همیشه سردار
میدانهای سخت دریچهای است به منظومه فکری شهید سپهبد حاج قاسم سلیمانی
راضیه خوئینی
گروه کتاب
کتاب «میدانهای سخت» دریچهای است به سوی دنیای قهرمانی که در سایهسار ارادهای آهنین و ایمانی راسخ، به پاسداری از مردم مظلوم منطقه و حفاظت از وجب به وجب خاک وطن برخاست. اسطورهای که جغرافیای حضورش به مرزهای ملی محدود نماند و افقهای جهاد و مقاومت را پس از 8 سال دفاع مقدس در برابر حملات رژیم بعث عراق در عرصهای فراملی و گستردهتر ترسیم کرد و در نهایت به بالاترین مقام؛ «شهادت» رسید. این اثر، به اهتمام محمدحسن روزیطلب و پروین نوریپور، در قالب مجموعهای از خاطرات، سخنرانیها و وصیتنامه شهید سپهبد حاج قاسم سلیمانی، تصویری جامع از منظومه فکری و اخلاقی و آرمانهای او پیش چشم مخاطب میگشاید؛ تصویری که نهتنها از جبهههای نبرد و دفاع مقدس سخن میگوید، بلکه از ژرفای تفکرات و ارزشهای این بزرگمرد تاریخ پرده برمیدارد.در جایجای این کتاب، کلامیجاری است که از جان برخاسته و بر جان مینشیند؛ سخنانی که گواه اراده تسلیمناپذیر و روحی بلند است. هر فصل از «میدانهای سخت»، روایتی از ایثار و ایمان است؛ روایت مردی که جهاد را تنها میدان جنگ نمیدانست، بلکه آن را مدرسهای برای پرورش نسلی غیور، آگاه و آیندهساز میدید. از نظر او، دفاع مقدس 8 ساله نه صرفاً واقعهای تاریخی، که نهادی اجتماعی و آموزشی بود؛ دانشگاهی که در آن ارزشها، وفاداری و آگاهی اجتماعی نسلها شکل میگرفت.
منظومه فکری حاج قاسم
این اثر مرجعی برای شناخت مبانی و آرمانهای انقلاب اسلامیاست. ویراستاران با انتخابهایی هوشمندانه، سخنان، وصیتنامه و خاطرات حاج قاسم را کنار هم نهادهاند تا مخاطب بتواند به عمق اندیشههای او دست یابد. روح شهید سلیمانی در میان صفحات «میدانهای سخت» زنده است؛ مردی که نغمه مقاومت سر داد و با شهادتش به دستور دونالد ترامپ؛ رئیسجمهوری آمریکا در ۱۳ دی ۱۳۹۸ به نمادی از پایداری در جهان اسلام بدل شد.
«میدانهای سخت» با بازخوانی سخنرانیها و خاطرات او لایههای معرفتی، فرهنگی و دینی شخصیت حاج قاسم را واکاوی میکند. تسلط او بر متون دینی، بویژه نهجالبلاغه و آشنایی عمیق با ادبیات فارسی، در گفتار و نوشتارش به روشنی نمایان است. سخنان او همانند اعمالش، از ژرفای عرفان، ایمان و عشق به وطن برمیخاست؛ مردی که جنگ را تنها برای پاسداری از خاک نمیخواست، بلکه آن را مأموریتی برای حراست از اسلام و امت اسلامیمیدانست.
در مقدمه «میدانهای سخت» آمده که این کتاب بر اهمیت و جایگاه سپهبد قاسم سلیمانی در تاریخ معاصر ایران تأکید میکند و از ابعاد مختلف شخصیتی و اندیشههای او پرده برمیدارد. اهمیت این اثر، صرفاً در بازخوانی سخنان و گفتارهای شهید سلیمانی خلاصه نمیشود، بلکه دریچهای از دیدگاهها و نظام فکری او به روی ما میگشاید. یکی از عناصر کلیدی در تکوین این منظومه فکری، تأثیر رهبری امام خمینی (قدس سره) بر شخصیت و تفکر شهید سلیمانی است. همان طور که او در سخنرانیهایش به کرّات به جاذبههای شخصیتی امام و قدرت دینی و معنوی ایشان در شکلگیری انقلاب اسلامیاشاره کرده است. نگاه آن شهید به رهبر کبیر انقلاب در خلف او - حضرت آیتالله خامنهای - نیز با همین باور و شوق ادامه مییابد. شهید قاسم سلیمانی به رهبران انقلاب اسلامیایران، به مثابه شخصیتهایی جامعالاطراف، دارای درک و نگرش عمیق و بینظیر در حوزههای مختلف سیاسی، اجتماعی و فرهنگی و بهرهمند از هوش و ذکاوت استراتژیک، قدرت پیشبینی و تحلیل فوقالعاده مینگریست.
