اولین بار است که رئیس یک دولت به نقش دولت در ایجاد تورم اذعان می‌کند. این کاری است که روز گذشته مسعود پزشکیان انجام داد. دیروز بیستمین جشنواره شهید رجایی و آیین اختتامیه ارزیابی عملکرد دستگاه‌های اجرایی کشور با حضور رئیس‌جمهوری برگزار شد. سخنان پزشکیان حول یک مفهوم اصلی می‌گشت: نقد ساختاری دولت. پزشکیان از ضرورت‌های اصلاح گفت، اما گفت اگر اصلاح به معنای رفع نواقص باشد، اول باید بدانیم این نواقص از کجا شروع شد یا اصلاً چیست؟ پاسخ رئیس‌جمهوری این بود: «همه ما در ایجاد این وضعیت مقصریم.» منظور پزشکیان از «این وضعیت» مواردی مانند این بود: «منشأ تورم فربه شدن دولت و سازوکارهای ناکارآمد مالی است»، «باید خروجی و عملکرد نهادهای پرتعداد و پر هزینه پژوهشی ارزیابی شود» و اینکه «باید جلوی ریخت و پاش‌ها گرفته شود.» با تکیه بر این سخنان می‌توان گفت پزشکیان رئیس‌جمهوری است که دنبال اصلاح وضعیت است، اما برای اصلاح از عبارت‌هایی مثل «باید اصلاح بشود» یا «باید اصلاح کنیم» استفاده نمی‌کند. به جای استفاده از «باید»ها که مربوط به آینده نیامده است، پزشکیان از «آنچه هست» و «وضعیتی که حالا در آن گرفتار آمده‌ایم» حرف می‌زند. مهم‌تر اینکه انگشت اتهام رئیس‌جمهوری بیشتر از همه به سوی خود دولت است، نه مردم.

 تورم مشکل بزرگ کشور است
رئیس‌جمهوری سخنان خود را با طرح مهم‌ترین مسأله آغاز کرد: «یکی از مشکلات اصلی کشور ایجاد تورم است که منشأ آن فربه شدن دولت و سازوکارهای ناکارآمد مالی در کشور است.»
پزشکیان توضیح داد که وقتی دولت فربه می‌شود، چه بر سر منابع و بودجه می‌آید. وی گفت: «امروز هرآنچه از مالیات به دست می‌آید صرف دولت می‌شود؛ اگر بتوانیم دولت را به‌درستی اداره کنیم، دیگر تورم ایجاد نخواهد شد. این قدم اول و مهم‌ترین نکته‌ای است که باید مورد توجه قرار گیرد.»

تغییر ذهن و رفتار
اولین گام برای تغییر این وضعیت نابسامان چیست؟ رئیس‌جمهوری با استناد به آیه شریفه «إِنَّ اللّهَ لاَ یُغَیِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّى یُغَیِّرُواْ مَا بِأَنْفُسِهِمْ»، پاسخ داد: «ما تغییر نخواهیم کرد مگر آنکه خود را تغییر دهیم و این تغییر باید از درون آغاز شود.»
پزشکیان با نقد رویکرد مصرف‌گرا که «مصرف را به یک فضیلت تبدیل کرده است»، افزود: «ما دومین دارنده گاز در دنیا و در نفت، معادن و سایر ثروت‌ها جزو کشورهای بالای دنیا به شمار می‌رویم، اما با گرفتاری‌های اقتصادی و معیشتی روبه‌رو هستیم.»
رئیس‌جمهوری با بیان اینکه «اگر همچنان گرفتاریم، اشکال در شیوه اداره و مصرف منابع است»، گفت «می‌توانیم این وضعیت را اصلاح کنیم، اما شرط آن آغاز تغییر از خودمان است.»

