استاندار دستور تشکیل قرارگاه ریزگردها را صادر کرد
رمزگشایی از ریزگردهای گلستان
ایرانزمین- هفته گذشته رنگ سبز جنگلها و کشتزارهای استان گلستان زیر نرمهای از خاک گم شد. هر چند در سالهای اخیر هجوم ریزگردها در گلستان پدیده تازهای نیست اما گستردگی جغرافیایی ریزگردها که تقریباً تمام پهنه گلستان را درگیر کرده، بر نگرانیها افزوده است. بر تن خیابانها، کوچهها و طبیعت گلستان، جامهای به رنگ خاک پوشیده شده تا هشداری باشد به همه که ریزگردها دیگر مرز نمیشناسند و استانهای سرسبز کشور هم در بحران تغییر اقلیم، خشکسالی، بیابانزایی و فرونشست با تهدیدی مستمر روبهرو شدهاند.
استاندار گلستان، ریزگردهای اخیر را یکی از چالشهای اصلی استان توصیف و با اشاره به تشکیل قرارگاه ویژهای برای مدیریت این پدیده اعلام کرد:«دانشگاههای گلستان مأموریت یافتهاند منشأ این پدیده را به صورت علمی بررسی کنند.»
علیاصغر طهماسبی روز گذشته در جلسه شورای پدافند غیرعامل گلستان گفت:«این اقدام، بخشی از استراتژی جامع پدافند غیرعامل است که بر پیشگیری از بحرانها تمرکز دارد.»
وی افزود:«پیش از این نیز ستاد و قرارگاه ریزگردها در گلستان تشکیل و ستاد بحران مأمور پیگیریهای لازم شده بود و امروز هم با مصوبه ستاد پدافند غیرعامل، دانشگاهها به میدان عمل وارد میشوند تا پاسخهای دقیقتری به دست آوریم.»
استاندار گلستان افزود:«برای ریشهیابی دقیقتر، از تعاملات بینالمللی و ملی استفاده خواهیم کرد. به عنوان نمونه در ماههای اخیر چندین نشست با سفیر ترکمنستان برگزار شده که این تعاملات بر آن است تا اگر منشأ ریزگردها خارجی (مانند قرهقوم ترکمنستان) باشد، پیشگیریهای لازم از طریق ظرفیتهای ملی و وزارت امور خارجه اعمال شود.»
طهماسبی گفت:«علاوه بر این، دو نشست هماهنگی با استاندار خراسان شمالی نیز برگزار شده تا استانهای همسایه در این مسیر یاریرسان باشند.»
وی از تشکیل قرارگاههای تخصصی در حوزههای آب، برق و گاز در پیشگیری از بحرانهای زمستانی خبر داد و گفت:«باید برای مقابله با هر گونه تهدید احتمالی آمادگی کامل داشته باشیم و این قرارگاهها تضمینکننده پایداری زیرساختهای حیاتی خواهند بود.»
فرجام تخریب مراتع
استاندار گلستان در حالی بر ریشهیابی دقیقتر ریزگردها تأکید کرده است که دکتر محمدرضا ملاعباسی، از محققان حوزه مقابله با بیابانزایی در گفتوگو با خبرگزاری دانشجو اظهار کرد:«مطابق دادههای موجود، ریزگردها در این استان شمالی دو منشأ داخلی و خارجی دارند که عمده دلایل داخلی آن تخریب مراتع و تبدیل آن به اراضی زراعی، کشت در اراضی کشاورزی کمبازده، خشک شدن تالابها و چرای بیش از حد دام در مراتع و عمده دلایل خارجی آن که بیشترین سهم را دارند، صحرای «قرهقوم» کشور ترکمنستان و ورود گرد و غبار از برخی استانهای همجوار است.»
این استاد دانشگاه گفت:«در شمال گلستان حدود ۳۰۰ هزار هکتار مرتع در معرض بیابانی شدن است که ۱۳۰ هزار هکتار آن در شرایط بحرانی بیابانزایی و تولید ریزگرد قرار دارد.»
وی یادآور شد:«شتاب در اجرای طرحهای علاجبخشی، پیشگیری و مقابله با بیابانزایی در مراتع گلستان یک ضرورت است و روند فعلی اجرای طرحهای احیا، اصلاح و بیابانزدایی ناکافی بوده و با روند رو به پیشرفت بیابانزایی همخوانی ندارد.»
عبدالغفور غراوی، جانشین مرکز مدیریت بحران استانداری گلستان نیز به خبرنگاران گفت:«طی روزهای گذشته در استان گلستان شاهد نزولات جوی بودیم و بر اساس پیگیریهای انجام شده از طریق محیطزیست و هواشناسی، مشخص شد ریزگردهای اخیر منشأ خارجی داشتند.» وی ادامه داد:«انتظار داریم گروههای پرخطر از حضور در فضای عمومی و ترددهای بیمورد پرهیز کنند.»
