یک سرنخ دیگر از حیات فرازمینیها
آرزو کیهان
گروه علم و فناوری
دانشمندان سالهاست که به دنبال حیات فرازمینی در دورترین نقاط کیهان هستند اما آخرین تحقیقات نشان میدهد میتوان در جایی بسیار نزدیکتر و در منظومه شمسی، به دنبال ردی از این حیات بود.
محققان ناسا معتقدند، جرم یخی امروز سیاره کوتوله «سرس» (نخستین سیاره کوتوله کشفشده و بزرگترین سیارک در کمربند سیارکی و بین مدار مریخ و مشتری)، روزگاری شرایطی مناسب برای زیست موجودات میکروسکوپی داشته است. «سرس» دارای دریاچههای نمکی زیرسطحی و مولکولهای آلی کربندار به عنوان دو مؤلفه حیاتی برای موجودات میکروسکوپی است و حالا محققان ناسا با شبیهسازیهای رایانهای، دریافتهاند بین ۲٫۵ تا ۴میلیارد سال پیش، گرمای ناشی از فروپاشی مواد رادیواکتیو در هسته سنگی «سرس»، آبهای زیرزمینی را بسیار گرم کرده و نه تنها آب و کربن آلی، بلکه انرژی کافی برای زندگی موجودات میکروسکوپی را نیز فراهم کرده است.
بیابان یخ زده امروز
هرچند سیاره کوتوله «سرس» که میان مدار مریخ و مشتری آرام میچرخد، امروز تنها یک بیابان یخزده است، اما مأموریت «داون» ناسا در سال 2018 نشان داد که لایههای درخشان سطح این سیاره، در واقع نمکهای باقیمانده از مایعی هستند که روزگاری، از دل زمین بالا آمدهاند. این مایع شور از مخازن عظیم آبنمک زیرزمینی بسیار سرد سرچشمه میگرفت و امروزه دمایی حدود منفی ۶۳ درجه سانتیگراد دارند.
اما محققان ناسا داستان دیگری هم دارند و معتقدند شبیهسازیها نشان میدهد که در فاصله ۵۰۰ میلیون تا دو میلیارد سال پس از شکلگیری «سرس»، مواد رادیواکتیو آن، گرمایی مداوم تولید کردهاند. پس از رسیدن دمای آب در نزدیکی هسته به بیش از ۲۷۰ درجه سانتیگراد، آب به سطح رانده شده است. این آب داغ با آب سرد سطحی مخلوط شده و جریانی از گازها و مواد معدنی حلشده، به مخازن شور تزریق شده است. دکتر «سم کورویل»، پژوهشگر این مطالعه، نتیجه ترکیب آب داغ اعماق زمین با اقیانوسهای سرد روی زمین را ضیافتی برای موجودات میکروسکوپی میداند و میافزاید: «به احتمال زیاد دلیل پیدایش حیات در «سرس»، به ظهور«شیمیتروفها» بازمیگردد؛ شیمی تروفها دستهای از موجودات زنده هستند که انرژی مورد نیاز را از اکسیداسیون ترکیبات شیمیایی به دست میآورند.
با وجود این، پژوهشگران معتقدند رادیواکتیویتهای که روزگاری انرژی فراهم میکرد، میلیاردها سال پیش تحلیل رفته و این جرم کوچک اکنون تنها پوستهای منجمد است. علاوه بر این، برخلاف انسلادوس، قمر زحل یا اروپا، قمر مشتری که گرمای خود را از کشمکشهای گرانشی با سیارات مادر تأمین میکنند، «سرس» چنین مکانیسمی ندارد و سرمایی کشنده بر آن حاکم است.
یافتههای تازه، تنها به «سرس» محدود نمیشود و کارشناسان ناسا معتقدند اگر یک سیاره کوتوله کوچک توانسته تنها با رادیواکتیویته درونی خود به محیطی قابل زیست بدل شود، ممکن است موارد مشابه بیشماری در سراسر کیهان وجود داشته باشد و این دنیاهای کوچک و گمنام، همان کلید اصلی راز زندگی فرازمینی در کیهان باشند.
