هدف رهبران اروپایی از همراهی زلنسکی در واشنگتن چیست؟
نزدیکی متحدان اوکراین در برابر ترامپ
ولودیمیر زلنسکی، رئیسجمهوری اوکراین برای دیدار با دونالد ترامپ در روز دوشنبه به واشنگتن سفر کرد. چند رهبر اروپایی پیشتر گفته بودند که در این سفر زلنسکی را همراهی میکنند. هدف از این نشست رایزنی کییف و واشنگتن در مورد پیشنهادهای اخیر مسکو برای توافق صلح در جنگ روسیه واوکراین است.
خبرگزاری اکسیوس به نقل از منابع مختلف گزارش داد که مارک روته دبیرکل ناتو، اورسلا فون در لاین رئیس اتحادیه اروپا، فردریش مرتس صدراعظم آلمان، الکساندر استاب رئیسجمهوری فنلاند، جورجیا ملونی نخستوزیر ایتالیا، امانوئل مکرون رئیسجمهوری فرانسه و کییر استارمر نخستوزیر بریتانیا در این نشست حضور دارند تا بتوانند جلوی تحمیل هرگونه توافقی که برخلاف خواستههای کییف است را بگیرند.
یارکشی زلنسکی از اروپا
دولت آلمان در بیانیهای درباره این سفر اعلام کرد: «این گفتوگوها به مسائلی از جمله تضمینهای امنیتی، موضوعات مربوط به قلمرو و همچنین ادامه حمایت از اوکراین در دفاع از خود در برابر تجاوز روسیه خواهد پرداخت. این شامل حفظ فشار از طریق تحریمها نیز میشود.»
امانوئل مکرون، رئیسجمهوری فرانسه نیز گفت هدف از مذاکرات روز دوشنبه ارائه جبههای واحد میان اوکراین و متحدان اروپایی آن است. او اظهار کرد: «اگر امروز در برابر روسیه ضعف نشان دهیم، زمینه را برای درگیریهای آینده فراهم میکنیم.» مکرون افزود متحدان کییف در نشست روز یکشنبه موسوم به «ائتلاف مایلها» که رهبران از طریق ویدیوکنفرانس پیش از عزیمت به واشنگتن در آن شرکت کردند، خواستار صلحی قوی و پایدار در اوکراین و احترام به تمامیت ارضی این کشور شدند.
ولودیمیر فسینکو، رئیس اندیشکده مرکز پنتا برای مطالعات کاربردی سیاسی در کییف، گفت حضور رهبران اروپایی در این نشست میتواند «تعادل در مذاکرات» را برقرار کند. او افزود: «رهبران اروپایی میتوانند از زلنسکی حمایت کرده و در صورت لزوم تنش را کاهش دهند.» فسینکو همچنین هشدار داد اوکراین و متحدان اروپاییاش ممکن است خود را «در چیزی شبیه ترن هوایی ترامپ» بیابند: «ابتدا به سمتی میرود، سپس ناگهان به سوی دیگر تغییر مسیر میدهد.»
شکاف در صفوف متحدان
احتمالاً این نشست چالشبرانگیزترین دیدار ترامپ و زلنسکی تاکنون باشد؛ چرا که پس از دیدار روز جمعه رهبران آمریکا و روسیه در آلاسکا، ترامپ تصریح کرد که دیگر علاقهای به توافق آتشبس ندارد و موافق پیمان صلحی جامع میان مسکو و کییف است. قبلاً ترامپ روسیه را تهدید کرده بود که اگر در خصوص توافق آتشبس همکاری نکند با «پیامدهای شدید» مواجه خواهد شد. اوکراین و اروپاییان نیز به دنبال آتشبس موقت بودند.