ضرورت احیای تالابهای گلستان
قدیر حسنزاده، مدیر کل حفاظت محیطزیست استان گلستان هم گفت:«احیای تالابهای بینالمللی آلماگل، آجی گل، آلاگل و گمیشان در دستور کار محیطزیست قرار دارد و در حال حاضر فرآیند احداث ایستگاه پمپاژ برای تالاب گمیشان در حال انجام است.»
وی افزود:«انتظار میرود تا دهه فجر عملیات پمپاژ آب از دریای خزر به تالاب بینالمللی گمیشان که به عنوان یکی از کانونهای ریزگرد مطرح شده است، به پایان برسد و عملیات آبگیری آغاز شود.»
حسنزاده درباره برآوردهای اولیه در خصوص منشأ ریزگردها گفت:«این ریزگردها از منطقه وسیع بالکان در مرزهای ترکمنستان و قزاقستان شکل گرفتهاند و با وزش باد به سمت شمال ایران حرکت کردهاند که استان گلستان بهعنوان اولین نقطه ورودی این تودههای گرد و غبار، بیشترین تأثیر را از این پدیده پذیرفته است.» حسنزاده با اشاره به دو منشأ اصلی ریزگردها در استان گفت:«ریزگردهای استان دو منشأ داخلی و خارجی دارند که کانونهای خارجی بیابانهای قرهقوم ترکمنستان و منطقه بالکان است که بهد لیل فقدان پوشش گیاهی و رهاشدگی طبیعت، به کانونهای فعال تولید گرد و غبار تبدیل شدهاند.» وی خشک شدن تالابها، آببندانها و پهنههای آبی استان به دلیل کاهش نزولات آسمانی را منشأ شکلگیری منابع داخلی گرد و غبار دانست و اضافه کرد:«استان گلستان با وجود سرسبزی طبیعی، طی دو تا سه سال اخیر به طور مداوم درگیر پدیده ریزگردها بوده است و اگر باد از سمت شمالشرق بلند شود، این آلودگیها به طور قطع وارد استان خواهند شد.»
مدیرکل حفاظت محیطزیست گلستان با بیان اینکه دستگاههای مسئول از جمله منابع طبیعی، محیطزیست، مدیریت بحران استانداری و سایر نهادهای مرتبط در حال پیگیری اقدامات لازم برای کنترل و کاهش آثار این پدیده هستند، افزود:«احیای تالابهای استان همچون آلاگل، آلماگل، آجیگل و گمیشان نقش مهمی در جلوگیری از شکلگیری گرد و غبار دارند.» وی لایروبی کانالهای آبرسان و تأمین زیرساختهای لازم برای بازگرداندن رطوبت به پهنههای خشک شده را از دیگر موارد کمککننده کنترل ریزگردها دانست و اضافه کرد:«پدیده ریزگردها نتیجه مستقیم تغییرات اقلیمی، کاهش بارندگی و از دست رفتن منابع آبی است که برای مقابله با آن نیازمند همکاری همهجانبه دستگاههای اجرایی و مشارکت مردمی در حفظ محیطزیست و منابع طبیعی هستیم.»
مدیرکل هواشناسی گلستان هم اظهار کرد:«هفته گذشته جریان باد غالباً از سمت کشور ترکمنستان به مناطق مرکزی استان گلستان بوده که سبب شده توده گرد و غبار خارجی وارد این استان شود. امانمحمد کمالی افزود:«خشکسالیهای گسترده طی ۴ سال اخیر و افت محسوس پوشش گیاهی در مناطق همجوار با کشور ترکمنستان و همچنین اراضی مستحدثه در سواحل گلستان موجب تشدید وقوع ریزگردها شده است.»
بــــرش
ظرفیت دیپلماسی منطقهای
در اوایل دهه ۱۳۹۰ با حضور وزیر محیطزیست ترکمنستان و رئیس وقت سازمان حفاظت محیطزیست ایران، پروتکلی برای همکاریهای زیستمحیطی میان دو کشور به امضا رسید. هرچند جزئیات این توافق چندان رسانهای نشد، اما همان بستر میتوانست زمینهای مناسب برای رسیدگی به بحران ریزگردهای شمالشرق ایران باشد.
در سالهای بعد، ارتباطات متعددی میان مسئولان دولتهای وقت ایران و طرف ترکمنستانی برقرار شد، اما مشخص نیست تا چه اندازه موضوع ریزگردها در این تعاملات مورد توجه قرار گرفته است. در دولت چهاردهم نیز رئیسجمهوری، استاندار گلستان و سایر مسئولان بارها با مقامات ترکمنستانی دیدار و گفتوگو داشتند؛ دیدارهایی که میتوانستند به حل یکی از مهمترین معضلات زیستمحیطی منطقه کمک کنند؛ معضلی که منشأ آن در خاک کشور همسایه قرار دارد.
