معاون توسعه معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانشبنیان رئیسجمهور در گفتوگو با «ایران»:
دانشبنیانها را در دوران پساجنگ تنها نگذاشتیم
محبوبه ستارزاده، گروه فناوری/ رژیم صهیونیستی در جنگ تحمیلی ۱۲روزه علیه ایران، علاوه بر حمله به هموطنان بیدفاع و غیرنظامی، سعی کرد با هجوم به زیرساختهای علمی و فناوری، زمینه ایجاد اختلال جدی در کشور را فراهم کند که ناکام ماند و شاهد تابآوری بالای شرکتهای فناوری بودیم. البته تعدادی از شرکتهای دانشبنیان نیز به عنوان بخشی از زنجیره علمی و فناوری کشور، از این تهاجم در امان نماندند و در مواردی آسیب فیزیکی و زیرساختی دیدند. این شرکتها البته تنها نماندند و مسئولان معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانشبنیان ریاست جمهوری که ارتباط نزدیکی با آنها دارند، از تلاش برای رفع دغدغه و همراهی با آنها خبر دادند؛ حمایتهایی که «تورج امرایی»، معاون توسعه شرکتهای دانشبنیان در گفتوگو با «ایران» تبیینشان کرد.
شرکتهای دانشبنیان در جریان جنگ ۱۲روزه دچار خسارتهایی شدند؛ حتی برخی شرکتها بهطور مستقیم هدف حمله موشکی قرار گرفتند. در مجموع دلایل خسارت دیدن شرکتهای دانشبنیان در جریان جنگ تحمیلی اخیر چه بود و آیا آمار مشخصی از میزان خسارتها وجود دارد؟
اکنون حدود ۱۰ هزار و ۲۲۴ شرکت دانشبنیان در ۹ حوزه فناوری داریم که کسبوکارهای آنها متفاوت است و در جنگ ۱۲روزه، تعدادی آسیب دیدند. این آسیبها عمدتاً به دو دسته تقسیم میشود: برخی شرکتها آسیب فیزیکی و زیرساختی دیدند که تعدادشان کم بود، ولی دسته دیگر که آسیب بیشتری دیدند، غالباً خسارتشان ناشی از کاهش فروش، کاهش درآمد، پرداخت حقوق و دستمزد یا از بین رفتن مواد اولیه و محصولات بود. بیشترین آسیب در حوزه فروش بود؛ مثل شرکتهای فعال در حوزه سفر که بیش از همه متحمل خسارت شدند. این مشکل هنوز ادامه دارد و برخی شرکتها نتوانستهاند فروش خود را به حالت عادی برگردانند. اما در همین مدت بسیاری از شرکتها توانستند خود را سرپا نگه دارند.
برای حمایت از شرکتهای دانشبنیان آسیبدیده از جنگ چه برنامهای دارید؟
ما این شرکتها را تنها نمیگذاریم و برای حمایت از آنها دو بسته حمایتی طراحی کردهایم. اگرچه این بستهها نمیتواند کل خسارات را جبران کند اما بخشی از مشکلات حقوق و دستمزد آنها را برطرف میکند. با همکاری صندوق نوآوری و وزارت ارتباطات، حدود ۵ همت برای حمایت در نظر گرفتهایم. بسته اول، تسهیلات تا سقف ۷ میلیارد تومان با سود ۱۵ درصد است که تنفس 3 ماهه و بازپرداخت ۹ ماهه دارد و برای شرکتهای کوچک و متوسط جذاب است. بسته دوم، تسهیلات تا سقف ۱۰۰ میلیارد تومان با سود ۱۸ درصد، تنفس 3 ماهه و بازپرداخت ۶ ماهه است. شرط این حمایتها این است که شرکتها نیروی انسانی خود را تعدیل نکنند زیرا هدف حفظ اشتغال است. حمایتهای دیگری مثل استمهال یکماهه بازپرداخت وام قبلی، تمدید زمان ارائه اظهارنامه مالیاتی تا پایان شهریور و برخی حمایتهای بیمهای نیز انجام شده است.
این تسهیلات تا چه زمانی پرداخت میشود و چه تعداد شرکت مشمول دریافت آن هستند؟
مهلت درخواست تا ۳۱ تیر بود و بسیاری تعیینتکلیف شدهاند، ولی تخصیص تسهیلات تا نیمه شهریور نهایی میشود و تعدادی نیز در نوبت پرداخت هستند. بسته اول را سعی میکنیم در کمتر از یک ماه پرداخت کنیم، اما بسته دوم زودتر تخصیص مییابد. برای بسته اول حدود ۲ تا ۲.۵ همت در نظر داریم که طیف وسیعی از شرکتها میتوانند استفاده کنند. اما بسته دوم برای شرکتهایی با حداقل ۳۰۰ نفر نیروست و مشمولان محدودترند.