ولادیمیر پوتین، رئیسجمهوری روسیه بارها ایده توافق موقت را رد کرده و بر حل ریشههای درگیری سخن گفته است. چیزی که مقامات اوکراینی و اروپایی را بیشتر ترسانده، تمایل ظاهری ترامپ به ایده «تبادل سرزمینی» میان اوکراین و روسیه تحت توافق صلح احتمالی است. از آنجایی که روسیه بیشتر استانهای مناقشه را تحت کنترل دارد، حاضر است در قبال آزادسازی برخی، حاکمیت بر سایرین را به دست آورد. قبل و بعد از دیدار آلاسکا، ترامپ این ایده را به طور ضمنی پذیرفته بود.
جیمز جی. استاوریدیس، دریادار بازنشسته نیروی دریایی آمریکا و فرمانده عالی متحدان ناتو بین سالهای ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۳ معتقد است که ترامپ با کنارگذاشتن ایده آتشبس و اشارهنکردن به «پیامدهای شدیدی» که پیشتر روسیه را با آنها تهدید کرده بود، اتحاد حامیان اوکراین را در وضعیت خطرناکی قرار داد.
این دقیقاً همان شکافی است که رهبران اروپایی پس از بازگشت ترامپ به قدرت در ژانویه ۲۰۲۵، تلاش داشتند از آن جلوگیری کنند. مارک روته بارها برای برگزاری نشستهای محرمانه با ترامپ به واشنگتن سفر کرده بود. او مصمم بود از تکرار شکافی علنی جلوگیری کند که در دوره اول ریاستجمهوری ترامپ رخ داد؛ زمانی که ترامپ تا مرز خارجکردن ایالات متحده از اتحادیهای که آن را «منسوخ» میخواند، پیش رفت.
تحقق کابوس کییف
کییف بارها تأکید کرده بود که تا آزادسازی کامل تمام سرزمینهای اشغالی (از جمله شبهجزیره کریمه که در سال ۲۰۱۴ اشغال شد)، به مبارزه ادامه میدهد. مقامهای اوکراینی بارها تأکید کردهاند که کییف هیچگاه تجاوز روسیه را با واگذاری سرزمین پاداش نخواهد داد و واگذاری این مناطق خلاف قانون اساسی این کشور است. حفظ مناطق تصرف شده روسیه همواره خط قرمز اوکراین در مذاکرات بوده و مسکو نیز از مواضع سرزمینی خود کوتاه نیامده است. با توجه به واقعیتهای جنگ، از جمله پیشرفتهای پیوسته، هرچند آهسته روسیه در میدان نبرد و برتری نظامی و انسانی این کشور بر اوکراین، خواستههای زلنسکی حداکثری و غیرواقعی به نظر میرسند. حتی برخی از تحلیلگران نظامی و ژئوپلیتیک بر این باورند که اوکراین بدون مداخله مستقیم ارتش آمریکا در جنگ کاملاً شکست خواهد خورد. تاکنون آمریکا به ارائه تسلیحات و حمایتهای سیاسی و اقتصادی بسنده کرده است.
خبرگزاری رویترز گزارش داد روسیه پیشنهاد کرده است بخشهایی از سرزمینهای اشغالی در اوکراین را در برابر واگذاری مناطق شرقی که اکنون در کنترل مسکو نیست، معامله کند. طبق این گزارش، اوکراین باید کاملاً از دونتسک و لوهانسک خارج شود و خطوط مقدم کنونی در خرسون و زاپوریژیا تثبیت گردد. یک مقام اوکراینی تأکید کرده که برای زلنسکی غیرممکن است با هر توافقی که به معنای واگذاری دونباس (مجموع دونتسک و لوهانسک) باشد، موافقت کند. او گفت: «ما قرار نیست یک میلیون اوکراینی را زیر اشغال قرار دهیم. باورکردنی نیست که اصلاً کسی بتواند در دنیای مدرن چنین پیشنهادی مطرح کند.»
تضمینهای امنیتی
اما یکی از خواستههای اوکراین برای هرگونه توافق صلح احتمالی که ظاهراً آمریکا با آن موافق است، دریافت تضمینی امنیتی، مانند عضویت در پیمان نظامی ناتو و اتحادیه اروپا است. طبق ماده ۵ منشور این پیمان، در صورتی که عضوی از ناتو هدف حمله قرار بگیرد، سایر اعضا موظف به مشارکت مستقیم در دفاع از آن کشور هستند. البته مسکو بر بیطرفی اوکراین و محدودیت شدید توان نظامی این کشور تأکید دارد.
