موضوع تحولات جدید در حوزه FATF را با دو کارشناس اقتصادی و دو فعال کسب و کار در میان گذاشتیم. وحید شقاقی شهری و کامران ندری دو کارشناس اقتصادی هستند که نظری متفاوت با یکدیگر دارند. شقاقی معتقد است که خروج ایران از لیست سیاه گروه اقدام مالی به سادگی انجام نمی شود اما ندری می‌گوید مسأله FATF ربطی به اختلافات با آمریکا ندارد. از دیگر سو، دو فعال حوزه کسب و کار نیز نظرات خود را دارند و معتقدند که خروج ایران از لیست سیاه گروه اقدام مشترک، چشم انداز مثبتی را برای اقتصاد کشور رقم می زند.

مانع اصلی ارتقای جایگاه ایران  در FATF
وحید شقاقی‌شهری عضو هیئت علمی دانشگاه خوارزمی در این باره عنوان کرد: ‌«FATF یکی از پروژه‌هایی است که هزینه‌های مالی و ریسک‌های اقتصادی را کاهش می‌دهد. تقریباً اجماعی در دنیا شکل گرفته که اگر کشورهایی به سمت گروه کشورهای سفید حرکت کنند یا در گروه سفید قرار بگیرند این کشورها از شفافیت مالی، بانکی و اقتصادی بالایی برخوردار هستند.»
وحید شقاقی‌شهری FATF را یک نهاد غیردولتی دانست و افزود: «این ارگان صرفاً کشور‌ها را در سه دسته سیاه، خاکستری و سفید قرار می‌دهد. در حال حاضر ۳۹ کشور هستند که برای وضعیت یا ارتقای جایگاه کشورها نظر می‌دهند و عملاً کشورها را تأیید یا رد می‌‌کنند. ایران سالیان سال است که در گروه کشورهای سیاه قرار گرفته و این امر به منزله این است که شفافیت مالی و بانکی بسیار پایینی دارد. همین امر عملاً به دنیا اعلام می‌کند که بخش خصوصی یا دولت‌های جهان در مبادلات مالی بانکی باید مراقبت کنند.»
وی اظهار کرد: «به همین دلیل ایران از زمانی که در لیست سیاه جای گرفت (از زمان دولت اول آقای روحانی) تلاش می‌کند جایگاه خود را ارتقا دهد که به این منظور نشست‌های متعددی با مسئولان FATF برای ارتقای جایگاه ایران صورت گرفت. مسیر خیلی هموار و خوب پیش می‌رفت، بخصوص در آن سال‌هایی که توافق برجام امضا شده بود. اما با خروج ترامپ از برجام و اعمال تحریم‌ها شرایط این امر نیز تغییر کرد.»
شقاقی‌شهری تصریح کرد: «با توجه به شرایط اقتصادی ایران و بحث تحریم‌ها و تنش‌هایی که با طرف آمریکایی وجود دارد، چندان خوشبین نیستم که اتفاق خاصی در بهبود وضعیت ایران رخ دهد. زیرا هم CFT تصویب نشده و هم تحریم و مسائل سیاسی کشور ما در بالاترین میزان تنش خود قرار دارد.»
وی تأکید کرد: «در بحث FATF معتقدم سهم بحث‌های فنی حقوقی پایین است، به این معنا که اگر برای حل مسأله FATF صد را معیار قرار دهیم، فکر می‌کنم ۹۰ درصد آن پشت‌پرده و مسائل سیاسی است و فقط ۱۰ درصد مسائل فنی حقوقی است.»
شقاقی‌شهری با اشاره به چالش‌های عضویت ایران در FATF اظهار کرد: «پذیرش FATF نیازمند اجماع ۳۹ کشور عضو است و حتی یک کشور هم می‌تواند مانع شود. در شرایط فعلی، حل این مسأله تقریباً غیرممکن است، چرا که آمریکا بشدت مخالف است و اروپا نیز تحت تأثیر آن قرار دارد.»
شقاقی‌شهری تأکید کرد: «باید مسائل فنی و سیاسی تفکیک شود. اگرچه تیم فنی می‌تواند مذاکرات حقوقی را پیش ببرد، اما راه‌حل نهایی این موضوع مستلزم توافق سیاسی است.»
وی گفت: «من مخالف مذاکرات فنی نیستم، اما ایجاد امیدواری کاذب اشتباه است. تا زمانی که تنش‌های سیاسی با آمریکا حل نشود، خروج ایران از لیست سیاه FATF با چالش مواجه است. هرچند الحاق به FATF می‌تواند هزینه‌های مالی ما را کاهش دهد، اما در شرایط فعلی دستیابی به آن سخت به نظر می‌رسد.»

