مدیرکل دفتر مراقبت و توانمندسازی کودکان و نوجوانان سازمان بهزیستی کشور:
سالانه ۲ هزار و ۵۰۰ کودک به فرزندخواندگی پذیرفته میشوند
سمیه افشین فر
گروه اجتماعی
خانوادهمحوری و حضور کودکان در خانواده چند سالی است که در رأس برنامههای سازمان بهزیستی برای حمایت از کودکان بدسرپرست و بیسرپرست قرار گرفته است. سالانه 2 هزار و 500 کودک تحت پوشش سازمان بهزیستی از طریق طرحهای مختلف از جمله طرح «میزبان» و «امین موقت» به فرزندخواندگی میروند. حمیدرضا الوند، مدیرکل دفتر مراقبت و توانمندسازی کودکان و نوجوانان سازمان بهزیستی کشور، با بیان اینکه دفتر مراقبت و توانمندسازی کودکان و نوجوانان با دو سیاست و برنامهمحوری، در زمینه ارائه خدمات به کودکان و نوجوانان تحت سرپرستی خود فعالیت میکند، به «ایران» میگوید:« محوریترین و اصلیترین برنامه، خانوادهمحوری و بسترسازی برای زمینههای مناسب ورود بچهها به خانوادههای جایگزین است. این برنامه در ابعاد مختلفی مثل فرزندخواندگی، خانوادههای امین، طرح میزبان و بازپیوند با خانواده زیستی اجرا میشود که هرکدام از آنها بر اساس صدور احکام قضایی از مراجع ذیصلاح قانونی صورت میگیرد. در این بخش حدود 18 هزار نفر به استناد قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بیسرپرست و بدسرپرست مصوب شهریور ماه 1392 در «مراقبت در خانواده» هستند. یعنی درون خانواده زیستی خود با مادر، پدربزرگ، مادربزرگ یا اقوام نسبی خود تحت عنوان امدادبگیر زندگی میکنند.» الوند، سرانه پرداختی به این خانوادهها به عنوان کمک هزینه نگهداری در ماه را سه میلیون و 500 هزار تومان مطرح میکند که امسال قرار است 50 درصد افزایش پیدا کند. او با اعلام اینکه سالانه 2 هزار و 500 کودک از طریق طرحهای مختلف از جمله طرح «میزبان» و «امین موقت» به فرزندخواندگی میروند، طرح میزبان را یکی از علتهای موفقیت در افزایش فرزندخواندگی عنوان میکند و با اشاره به آغاز این طرح از سال 1402 در مشهد، میگوید:« طرح میزبان با هدف تقویت الگوهای خانوادهمحور اجرایی شد. این طرح حکم قضایی نمیخواهد و سرپرستی کودک به تشخیص کارگروه بهزیستی استانها و با هماهنگی مدیریت، کارشناس حقوقی و بخش حراست دفاتر بهزیستی استانها، شرایط متقاضیان سنجیده میشود. چون نیازی به صدور حکم قضایی نیست، شرایط گزینش متقاضیان، سختگیرانهتر است و برای آنها دورههای آموزشی مانند دورههای فرزندپروری، آشنایی با خصوصیات کودکان، بهداشت روان، بهداشت حرفهای، کمکهای اولیه و کنترل استرس و اضطراب برگزار میشود.» الوند به یک مثال عینی در این زمینه اشاره میکند: «مثلاً در شرایط جنگ تحمیلی 12 روزه خانوادهها میگفتند میخواهند کودکی را برای دو هفته به سرپرستی بگیرند، در این دوره 175 کودک به خانواده میزبان رفتهاند.»
مدیرکل دفتر مراقبت و توانمندسازی کودکان و نوجوانان میگوید:« از بهمن سال 1402 تاکنون، 500 کودک از طریق این طرح به فرزندخواندگی رفتهاند و به نظر میرسد طرح میزبان، موفقیتآمیز بوده است. بعد از 39 سال قانون حمایت از کودکان سال 53 بازنگری شد و با قانون 17 مادهای آن زمان به قانون بسیار منسجم 37 مادهای در ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی، رسیدهایم. با اصلاح قانون، امور مربوط به این کودکان تحت نظارت سازمان ساماندهی شد.» او در مورد برنامه محوری دوم این دفتر، به مراقبت و توانمندسازی کودکان و نوجوانان در درون خانههای کودکان و نوجوانان اشاره میکند: «666 مرکز در کشور تحت عنوان خانههای کودکان و نوجوانان وجود دارد. 33 مرکز از این مراکز تحت عنوان شیرخوارگاه دولتی هستند، مابقی مراکز همه غیردولتی و به صورت خیریه و هیأت امنایی مدیریت میشوند. 9 هزار و 300 کودک صفر تا 18 سال در این 666 مرکز، نگهداری میشوند. تمام شیرخوارگاهها بجز ۳ شیرخوارگاه، دولتی است و 900 کودک صفر تا سه سال در آنها نگهداری میشوند، اما باید توجه داشت که همه این 900 کودک، شرایط فرزندخواندگی ندارند.»
