وحدتِ حداقلی یا وحدتِ فلسطینی؟
محمدمحسن فایضی
کارشناس مسائل فلسطین
در ایران، ایام میان دو روایت شیعیان و اهل سنت از سالروز میلاد پیامبر بزرگ اسلام حضرت محمد(ص) هفته وحدت نامگذاری شده است. ایدهای که موجب شده این روزها مسأله وحدت، چرایی و چیستی و بعضاً مخالفتها حول آن بیشتر مطرح شود. فلسطین و مقاومت فلسطین هم بهواسطه گستردگی مسأله، نوع و سطح روابط ایران و فلسطین و همچنین سنی بودن مجاهدین فلسطینی، با مسأله وحدت درگیر و تأثیرپذیر است؛ اما منظور از وحدت چیست؟
سادهترین و سطحیترین سطح وحدت، همکاری برای یک دشمن مشترک و یا حفظ خود از آسیب در مقابل اختلافات است. این نگاه حداقلی میگوید چون اسرائیل دشمن ایران است یا چون برخی شیعیان ممکن است از سوی برخی جریانات تکفیری سنی آزار ببینند، پس وحدت را میپذیریم. در این نگاه ما با یک وحدتِ فلسطینی روبهرو
میشویم.
اما این نگاه حداقلی بارها در ادبیات تصمیم سازان جمهوری اسلامی رد شده است. آیتالله خامنهای در سال 98 فرمودند: «ما در جمهوری اسلامی از دوازدهم تا هفدهم [ربیعالاوّل] را، به عنوان هفته وحدت نامگذاری کردهایم. این یک نامگذاری محض نیست، یک حرکت سیاسی و تاکتیکی هم نیست؛ این یک اعتقاد و ایمان قلبی است. بعضیها تصور میکنند یا وانمود میکنند که این یک تاکتیک سیاسی است؛ نه، این جور نیست؛ این یک ایمان قلبی است؛ معتقدیم به این و معتقدیم که خدای متعال این را از ما خواسته است.»
شهید بزرگ سردار ایزدی یکی از مصداقهای عینی باور به وحدت حقیقی بود که نوع روابط شخصی و تشکیلاتی او با نیروهای سنی مقاومت حماس به خوبی این مسأله را فاش میکرد. حاج رمضان در سخنانی میگوید: «اعتبار قضیه فلسطین برای وحدت مسلمین مانند «اکسیر» است و نقطه وفاق شیعه و سنی و عرب و عجم است.» او وحدت را نه برای فلسطین، بلکه فلسطین را نقطه کاتالیزور و مهم در وحدت میدید و وحدت را فراتر از فلسطین میدانست. اعتماد، اعتبار و رفاقت او با شهیدان ضیف و هنیه نشان از باور عمیق او به وحدت بود.
آیتالله خامنهای در سخنانی مراتب وحدت را توضیح میدهند: «وحدت مراتبی دارد؛ پایینترین مرتبهاش این است که جوامع اسلامی، کشورهای اسلامی، دولتهای اسلامی، اقوام اسلامی، مذاهب اسلامی، علیه هم دست به تعرض نزنند، با هم معارضه نکنند، به یکدیگر ضربه نزنند؛ این قدم اول است... مرحله بالاتر هم این است که همه دنیای اسلام متحد بشوند در جهت رسیدن به تمدن نوین اسلامی. این چیزی است که جمهوری اسلامی هدف غایی قرار داده: رسیدن به تمدن اسلامی، منتها تمدن متناسب با این زمان، تمدن نوین اسلام.»
از نگاه جمهوری اسلامی ایران، وحدت نه تاکتیک بلکه واقعیتی برای ترسیم یک نظم جدید در منطقه در مقابله با نظم مورد تجویز غرب با محوریت اسرائیل است. در این نگاه مبارز فلسطینی در صدر جبهه و اولویت کنشگری و الزام در حمایت قرار دارد و حمایت از او موقتی یا از روی نبود جایگزین نیست.
وقتی چنین نگاهی باشد، باور به اسلام سیاسی و جهاد جزو محورهای اصلی شمارش وحدت ذکر میشود. رهبر انقلاب در دیدارشان با جمعی از علما و بزرگان اهل سنت کشور در سال گذشته تأکید کردند: «ما متفقاً به یک اسلام، به یک کعبه، به یک پیغمبر، به یک نماز، به یک حج، به یک جهاد و به یک شریعت معتقدیم و عمل مى کنیم. موارد اختلاف به مراتب کمتر از موارد وحدت و اتفاق نظر است.»
مرحوم آیتالله واعظزاده خراسانی اولین دبیرکل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی تعبیر جالبی از مسأله وحدت دارند. ایشان معتقد بود: «به نظر من کسانی که امروزه میگویند در اسلام سیاست و حکومت نیست، انحرافشان از اسلام بیشتر از کسانی است که میگویند مثلاً على خلیفه بلافصل نبوده است؛ برای اینکه این مسأله نسبت به آن مسأله فرعی است.» در این نگاه مسأله ولایت و خلافت همچنین اختلافات فقهی در مرحله اصلی سنجش روابط و محوریت ارتباطات حتی از منظر اسلامی نخواهد بود.
