روسیه و چین برای جایگزینی نظم جهانی آماده میشوند؟
پیمان شی و پوتین در پکن
شی جین پینگ از روسیه، هند و دیگر کشورهای حوزه شانگهای خواسته است تا در زمان افزایش تنشهای ژئوپلیتیکی و تجاری به چین بپیوندند و از نفوذ اقتصادی خود برای به چالش کشیدن غرب استفاده کنند. رئیس جمهوری چین که روز دوشنبه میزبان یک مجمع امنیت منطقهای بود، به بیش از ۲۰ رهبر گفت که با توجه به اینکه جهان دستخوش «آشفتگی و تغییر» است، آنها باید از «نظم چندقطبی» حمایت کنند. شی در چالشی آشکار با سیستم فعلی به رهبری آمریکا گفت، این شامل حمایت از تجارت آزاد و «یک سیستم حاکمیت جهانی عادلانهتر و معقولتر» میشود.
شی جین پینگ به رهبران جهان از جمله ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه و نارندرا مودی، نخستوزیر هند، گفت: «ما باید دامنه همکاری را گسترش دهیم، از نقاط قوت منحصر به فرد هر کشور نهایت استفاده را ببریم و مسئولیت مشترک ارتقای صلح، ثبات و رفاه منطقهای را با هم به دوش بکشیم.»
پکن از این نشست دو روزه در تیانجین در شمال چین، به عنوان فرصتی برای نشان دادن خود به عنوان یکی از ارکان حکومت جهانی، در مقایسه با دولت دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا که تعرفههایش به دوستان و دشمنان منطقه آسیب رسانده، استفاده کرد.
کنایه شی به ترامپ
رهبر چین در واکنشی ضمنی به جنگ تجاری ترامپ، از آنچه که «ابتکار عمل حکومت جهانی» نامید، بر اساس اصولی از جمله «برابری حاکمیت»، «حاکمیت قانون بینالمللی» و «چندجانبهگرایی» خبر داد. اسکات بسنت، وزیر خزانهداری آمریکا، روز دوشنبه این گردهمایی را «نمایشی» خواند و هند و چین را «بازیگران بدی» خواند که «ماشین جنگی روسیه را تغذیه میکنند.» این ابتکار، چهارمین مورد از مجموعهای از چهارچوبهای سیاستگذاری چین است که هدف آن رقابت با نظم بینالمللی به رهبری ایالات متحده است. تحلیلگران میگویند که هدف آنها جلب توجه کشورهای در حال توسعه و تضعیف سلطه قدرت جهانی ایالات متحده و غرب است. وانگ یی، وزیر امور خارجه چین، پس از این اجلاس گفت: «انحصار حاکمیت جهانی توسط چند کشور نباید ادامه یابد.» این اجلاس در حالی برگزار میشود که برزیل در حال برنامهریزی برای میزبانی گفتوگوی مجازی رهبران بریکس در هفته آینده است. یکی از دستیاران لوئیز ایناسیو لولاداسیلوا، رئیس جمهوری برزیل گفت که این جلسه به تعرفههای ایالات متحده خواهد پرداخت اما «درباره آنها نیست». برازیلیا نسبت به خطر خصومت بیشتر با ترامپ در صورت ضد آمریکایی دیده شدن این بلوک حساس است. شی جین پینگ همچنین گفت که در نشست روز دوشنبه، پیشنهادهای چین برای ایجاد بانک توسعه سازمان همکاری شانگهای مورد توافق قرار گرفته و برنامههایی برای پکن جهت اعطای وام و کمکهای مالی به کشورهای عضو این گروه تدوین شده است.
ولادیمیر پوتین هم روز سهشنبه اعلام کرد که روابط کشورش با چین در سطحی «بیسابقه» قرار دارد؛ او این سخنان را در دیدار با رهبر چین بیان کرد؛ دیداری که دو طرف آن را بهعنوان نمایشی از اتحاد و وزنهای متقابل در برابر غرب به تصویر کشیدند.
شی در تالار بزرگ خلق در پکن میزبان پوتین بود؛ جایی که دو طرف هم گفتوگوهای رسمی داشتند و هم در مراسم چای بعدازظهر و ضیافت شام شرکت کردند. رهبر چین گفت روابط میان دو کشور «آزمون شرایط متغیر بینالمللی را پشت سر گذاشته و الگویی برای روابط میان قدرتهای بزرگ ایجاد کرده است.»
قدرت نمایی پر زرق و برق
در «تیانآنمن»
رئیس جمهوری چین همچنین نشان داد که پکن همچنان قصد دارد در مسائل دارای منافع مشترک، خود را نزدیک به مسکو نگه دارد. یکی از زمینههایی که دو کشور اخیراً همسو عمل کردهاند، چگونگی روایت تاریخ است. شی و پوتین هر دو، روایت مشابهی از جنگ جهانی دوم و نقش کشورشان در پایان دادن به آن ارائه دادند.