کاهش هزینه و افزایش بهره‌وری
پزشکیان کاهش هزینه‌ها و افزایش بهره‌وری را زمینه‌ساز توسعه دانست و البته که تأکید کرد «این توسعه باید مبتنی بر پاسخگویی به مردم باشد، نه صرفاً گسترش شکلی و بی‌حاصل.»
«گسترش شکلی و بی‌حاصل» نقطه آغاز نقدهای دیگر رئیس‌جمهوری به ساختار دولت بود. وی خواستار ارزیابی خروجی و عملکرد نهادهای پرتعداد و پر هزینه پژوهشی در کشور شد و گفت: «امروز سازمان‌های تحقیقاتی متعددی در اختیار داریم، اما نمی‌دانیم این نهادها دقیقاً کدام مشکل کشور را حل کرده‌اند. در حالی که ساختمان، امکانات و نیروی انسانی گسترده‌ای در اختیارشان قرار گرفته، لازم است در فرآیند ارزیابی عملکرد مشخص شود این مجموعه‌ها چه دستاوردی برای کشور داشته‌اند.»
پزشکیان با انتقاد از ناکارآمدی در نظام بهره‌وری پژوهشی تصریح کرد: «در چنین شرایطی اگر ادامه دهیم، با کسری بودجه، مشکل در پرداخت حقوق و بحران معیشت مواجه خواهیم شد.» وی تصریح کرد که «این نوع مشکلات زاییده رفتارهای ساختاری نادرست ماست و همه ما در ایجاد این وضعیت مقصریم» درحالی که «می‌توانیم با جلوگیری از ریخت‌وپاش‌های فراوان، تغییر ایجاد کنیم و مسیر عزت و سربلندی را برای مردم هموار سازیم.» رئیس‌جمهوری در ادامه بر نکته‌ای مهم و مورد پرسش جامعه دست گذاشت. وی گفت: «اگر می‌خواهیم در برابر فشار تحریم‌ها و مشکلات اقتصادی تاب‌آوری داشته باشیم، نمی‌توانیم بدون عملکرد اثربخش و بدون خروجی ادامه دهیم.»

نقد بی‌عمل
پزشکیان بخش دیگر اظهارات خود را به نقد «نقد بی‌عمل» اختصاص داد. وی با بیان اینکه «نقد صرف و بی‌عملی سودی ندارد»، تصریح کرد: «برخی فقط کنار گود نشسته‌اند و دائم به دنبال نقدند و مقصر جلوه دادن دیگران. باید پرسید کسانی که فقط حرف می‌زنند، خودشان در زندگی شخصی‌شان چه تغییری ایجاد کرده‌اند؟ کشور ما در این مقطع به تغییر نگاه، اصلاح رفتار، وحدت، انسجام ملی و توجه به خواست واقعی مردم نیاز دارد.»
رئیس‌جمهوری با تصریح بر اینکه «خدمت به مردم همه چیز است»، غایت یک نقد و غایت کار ملی را هم خدمت و گره گشایی عنوان کرد و گفت: «اگر بتوانیم حتی گره کوچکی از زندگی مردم باز کنیم، مسیر حل مشکلات هموار خواهد شد. باید با نگاهی مبتنی بر باور به خدمت، باید برای مردم کار کنیم و از ایجاد نارضایتی بپرهیزیم.»
پزشکیان با یادآوری اینکه در جنگ اخیر «پس از تعرض دشمنان وحشی به کشور، همه مردم با تمام نام‌ها و سلایق، با وجود تمامی ناملایمت‌ها در کنار کشور ایستادند»، اضافه کرد: «این حمایت مردمی را باید قدر دانست.»
رئیس‌جمهوری با اشاره به فرمایشات مقام معظم رهبری مبنی بر حفظ همبستگی و یکپارچگی در کشور بیان کرد: «همان‌گونه که رهبر معظم انقلاب فرمودند، وفاق و همدلی سپری محکم در برابر دشمنان است. باید در داخل کشور وحدت، همدلی و انسجام ایجاد کنیم و بی‌جهت به یکدیگر خرده نگیریم. اگر توصیه‌ای داریم با زبان خوش و موعظة الحسنه بیان کنیم و اگر کسی رفتاری ناپسند با ما داشت، در پاسخ با نیکی رفتار کنیم، چرا که این شیوه موجب تغییر در رفتار دیگران خواهد شد.»
پزشکیان گفت: «امروز باید با وحدت، انسجام و همدلی، دشمنان این ملت را ناامید کنیم. با تکیه بر رهبری حکیمانه مقام معظم رهبری، می‌توانیم مسیر رشد را طی کنیم. مقام معظم رهبری ستون خیمه نظام هستند. ما نباید در مسیر رشد و تعالی دچار اختلاف شویم، بلکه باید با رهبری ایشان، در چهارچوب مشخص، برای اعتلای ایران عزیز گام برداریم.»
وی همچنین با بیان اینکه «امروز تصاویر کودکان گرسنه و محاصره‌شده غزه، دل هر انسانی را به درد می‌آورد» گفت: «دنیای به‌اصطلاح متمدن که ادعای تکیه بر علم، حقوق بشر، دموکراسی و نهادهای بین‌المللی دارد، اکنون خود توجیه‌گر جنایت شده است.»