قلههای سرافراز ایثار
یکی از ارکان برجسته در منظومه فکری شهید سلیمانی، نقش و جایگاه دفاع مقدس 8 ساله در جامعه پس از انقلاب اسلامیاست. او معتقد بود این دوران، تنها تجربهای نظامیو تاریخی نیست. او دفاع مقدس را یک نهاد اجتماعی آموزشی میدانست که فراتر از هر نهاد آموزشی در تربیت نسلهای آگاه و مقاوم ایفای نقش کرده است. یادآوری شجاعت و نبوغ فرماندهان، سرداران و رزمندگانی که در دوران دفاع مقدس به مقام شهادت نائل شدند، همچنین تأکید بر منزلت و مقام شامخ آنان از ویژگیهای بارز سخنان شهید سلیمانی است. دفاع مقدس، بهزعم او، مکتبی بود که در آن روحیه ایثار، مسئولیتپذیری و بصیرت اجتماعی پرورش یافت. شهید سلیمانی با بهرهگیری از استعاره «قلههای سرافراز» به این نکته میپردازد: «یکی از برجستگیهای جنگ ما این بود که قلههای آن، قلههای مطهر و مرتفعی بود. اگر قله مرتفع شد، دامنه زیبا و سرسبز میشود، چشمههای جوشان از دامنه سرازیر میشود.» او که همیشه خود را «سرباز ملت» میخواند از دیگر افتخارات جنگ را رتبهای نبودن آن میدانست و میگفت: «این پارچههای روی دوش من، آن وقت نبود. کلمه رایج، کلمه سردار و سرهنگ نبود، کلمه رایج کلمه برادر بود. برادر حسین، برادر احمد، برادر مهدی.»
منبعی برای درک مبانی انقلاب
آنچه «میدانهای سخت» را اثری خواندنی میکند شیوایی شهید سلیمانی در گفتار و لطافت او در احساس است. شهید سلیمانی در غالب موارد آراسته و پیراسته سخن گفته است. میدانهای سخت از اُنس حاج قاسم با متون و منابع اصیل دینی و بهطور خاص نهجالبلاغه پرده برمیدارد، چنانکه ذوق هنری و آشنایی آن شهید را با لطایف و ظرایف ادبی به نمایش میگذارد. ناگفته پیداست که «میدانهای سخت» شایستگی و بایستگی آن را دارد که یکی از منابع اصیل درک مبانی انقلاب و نظام جمهوری اسلامیمحسوب شود و بهعنوان یک متن معیار، مورد مطالعه و ارجاع علاقهمندان و باورداران به آرمانهای انقلاب اسلامیقرار گیرد. این کتاب همچنین میتواند در تحلیل روابط خارجی نیز به خواننده کمک کند. کتاب «میدانهای سخت» در سه بخش گردآوری و تنظیم شده است؛ بخش اول، به سخنرانیهای حاج قاسم در سالهای پیش از شهادتش با موضوع جبهه جهانی مقاومت، اختصاص دارد. بخش دوم، مجموعهای از خاطرات و گفتوگوهای ایشان درباره دفاع مقدس و جهاد هشتساله است که در آن رشادتها، شهادتها و فرماندهی مؤمنانه را بازتاب میدهد. بخش سوم شامل متن کامل وصیتنامه شهید است؛ متنی که جانمایهای از ایمان، اخلاص، عشق به ولایت و عشق به مردم دارد و سندی است ماندگار از سلوک عارفانه و انقلابی او. از دیگر ویژگیهای برجسته این اثر، پانویسهای گسترده و تحلیلی آن است. این یادداشتها نه تنها به شفافسازی مفاهیم کمک میکنند، بلکه چون دایرةالمعارفی کوچک، اطلاعات ارزشمندی از چهرههای سیاسی و نظامی، تاریخ، سیاست و نبردها در اختیار خواننده میگذارند. در برخی موارد، این توضیحات به تفسیر عمیق رویدادها میپردازند و بستر تاریخی و فکری مخاطبان را کاملاً روشن میسازند. این کتاب، که یکی از موضوعات «طرح تدوین تاریخ انقلاب اسلامی» است، توسط مرکز اسناد انقلاب اسلامیمنتشر شده و در صدر آثار پرفروش این مرکز قرار دارد. «میدانهای سخت» بهواسطه روایت مستدل، توانسته است جایگاه خود را میان آثار تحلیلی و مستند انقلاب اسلامیتثبیت کند و میتوان آن را بهعنوان پلی میان تاریخ و آینده پیش روی نسل جوان تعریف کرد. خواندن این کتاب، فرصتی است برای درک عمیقتر از شخصیتی که در میدانهای جنگ و در میدانهای اندیشه، همواره پیشگام بود. حاج قاسم سلیمانی در کلام و عمل، نماد همزمانی جهاد و تفکر بود؛ مردی که با نگاهی آمیخته از معرفت دینی، تحلیل سیاسی و عشق انسانی، راهی نو در تاریخ معاصر گشود.