حذف همزمان تحریم و FATF
کامران ندری اقتصاددان نیز در گفت‌و‌گو با خبرنگار روزنامه ایران در خصوص موضوع FATF عنوان کرد: در حال حاضر ایران با دو مسأله مواجه است که یکی از آنها تحریم‌ها و دیگری موضوع FATF است. در واقع تحریم‌های یکجانبه آمریکا یکجانبه نیست و در آن کشورهای دیگر که با آمریکا مراودات مالی دارند نیز نقش آفرینی می‌کنند که یکی از مشکلات اصلی اقتصاد کشور ما محسوب می‌شود. وی افزود: «اگر کشورها به تحریم‌های آمریکا اهمیت ندهند این تحریم‌ها هم نمی‌تواند تأثیرگذار باشد. از سوی دیگر FATF جنبه بین‌المللی دارد یعنی ربطی به تحریم‌های یک جانبه آمریکا پیدا نمی‌کند. بلکه الزامات FATF که مربوط به مبارزه با پولشویی و مبارزه با تأمین مالی تروریسم می‌شود ضوابط و قواعدی است که کشورهای دنیا با یکدیگر در نظام مالی، بانکداری و نقل و انتقالات پول توسط بانک‌ها، صرافی‌ها و سایر نهادهای مالی توافقاتی کرده‌اند. کشورها باید براساس توافقات صورت گرفته اصول مربوط به مبارزه با پولشویی و تأمین مالی تروریسم را به ترتیبی که در ضوابط و استانداردهای FATF آمده رعایت کنند. اگر کشوری این اصول را نپذیرد آن کشور در لیست سیاه قرار می‌گیرد.»
ندری اظهار کرد: «کشورهایی همچون ایران که در لیست سیاه FATF قرار گرفته‌اند نقل و انتقالات مالی از طریق شبکه بانکی برای آنها دشوار خواهد بود. زیرا بانک‌های معتبر دنیا حاضر به همکاری با آنها نیستند. در واقع در چنین شرایطی هزینه‌های نقل و انتقالات مالی برای چنین کشورهایی افزایش می‌یابد.»
وی بیان کرد: «پذیرفتن الزامات FATF می‌تواند این هزینه‌ها را کاهش دهد این امر به این معنا است که قیمت تمام شده کالاها دستخوش کاهش خواهد بود. زیرا زمانی که هزینه‌ها روند صعودی به خود می‌گیرد به این معنا است که شما کالا و خدمت بیشتری را برای دریافت یک مقدار مشخص کالا و خدمت از خارج پرداخت می‌کنید. در واقع از منابع خود بد استفاده می‌کنید این باعث خود ناکارآیی و اختلال در نظام اقتصادی می‌شود.» ندری با اشاره به تفکیک دو موضوع FATF و تحریم‌های آمریکا گفت: «اگر شما الزامات FATF را بپذیرید، به این معنا نیست که هزینه‌های شما کاهش پیدا می‌کند، زیرا تحریم‌های آمریکا نیز به قوت خود باقی است. ما با دو مسأله مواجه هستیم که اول پذیرش FATF توسط کشورها و دوم تحریم‌های آمریکا است. بنابراین حتی در صورت پذیرش FATF، اگر تحت تحریم باشید، نقل وانتقالات مالی با مشکل روبه رو می‌شود.»
وی افزود: «برخی پذیرش الزامات FATF را منوط به لغو تحریم‌های آمریکا می‌کنند و استدلال آنها این است که تا تحریم‌ها وجود دارد، پذیرش FATF کمکی به اقتصاد نمی‌کند. این یک استدلال نادرست است، چرا که این دو موضوع هرچند بر هم تأثیر می‌گذارند اما دو بحث مستقل از یکدیگر هستند.»
ندری با تأکید بر لزوم اقدام فوری توضیح داد: «حتی اگر فردا مذاکرات با آمریکا به نتیجه برسد و تحریم‌ها برداشته شود، باز هم برای رعایت استانداردهای FATF نیاز به زمان داریم. بنابراین بهتر است همین امروز این مانع را برداشته یا حداقل مراودات مالی با کشورهایی که تحریم‌های آمریکا را به رسمیت نمی‌شناسند، تسهیل کنیم.»