آیا اولویتبندی خاصی برای تخصیص تسهیلات وجود دارد؟
بله، اولویت با شرکتهایی است که در ایام جنگ خدمات اضطراری و حیاتی ارائه دادند، مثلاً سکوهایی که جابهجایی مسافر یا تحویل کالا انجام دادند یا در حوزه پزشکی، دارو و مشاوره فعالیت داشتند. این اولویت در کمیتهای متشکل از معاونت علمی و صندوق نوآوری بررسی میشود و تسهیلات اختصاص مییابد. شرکتهایی که اخیراً تسهیلات گرفتهاند اما در جنگ مشکل داشتند هم مورد ارزیابی قرار میگیرند تا اگر تسهیلات قبلی کفایت نکند، از این تسهیلات استفاده کنند.
در جنگ ۱۲روزه شرکتهای کوچک بیشتر آسیب دیدند یا بزرگ؟
هر دو آسیب دیدند. شرکتهای بزرگ مانند سکوهای دیجیتال به دلیل گستردگی مخاطبان و توقف شبکه، خسارت بیشتری دیدند؛ اما برای شرکتهای کوچک که سرمایه در گردش کمتری دارند، حتی خسارتهای کمتر مثلاً ۳ میلیاردی میتواند ضربه سنگینی باشد. برای شرکتهای بزرگ خسارتها ممکن است تا ۱۰۰ میلیارد تومان برسد.
جدا از جنگ 12روزه، رویکرد کلی معاونت علمی برای حمایت از شرکتهای دانشبنیان چیست؟
با توجه به محدودیت منابع تسهیلات دولتی، رویکرد معاونت علمی در دولت چهاردهم بر فعالسازی ظرفیتهای قانون جهش تولید دانشبنیان مانند ماده ۱۱، ۱۳ و ۱۰ برای توسعه فناوری و تأمین مالی بدون وابستگی به منابع دولتی است. سال گذشته حدود ۷.۵ همت اعتبار تحقیق و توسعه به صورت اعتبار مالیاتی مصوب شد و بیش از ۱۵ همت قرارداد تولید بار اول اقلام راهبردی با کمک شرکتهای دانشبنیان اجرایی شد. این اعتبارات بدون کمک مستقیم دولت و با استفاده از قانون جهش تولید دانشبنیان اختصاص یافته است. توسعه متوازن فناوری در همه استانها نیز رویکرد مهمی است.
در زمینه تأمین زیرساخت و مواد اولیه خارجی چه حمایتهایی شده است؟
در دولت چهاردهم حمایت خوبی در تأمین زیرساختهای محاسبات ابری و پردازش سریع از شرکتهای دانشبنیان انجام شده است. زیرساخت GPU قابلتوجهی در کشور ایجاد شده که بزودی عملیاتی میشود. برای محصولات داخلی نیز قانون جهش تولید دانشبنیان و مکانیزم «تولید بار اول» داریم که تاکنون ۶۰۰ میلیون دلار ابلاغیه برای تولید محصولات داخلی دارای فناوری پیشرفته صادر شده است. شرکتهای دانشبنیان با تأیید معاونت علمی از معافیتهای گمرکی بهرهمند هستند و گاهی تا ۱۵ ماه فرصت رفع تعهد ارزی دارند.
وضعیت اشتغالزایی در شرکتهای دانشبنیان چگونه است؟
حدود ۴۵۰ تا ۵۰۰ هزار نفر در شرکتهای دانشبنیان مشغول به کار هستند. از این تعداد ۱۵۰ هزار نفر به صورت مستقیم در بخش دانشبنیان فعالیت میکنند. البته محصولات برخی از این شرکتها کاملاً دانشبنیان است و برخی دیگر محصولات ترکیبی دارند. شرکتهای دانشبنیان همچنین از حیث درآمد وضعیت متفاوتی دارند. شرکتهای با درآمد سالانه زیر ۷ میلیارد تومان، نوپا محسوب میشود. اگر درآمد بالای ۷ میلیارد تومان باشد و حداقل ۵۰ درصد فروش شرکت از محصولات دانشبنیان باشد، فناور است وگرنه نوآور محسوب میشود. در حال حاضر حدود ۱۰ درصد شرکتهای دانشبنیان فناور هستند.
وضعیت شرکتهای دانشبنیان در حوزه سایبری چگونه است؟
شرکتهای دانشبنیان توانمندی در امنیت سایبری داریم که در زمینههای پشتیبانی امنیت و طراحی سامانه دفع حملات سایبری فعال هستند. در مقابله با حملات اخیر به زیرساخت بانکی کشور نیز نقش مهمی ایفا کردند و هیچ سامانه پرداخت آنلاین آسیب ندید.
در حوزه آب چالشهای بزرگی در کشور داریم. شرکتهای دانشبنیان برای حل این مشکل ورود کردهاند؟
یکی از چالشهای مهم، فرسودگی شبکههای آب است که تا ۳۰ درصد نشتی دارد. شرکتهایی در قشم و کیش سامانههایی برای مدیریت شبکه آبرسانی اجرا کردهاند که به صرفهجویی ۲۰ تا ۳۰ درصدی مصرف آب منجر شده است. همچنین شیرآلات الکترونیکی و کولرهای کممصرف تولید شده ولی این محصولات نیازمند حمایت برای بازاریابی از جمله مشوقهایی هستند که وزارت نیرو باید برای مردم فراهم کند تا مردم از خرید این محصولات استقبال کنند.