الوند تأکید میکند: «همه این کودکان بر اساس رأی صادره از مراجع قانونی و قضایی به مراکز ورود پیدا میکنند و بر اساس ماده 1174 و 1173 قانون مدنی شروط رد صلاحیت والد یا والدین آنها در مواد قانونی تصریح شده است. با ورود به مراکز، این افراد تحت نظارت و برنامه تعلیم و تربیت سازمان قرار میگیرند. ما معتقدیم هیچ مکانی به اندازه خانواده برای جامعهپذیر کردن کودکان امن نیست، به همین دلیل تمام برنامههای سازمان حتی در درون خانه کودکان و نوجوانان برای نگهداری موقت آنهاست. از همان لحظه ورود کودکان، تیم مراقبتمان متشکل از مددکاران، روانشناسان و کارشناسان حرفهای تعلیم و تربیت تلاش میکنند که کودک را به یکی از اقوام و بستگان در درجه اول یا خانواده زیستی، اولیای قهری آنها یا به خانوادههای واجد شرایط صاحب صلاحیت که توان نگهداری آنها را دارند، مرتبط کنند که بدین ترتیب آنها وارد خانواده میشوند تا با همکاری خانوادهها تعلیم و تربیتشان محقق شود.»
آموزش مهارتهای حرفهای به کودکان مراکز بهزیستی
الوند با اشاره به چرخه تعلیم و تربیت کودکان در مراکز نگهداری توضیح میدهد: «چند شاخص توانمندسازی برای این بچهها طراحی شده است. اول اینکه مؤدب باشند که برای اینکه مؤدب باشند، باید مهارتهای زندگی را فراگرفته باشند. همچنین باید مستقل و متدین باشند، بنابراین باید آموزشهای فنی حرفهای ببینند و باید حتماً معنویت و باورهای معنوی آنها را تقویت کنیم. زیرا پیش نیاز نظمپذیری فردی و اجتماعی افراد در هر جامعهای دین است. از همه مهمتر باید مستقل باشند یعنی باید بتوانند اقتصاد خودشان را مدیریت کنند. برای استقلال اقتصادی، اجتماعی و اشتغال افراد بالای 15 سال با کارخانهها و شرکتهای بزرگ صنعتی جلساتی داشتهایم. تا این افراد بعد از اینکه دورههای آمادگی شغلی و مهارتهای حرفهای را یاد گرفتند، بتوانند به یک شغل مناسب دست پیدا کنند.» الوند با بیان اینکه ایران زمانی میتواند به توسعه و پیشرفت اقتصادی برسد که از هر خانهای به تمثیل صدای چکش به گوش برسد، میگوید:« یعنی همه باید مهارتهای حرفهای را یاد بگیرند و مجهز به آن باشند که این به توسعه فردی و توسعه اجتماعی کشور کمک میکند. خوشبختانه سازمان بهزیستی کشور به عنوان یکی از اصلیترین دستگاههای اجتماعی فعال در حوزه مسائل و برنامه اجتماعی وارد مقولههایی در جلب شرکای اجتماعی خود شده که بخش صنعت یکی از این بخشهاست. چون در چشمانداز توسعه ایران، بخش صنعتی یکی از بخشهایی است که میتواند به توسعه و پیشرفت کشور کمک کند، به همین دلیل تعامل و ارتباط نزدیک بخش اجتماعی با بخش صنعت، به توانمندسازی بچهها کمک کرده و جامعه هدف ما هم به بخش توسعه اقتصادی کشور کمک میکند.» مدیرکل دفتر مراقبت و توانمندسازی کودکان و نوجوانان سازمان بهزیستی کشور با اشاره به تفاهمنامههایی که سال گذشته با بخشهای صنعتی منعقد شده است، میگوید:« سال گذشته تفاهمنامههایی با بخشهای صنعتی برای اولینبار عملیاتی شد و امسال آنها را توسعه میدهیم، یعنی تفاهمنامهها از سطح تهران فراتر میرود و جامعه هدف بیشتری را تحت پوشش قرار میدهد، همچنین سال گذشته بیش از 40 درصد نوجوانان تحت پوشش، در بخشهای مختلف صنعتی کشور به کار مشغول شدند.»