این دیدار در آستانه برگزاری رژه نظامی در میدان تیانآنمن پکن برگزار شد؛ رژهای که برای بزرگداشت هشتادمین سالگرد پایان جنگ جهانی دوم تدارک دیده شده است. این مراسم قرار است نمایش پرزرقوبرقی از قدرت نظامی چین و نفوذ جهانی رو به گسترش آن باشد؛ در زمانی که تعرفههای تجاری رئیس جمهوری ترامپ، هم متحدان و هم رقبای ایالات متحده را آزرده است. انتظار میرود بیش از 20 رهبر جهان در این رژه شرکت کنند، از جمله مسعود پزشکیان، رئیس جمهوری ایران.
فاتحان جنگ
به سبک روسیه و چین
این رژه نقطه اوج کارزاری چندماهه در چین است که شامل سخنرانیها، فیلمها و برنامههای ویژه تلویزیونی بوده و هدفش ارائه روایتی از جنگ است که نقش حزب کمونیست چین در نبرد با ژاپن را در مرکز توجه قرار میدهد.
شی جین پینگ در دیدار روز سهشنبه خود با پوتین، از نقش اتحاد شوروی و چین در پایان دادن به خصومتها ستایش کرد. او گفت دو کشور «اصلیترین پیروزمندان» جنگ جهانی دوم بودند و مصمماند نتایج آن پیروزی را در حالی که برای یک نظام بینالمللی «عادلانهتر و منصفانهتر» تلاش میکنند، پاس بدارند.
پوتین نیز که شی را «دوست عزیز» خطاب میکرد، پیروزی در جنگ جهانی دوم را نشانهای از «آمادگی هر دو کشور برای دفاع از حقیقت تاریخی و عدالت» دانست. او گفت: «آن زمان در کنار هم بودیم، اکنون هم در کنار هم هستیم.»
مبارزه اتحاد شوروی با آلمان نازی، محور اصلی روایت تاریخی پوتین است؛ روایتی که جنگ امروز او علیه اوکراین را نیز همچون نبردی عادلانه و تاریخی جلوه میدهد. پوتین با حضور برنامهریزیشدهاش در جشن روز چهارشنبه شی، ظاهراً قصد دارد این روایت را به جبهه اقیانوس آرام در جنگ جهانی دوم نیز بسط دهد و از آن برای تأکید بر گسترش اتحاد چین و روسیه بهره گیرد.
به گفته پژوهشگران، این تصویرسازی از دوران جنگ، برای رهبر چین در تقویت چهره پکن در عرصه بینالمللی بهعنوان «نیرویی برای ثبات» و همچنین حمایت از رسیدگی به موضوع تایوان کمک میکند.
چین در نشانهای ملموس از تعمیق روابط با مسکو اعلام کرد که ورود بدون ویزا برای گردشگران روسی دستکم تا سپتامبر ۲۰۲۶ برقرار خواهد بود.
پکن که بزرگترین شریک تجاری روسیه است، از زمان آغاز تهاجم تمامعیار به اوکراین در اوایل سال ۲۰۲۲، بهمنزله شریان حیاتی اقتصادی برای مسکو عمل کرده است. کارشناسان میگویند این همسویی-که دو کشور آن را «شراکت راهبردی بدون مرز» مینامند- با هدف ایجاد نظمی جایگزین در جهان با حضور پکن و مسکو در رأس آن، دنبال میشود.
پوتین روز سهشنبه در طعنهای غیرمستقیم به رهبران غربی و ترامپ گفت که دیدگاه آقای شی درباره حکمرانی جهانی در زمانی که فقدان چنین رهبری به شدت احساس میشود، «بهشدت مورد نیاز» است.
پوتین در ستایش از میزبانان چینی خود افزود که احتمال بارش باران در طول رژه روز چهارشنبه هیچ تأثیری بر مراسم نخواهد داشت. او گفت: «ارتش چین این رویداد سرورآمیز و باشکوه را با درخشش همیشگی خود برگزار خواهد کرد.»
هیأت گسترده روسیه شامل دو معاون نخستوزیر، ۱۰ وزیر کابینه و رؤسای بزرگترین شرکتهای روسی در حوزه نفت، گاز، تولید تسلیحات و امور مالی؛ نشانهای از اهمیت پکن برای مسکو در سطح بینالمللی است. طبق فهرستی که کرملین منتشر کرد، الویرا نابیولینا، رئیس بانک مرکزی روسیه و اولگ دوبرودیف، رئیس شرکت اصلی پخش دولتی روسیه نیز در میان هیأت اعزامی روسیه به نشست شانگهای در تیانجین هستند.
منبع: Financial Times
New York Times
برش
واگرایی در انرژی
نشانههایی نیز وجود داشت که نشان میداد مواضع دو کشور کاملاً همسو نیست. رئیس گازپروم، غول انرژی روسیه روز سهشنبه به خبرنگاران گفت که شرکت به توافقی «حقوقی الزامآور» برای ساخت خط لوله گاز طبیعی به چین-پروژهای که مدتها انتظارش میرفت-دست یافته است، اما وزارت خارجه چین اعلام کرد که چیزی برای اعلام ندارد.
برخی تحلیلگران تردید دارند که چین از خرید بیشتر گاز روسیه استقبال کند. یان چین، تحلیلگر ارشد بازار گاز چین در شرکت مشاوره کربن ClearBlue Markets، گفت: «من نیاز محدودی برای عرضه بیشتر متر مکعبهای گاز میبینم.»



