وحید کیانی
گروه بین الملل

تمام جنگ‌ها سرانجام به پایان می‌رسند و معمولاً این پایان در میز مذاکره رقم می‌خورد. همان‌طور که در هر مذاکره‌ای اتفاق می‌افتد، اختلاف ‌نظر بر سر اهداف، تلخی، خیانت و سرزنش‌ها اغلب پدیدار می‌شود.
دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری ایالات متحده روز جمعه با ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه در ایالت آلاسکا دیدار کرد؛ نشستی حساس که می‌تواند نه‌تنها مسیر جنگ در اوکراین، بلکه سرنوشت امنیت اروپا را تعیین کند.
با این حال، دشوار است تصور کنیم که مسائلی به این پیچیدگی، یعنی بزرگ‌ترین جنگ اروپا از سال ۱۹۴۵ بتواند در یک نشست در پایگاهی هوایی در آلاسکا حل‌وفصل شود. رابرت نیکولاس برنز، سفیر پیشین آمریکا در ناتو بین سال‌های ۲۰۰۱ تا ۲۰۰۵ که دوران گسترش ناتو به بالکان و چهار کشور دیگر در دوره ریاست‌جمهوری جورج بوش را شامل می‌شد، به نیویورک‌تایمز گفت:«این مهم‌ترین نشست سران آمریکا و روسیه در نسل اخیر به شمار می‌رود و بسیار پرمخاطره و پرپیامد است.»
برای پوتین، دیدار با ترامپ فرصتی دیرینه برای مذاکره بر سر توافقی است که بتواند دستاوردهای روسیه را تثبیت کند، مانع پیوستن کی‌یف به ائتلاف نظامی ناتو شود و نهایتاً اوکراین را دوباره به حوزه نفوذ مسکو بازگرداند.
به گفته برنز، پوتین به دنبال آن است که ایالات متحده را از متحدان ناتویی‌اش جدا کند و ترامپ را متقاعد سازد که به اوکراین برای پذیرش امتیازات ارضی و محدودیت‌های نظامی فشار بیاورد و شاید حتی مقدمات عقب‌نشینی ناتو از مواضع نظامی‌اش را در اروپای شرقی فراهم بیاورد. برنز که اخیراً سفیر آمریکا در چین بود، افزود که پکن نیز با دقت نتیجه این نشست را رصد می‌کند تا دریابد آیا ترامپ در صورت لزوم به کمک تایوان خواهد شتافت یا خیر.
برنز افزود:«چنین نتیجه‌ای اوکراین را به یک وابسته روسیه تبدیل کرده و همچنین شکافی عظیم در ناتو میان ایالات متحده و متحدان اروپایی و کانادایی‌اش ایجاد خواهد کرد و حتی می‌تواند به فروپاشی این ائتلاف بینجامد.»
حذف ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهوری اوکراین از این نشست، ضربه‌ای جدی به سیاست غرب تحت شعار «هیچ چیز درباره اوکراین بدون اوکراین» وارد می‌کند و این احتمال را به وجود می‌آورد که ترامپ به توافقی تن دهد که اوکراین آن را نپذیرد. اگرچه از آنجایی که فاصله زیادی بین خواسته‌های روسیه و اوکراین برای صلح وجود دارد، دستیابی به موفقیت در مذاکرات قطعی نیست. مدت‌هاست که پوتین هر گونه آتش‌بس موقت را رد کرده و آن را مشروط به توقف ارسال تسلیحات غربی و توقف بسیج نیروهای اوکراین دانسته است؛ شروطی که کی‌یف و متحدان غربی‌اش رد کرده‌اند.
ترامپ در یک مصاحبه رادیویی با فاکس‌نیوز گفت که نمی‌داند آیا «آتش‌بسی فوری» حاصل خواهد شد یا نه، اما می‌خواهد توافق صلحی جامع را سریعاً نهایی کند. این سخنان مشابه استدلال دیرینه پوتین است که اعلام کرده روسیه خواهان توافقی جامع مطابق با خواسته‌های خود برای پایان‌ دادن به جنگ است، نه توقف موقت درگیری‌ها. اوکراین و اروپا می‌گویند بدون توافق اولیه بر سر آتش‌بس، هیچ مذاکره‌ای نمی‌تواند آغاز شود؛ هر چند مدت ‌زمان یا گستره این آتش‌بس مشخص نباشد. هنوز روشن نیست که پوتین تمایلی به امضای چنین توافقی دارد یا نه، بویژه با توجه به اینکه نیروهایش اخیراً پیشروی‌های چشمگیری داشته‌اند.
کرملین اعلام کرده ترامپ و پوتین ابتدا یک نشست خصوصی خواهند داشت و سپس دو هیأت در جریان یک «صبحانه کاری» به گفت‌وگو ادامه خواهند داد. در پایان، قرار است کنفرانس خبری مشترک برگزار شود.
 