مقاومت بهمثابه ضرورت تمدنی
حاج قاسم در کنار نگاه درونی، نگاهی منطقهای و فرامنطقهای نیز داشت. از منظر او، مقاومت در مقابل ظلم یک ضرورت تمدنی و وظیفهای تاریخی برای جهان اسلام بود، نه صرفاً راهبردی سیاسی. ارتباطات و همکاریهایش با چهرههای برجسته مقاومت، همچون سیدحسن نصرالله، عماد مغنیه و ابومهدی المهندس خود گویای این حقیقت است. در فصل هشتم این کتاب که به سخنرانی شهید سلیمانی در راهپیمایی 22 بهمن 1396 کرمان اختصاص دارد، آمده: «من در آن کشورها دیدم که جان ملتها به لبشان رسیده بود و از ما سؤال میکردند که قضیه چیست؟ نگرانی وجودشان را فراگرفته بود. این ملت امروز فقط حامیایران نیست، بلکه اثر اساسی در حفظ جان ملتها داشته است. مگر ملت ایران در این دوره اخیر کم کاری کرده؟ اگر ملت ایران نبود این بلاهای بزرگی که در این منطقه اتفاق افتادند میشد رفع کرد؟ چه فجایع عظیمیکه به وقوع نمیپیوستند، فجایعی که انسان قادر به دیدن و توصیف آنها نیست و از دیدن آنها شرمگین میشود. این ملت در کمک به ملت عراق برای ریشهکنی حزب بعث، در ریشهکنی شجره خبیثه و خطرناک داعش و تکفیر، به تعبیر مقام معظم رهبری، به بشریت و انسانیت خدمت کرد. کما اینکه دیدیم اروپاییها چگونه در مقابله با این جریان عاجز بودند. ملت ایران، این ملتها را نجات داد و از آنها حمایت کرد.»
در فصل سوم کتاب با عنوان یادواره شهدای ملایر (۲ مهر ۱۳۹۵) سردار سلیمانی طی سخنانی میگوید:« دو عامل جنگ را تبدیل به مدرسه و مکتب کرد و میبینیم که بهرغم گذشت سالهای طولانی، نسل جوان به شلمچه، طلائیه و جاهای دیگر صحنههای جنگ میروند و جای پای رزمندگان را میبوسند. امروز همت فقط اسوه و محبوب بچههای تهران نیست، بیش از یک مرجع تقلید در کل کشور محبوب و مورد توجه است. یکی از این دو عامل، مبنایی و دیگری میدانی است. عامل مبنایی، اسلام بود. در تمام طول جنگ، تمرکز امام روی این نکته بود که همه توجهات را معطوف به اسلام کند... زمانی هم که خرمشهر آزاد شد، فرمود خرمشهر را خدا آزاد کرد. امام همواره به این موضوع توجه میداد. لذا موضوع مکتب و حاکمیت مکتب در جنگ ما یک تأثیر مبنایی داشت.»
در بخش دیگری از سخنان ایشان در «کنگره هشتهزار شهید گیلان» میخوانیم: «فرماندهی در جنگ ما امامت بود، نه هدایت. آن که میگوید «بیا»، امام است. فرماندهان ما بر صحنه جنگ امامت میکردند.»
«میدانهای سخت» اثری است که با آن مقاومت، تسلیم نشدن و آزادانه زیستن را میآموزی و با روح جهاد و مقاومت آشنا میشوی. هر صفحهاش دعوتی است به تأمل و هر واژهاش پلی است به سوی فهمیعمیقتر از مردی که در تندباد حوادث، بر قله ایمان ایستاد و به بالاترین رتبه دست یافت.
میدانهای سخت
برشی از خاطرات و سخنرانیهای سردار شهید حاج قاسم سلیمانی
به اهتمام: محمدحسن روزیطلب و پروین نوریپور
انتشارات: مرکز اسناد انقلاب اسلامی
تعداد صفحات: 388 صفحه
قیمت: 370000 تومان
