که جانشان را از دست دادند و بازمانده‌های‌شان. سؤال من از حضورتان این است که جناب رئیس‌جمهوری، به عنوان یک اصلاح‌طلب به دفتر ریاست‌جمهوری آمدید و خیلی‌ها این جنبش آزادی‌خواه زنان را در ایران دنبال می‌کنند. ببینید برای خانم‌ها، بانوهای ایرانی، در رابطه با آزادی بیشترشان چه آرزویی دارید؟
زنان در ایران آزادی بیشتری دارند. در دولت ما چهار یا پنج نفر از خانم‌ها حضور دارند که در هیچ‌کدام از دولت‌های قبل سابقه نداشت. ما حقوق همه افراد را در چهارچوب مقررات حفظ و از آن دفاع خواهیم کرد. در عین حال، اصولاً باید به فرهنگ و باورهای هر جامعه‌ احترام گذاشت. 
 
من فکر می‌کنم در این کشور احترام بزرگی  برای تمام مذهب‌ها وجود دارد و همین‌طور احترام به سنت آن‌ها. آیا معتقد هستید حجاب باید اجباری باشد یا هر کدام از بانوان ایرانی این اختیار را داشته باشند که تصمیم خودشان را در رابطه با حجاب بگیرند؟
از نظر اعتقادی، معتقدم با اجبار نمی‌توان به‌راحتی کسی را وادار کرد کاری که شما می‌خواهید، انجام دهد. باید با گفت‌وگو و روش‌های مناسب، کنار یکدیگر بنشینیم و صحبت کنیم. این مسائل با دعوا و جنگ و بازداشت و اقداماتی که گاهی ممکن است اتفاق بیفتد، قابل حل نیست. در حال حاضر در ایران چنین رویکردی وجود ندارد.

مردم و خانم‌ها امروز...
نه، مگر اینکه رفتاری بسیار فراتر از مصادیق متعارف حجاب رخ دهد. حتی در خود آمریکا هم اگر چهارچوبی رعایت نشود، گمان نمی‌کنم اجازه دهند با افراد آن‌گونه رفتار شود، اما در محدوده‌ای که هست، فعلاً کسی به‌خاطر این موضوع بازداشت یا مجازات نمی‌شود. بهتر است بیایند ایران را ببینند، زیرا آنچه به شما می‌گویند و آنچه در خبرها مطرح است و آنچه سرویس‌های اطلاعاتی شما گزارش می‌کنند، با واقعیت فاصله زیادی دارد. آنها ذهنیتی درباره ما ساخته‌اند که واقعی نیست؛ بیایند و ببینند، کار دشواری نیست.