تغییر اهداف ترامپ
در روزهای منتهی به نشست، ترامپ آن را «نشستی برای شناخت متقابل» توصیف کرده بود، با این حال مدعی شده اگر پوتین با پایان جنگ موافقت نکند، «عواقب بسیار شدیدی» در انتظار روسیه خواهد بود و ادعا کرد اگرچه ممکن است پوتین سایر رهبران را مرعوب کند، اما «با من این کار را نخواهد کرد.»
ترامپ بارها احتمال داده توافق شامل «نوعی تبادل سرزمینی» خواهد بود؛ موضوعی که باعث ناامیدی اوکراین و متحدان اروپایی شده است. همچنین سابقه جنجالی روابط او با پوتین باعث شده برخی نسبت به نتیجه این نشست بدبین باشند.
استیون سستانوویچ، پژوهشگر شورای روابط خارجی که در دوران مسئولیتش در وزارت خارجه نقش کلیدی در مدیریت فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی داشت، با ذکر اینکه متحدان اروپایی و اوکراینی‌ها نه تبادل سرزمین می‌خواهند و نه می‌خواهند حرف‌های پوتین را بشنوند و از خواسته‌های او مطلع شوند به نیویورک‌تایمز گفت، آنها خواستارند که ترامپ ذهنیت پوتین را تغییر دهد. این امر به معنای تهدید جدی به افزایش ارسال تسلیحات به اوکراین، ارائه کمک اطلاعاتی بیشتر و اعمال تحریم بر صادرات نفت روسیه است. ایان کلی، دیپلمات بازنشسته آمریکایی و سفیر سابق این کشور در گرجستان نیز به آسوشیتدپرس گفت:«هیچ منفعتی برای آمریکا وجود ندارد و این نشست فقط به سود پوتین است.»
جورج بیب، رئیس سابق بخش تحلیل روسیه در سازمان سیا و از اعضای اندیشکده کوئینسی هشدار داده که برگزاری سریع چنین نشستی، خطر ایجاد انتظارات غیرواقعی یا سوءتفاهم را به همراه دارد. با این حال او گفته بعید است ترامپ وارد چنین دیداری شود، مگر آنکه پیش‌تر در پشت صحنه، زمینه لازم فراهم شده باشد. زلنسکی بارها مدعی عدم حسن‌نیت پوتین برای مذاکره شده است. متحدان اروپایی او نیز که در هفته گذشته نشست‌های فشرده‌ای با مقامات آمریکایی داشته‌اند، تأکید کرده‌اند اوکراین باید در هر گونه مذاکرات صلح حضور داشته باشد.
در مسکو، مفسران نزدیک به کرملین از کنار گذاشته‌ شدن اوکراین و متحدان اروپایی‌اش در این نشست ابراز رضایت کرده‌اند. دمیتری سوسلوف، چهره حامی کرملین ابراز امیدواری کرده که نشست آلاسکا «شکاف میان دو سوی آتلانتیک را عمیق‌تر کرده و موضع اروپا را به عنوان دشمن اصلی روسیه تضعیف کند.»
 
پیامدهای نشست
روز پنجشنبه، پوتین در مسیر خود به سمت محل نشست، به شهر ماگادان در خاور دور روسیه رسید. خبرگزاری دولتی اینترفاکس گزارش داد، این سفر شامل دیدار با فرماندار منطقه و بازدید از چند مکان کلیدی از جمله یادمانی مربوط به همکاری هوایی شوروی و آمریکا در جنگ جهانی دوم بود. دولت‌های خارجی به دقت واکنش ترامپ به پوتین را زیر نظر خواهند داشت تا دریابند این تعامل چه معنایی برای روابط خودشان با رئیس‌جمهوری آمریکا دارد؛ رئیس‌جمهوری که دیپلماسی سنتی را کنار گذاشته و روابط بین‌المللی را بر مبنای معامله‌گری شخصی پیش می‌برد.

برش

نگاه شرق تا غرب جهان به یخ‌های الاسکا
این نشست در حالی برگزار شد که جنگ، تلفات سنگینی به هر دو طرف وارد کرده و منابع را تحلیل برده است. اوکراین بسیار بیشتر از آنچه برخی در زمان آغاز حمله در فوریه ۲۰۲۲ انتظار داشتند، مقاومت کرده اما اکنون با ارتش بزرگ‌تر روسیه، بمباران شهرهایش و نبردی فرسایشی در جبهه‌ای به طول بیش از یک‌هزار کیلومتر مواجه است. آندریا کندال-تیلور، مدیر برنامه امنیت فراآتلانتیک در مرکز امنیت نوین آمریکا گفته است دشمنان آمریکا مانند چین، ایران و کره شمالی نیز موضع ترامپ را رصد خواهند کرد تا ببینند «آیا تهدیدهایی که علیه پوتین مطرح می‌کند، واقعاً جدی است یا او مانند گذشته عقب‌نشینی کرده و به دنبال راه‌هایی برای فرار از فشارهایی خواهد بود که وعده داده است.»
با وجود برخی انتقادات نسبت به محل برگزاری نشست، ترامپ گفته انتخاب آلاسکا «نشانه احترام» پوتین بوده که به آمریکا آمده و دیدار در روسیه برگزار نشده است.
سرگئی مارکوف، تحلیلگر نزدیک به کرملین معتقد است، انتخاب آلاسکا به عنوان محل نشست، «بر فاصله گرفتن از اروپا و اوکراین تأکید دارد.» برگزاری نشست در یک پایگاه نظامی، امکان دوری از اعتراضات و امنیت بیشتر را فراهم می‌کند، اما خود این مکان به دلیل تاریخ و موقعیت جغرافیایی‌اش معنای خاصی دارد.