اما استیون ویتکاف، نماینده ویژه ترامپ گفته که پوتین در نشست آلاسکا با ایده «تضمین امنیتی مستحکم» برای اوکراین، ذیل توافق صلح جامع موافقت کرده است. اگرچه ویتکاف اذعان کرد که آمریکا نیز حاضر است تضمین امنیتی مشابهی مانند ماده ۵ منشور ناتو به اوکراین بدهد، اما تصریح کرد که این تضمین امنیتی از سوی ناتو نخواهد بود.
برش
سایه درامای فوریه
پیش از نشست، کارشناسان و چهرههای سیاسی اوکراین هشدار دادند که زلنسکی مسیری بسیار حساس و پرخطر در دیدار با ترامپ در پیش دارد. او باید مراقب باشد رئیسجمهوری آمریکا را خشمگین نکرده و در عین حال، او را متقاعد سازد که پیشنهادهای اخیرش برای پایان جنگ اوکراین و روسیه، عملی و قابل اجرا نیست.
آنچه بیش از همه ذهن اوکراینیها را درگیر کرده، جلوگیری از تکرار دیدار جنجالی در دفتر بیضی در ماه فوریه است؛ دیداری که شامل جیدی ونس، معاوناول رئیسجمهوری آمریکا بود و به مشاجرهای پر سر و صدا انجامید و جایگاه کییف نزد متحد آمریکایی اش را شدیداً تضعیف کرد. به گفته منابع نزدیک، رویکرد این بار ونس نسبت به جلسه ماه فوریه ملایمتر است. او بیش از یک هفته اخیر را در بریتانیا گذرانده و طی روزهای اخیر، با مقامات انگلیسی و دیگر مقامات اروپایی، دیپلماسی دوستانهای را پیش برده است.
ونس و دیوید لَمی، وزیر خارجه بریتانیا در ابتدای ماه جاری نشستی را در اقامتگاه روستایی لمی با دیگر مقامات اروپایی، از جمله نمایندگانی از اوکراین برگزار کردند تا برای دیدار ترامپ و پوتین در آلاسکا، استراتژی مشترکی تدوین کنند. با این حال، مقامات اروپایی همچنان نسبت به رفتار ترامپ در نشست روز دوشنبه نگران هستند. یکی از مقامات اروپایی گفت از این شگفتزده شده که ترامپ به این آسانی، اهرم فشار اقتصادی خود علیه پوتین را کنار گذاشت. یکی از مقامات آمریکایی گفت با توجه به اینکه نشست ترامپ و پوتین زودتر از موعد پایان یافت، در حالی که ترامپ پس از آن در مصاحبهای اعلام کرد شاید طی «دو یا سه هفته آینده» به موضوع اعمال تحریمها علیه روسیه بازگردد، نشاندهنده آن بوده که پوتین نتوانسته ترامپ را کاملاً با خود همراه کند. نیکولا بیلیسکوف، پژوهشگر مؤسسه ملی(دولتی) مطالعات راهبردی اوکراین هشدار داد که خطر رخدادن صحنه مشابه دیدار فوریه وجود دارد. او گفت: «به نظر میرسد پوتین در آلاسکا توانسته است ترامپ را متقاعد کند که این اوکراین است که باید برای صلح، امتیازهای بزرگی بدهد». به گفته بیلیسکوف، زلنسکی باید «میان دفاع غیرتحریکآمیز از منافع ملی اوکراین و در عین حال تأکید بر آن منافع، توازن برقرار کند.» فسینکو نیز خاطرنشان کرد: «ترامپ در آلاسکا طرف پوتین را گرفت و پیش از آن در ماه جولای، طرف ما را. حالا باید دوباره، دستکم تا حدی، به سمت ما بازگردانده شود.»

