مهدی طحانی
کارشناس بازار سرمایه

اکنون بازار سرمایه ایران در شرایطی بحرانی قرار دارد؛ به طوری که در تمام روزهای مرداد غیر از یک روز شاخص کل بورس منفی بوده است. رکود معاملاتی، بی‌اعتمادی و خروج پول از این بازار را در حالی مشاهده می‌کنیم که راهکار روی میز همچنان حمایت یا تزریق پول است. تجربه سال‌های اخیر نشان داده که حمایت مستقیم با منابع مالی- نظیر خرید سهام توسط صندوق‌های حمایتی- اگرچه ممکن است در کوتاه‌مدت از ریزش شاخص جلوگیری کند، اما به تنهایی قادر به بازگرداندن تعادل پایدار نیست.
از سال ۱۳۹۹ تا امروز، با وجود صرف منابع قابل توجه برای حمایت، شاخص کل کمتر از ۲۰ درصد رشد کرده، در حالی که سایر بازارهای دارایی چندصد درصد بازدهی داشته‌اند. این واقعیت نشان می‌دهد که تداوم روش‌های فعلی، صرفاً هزینه تورمی را بر دوش همه شهروندان گذاشته و منافعش نصیب کسانی شده که سریع‌تر از بازار خارج شده‌اند.
راه درست، اصلاح ساختار بازار است؛ نه صرفاً تزریق پول. نخستین گام، باز شدن دامنه نوسان و افزایش حجم مبناست تا نقدشوندگی بازار بهبود یابد و بحران‌ها کوتاه‌تر شوند. محدودیت‌های فعلی باعث طولانی شدن رکود، فرسایش سرمایه‌گذاران و از دست رفتن فرصت‌های بازگشت بازار شده است.
دوم، کاهش مداخلات دستوری در قیمت‌گذاری کالاها و خدمات شرکت‌های بورسی. تجربه سال‌های ۹۷ تا ۹۹ نشان داد که با افزایش نرخ ارز و کاهش قیمت‌گذاری دستوری، حاشیه سود شرکت‌ها رشد می‌کند و بازار سرمایه می‌تواند ارزش دارایی‌ها را در برابر تورم حفظ کند. اما افزایش مداخلات از سال ۹۹ به بعد، این قابلیت را از بازار گرفته است.
سوم، شفافیت و بهبود حکمرانی شرکتی. تصمیمات غیرشفاف – مانند واگذاری دارایی‌ها به صندوق‌های بازنشستگی یا فروش باشگاه‌های ورزشی به شرکت‌های بورسی – اعتماد عمومی را تضعیف می‌کند. سازمان بورس باید در کنار ابزارسازی، بر شفافیت و رقابت سالم تأکید کند.
چهارم، استفاده بهینه از ابزارهای نوین. برای نمونه، اوراق تبعی باید در قیمت‌های جذاب عرضه شود تا انگیزه خرید و نگهداری سهم را تقویت کند. در صندوق‌های صدور و ابطال، بهره‌گیری از قیمت کارشناسی با تخفیف، ابطال‌ها را مدیریت و تعادل را سریع‌تر برقرار کرده است. این تجربه باید به سایر صندوق‌ها تعمیم یابد.
در نهایت، اگر هدف، حمایت واقعی از حقوق سهام‌داران است، باید به جای مداخله مستقیم در قیمت‌ها، قفل‌های ساختاری را باز کرد. بازار آزاد و شفاف، خود بهترین حامی سرمایه‌گذاران است. آغاز این مسیر از باز شدن دامنه نوسان، کاهش مداخلات دستوری، تقویت شفافیت و توسعه ابزارها می‌گذرد؛ مسیری که می‌تواند تعادل پایدار و رشد واقعی را به بازار سرمایه بازگرداند.