وی ادامه داد: «برخی کشورها حاضرند با ایران همکاری مالی داشته باشند، اما نه به دلیل تحریم‌های آمریکا، بلکه به دلیل عدم پذیرش الزامات FATF توسط ایران است که نمی توانند. این دو موضوع را باید از هم تفکیک کرد.»
ندری بیان کرد: «مسأله FATF یک موضوع داخلی و بین‌المللی است و ربطی به اختلافات با آمریکا یا اسرائیل ندارد. این مسأله را می‌توانیم مستقل از مذاکرات با آمریکا حل کنیم. اختلافات با آمریکا نیز مکانیسم حل جداگانه‌ای دارد که از طریق مذاکره قابل پیگیری است.»

مزایای خروج از لیست سیاه
محمد لاهوتی، رئیس کنفدراسیون صادرات ایران هم در گفت‌و‌گو با «ایران» از مزایای الحاق به FATF گفت. او با اشاره به وعده رئیس‌جمهوری در خصوص حل مشکل FATF عنوان کرد: «با توجه به اینکه ایران دو مورد CFT و پالرمو را تصویب نکرده بود و عملاً مشکلش با پذیرفتن FATF حل نشده بود، در لیست سیاه قرار گرفت که این امر مشکلات جدی را برای کشور به وجود آورد. به همین دلیل یکی از موضوعاتی که آقای پزشکیان در زمان کاندیداتوری ریاست جمهوری و تبلیغات خود به آن اشاره کردند، حل و فصل مسأله FATF بود.»
لاهوتی افزود: «خوشبختانه با پیگیری صورت گرفته از سوی دولت، موضوع مجدداً در مجمع تشخیص مصلحت نظام مطرح شد و خوشبختانه این بار با شرط و شروطی، دو مورد مذکور پذیرفته شد. قبول این دو شرط از سوی ایران به طرف مقابل اطلاع‌رسانی شد و لذا با پذیرش پالرمو و CFT، ایران عملاً شرایط مورد نیاز را جهت پیوستن کامل به FATF پذیرفت. با این نگاه است که امروز از ایران دعوت شده تا مستندات و مدارک دیگر را ارائه بدهد و امیدواریم ایران با این مدارک از لیست سیاه خارج شود.»
رئیس کنفدراسیون صادرات ایران به تأثیرات الحاق به FATF اشاره کرد و گفت: «تأثیرات این تصمیم در اقتصاد کشور بسیار حائز اهمیت خواهد بود. با توجه به تحریم‌هایی که ایران با آن دست و پنجه نرم می‌کند، یکی از موضوعاتی که در تحریم‌ها باعث شده حتی کشورهای طرف تجاری و شریک ایران مثل چین و امارات، نتوانند ازسیستم بانکی در مراودات خود با ایران استفاده کنند، حضور ما در لیست سیاه پولشویی FATF است. با خروج از این لیست، قطعاً کشورهایی که به تحریم‌های ایران توجهی ندارند یا کمتر توجه دارند و یا طرف تجاری ایران هستند مثل کشورهای آفریقایی و اتحادیه اوراسیا، به سمت توسعه تجارت با ما پیش می‌روند. امیدواریم مشکلاتی که با کشورهای طرف تجاری در زمینه بانکی داریم، با خروج از لیست سیاه FATF حل بشود.»
به عقیده لاهوتی، وقتی این اتفاق بیفتد، به دنبال آن گشایش ال‌سی صورت خواهد گرفت و ریفایننس هم قابل استفاده خواهدشد.

قدرت‌های جهانی خواستار 
تعامل با ایران هستند
فریال مستوفی، نایب رئیس اتاق بازرگانی تهران دعوت از ایران برای مذاکره در خصوص FATF را مثبت ارزیابی کرد و در گفت‌و‌گو با «ایران» عنوان کرد: «این خبر یک سیگنال مثبت است که نشان می‌دهد نهادها و قدرت‌های جهانی خواهان تعامل با ایران هستند و قصد دارند مشکلات را از طریق دیپلماسی حل و فصل کنند نه جنگ. پس این خبر را می‌توان یک فرصت خوب دانست.»
او همچنین گفت: «شرکت ما در این مذاکره هم نشان‌دهنده داشتن اراده در شفافیت مالی و بانکی ایران است. حتی به اعتقاد من، اگر ما بدون توافق هم از این مذاکرات بیرون بیاییم، باز هم از نظر روانی ریسک کشور کمتر می‌شود و احتمالاً اصلاحات جدیدی هم صورت بگیرد.» مستوفی با بیان اینکه الحاق به این قرارداد هزینه‌ها را کاهش خواهد داد، اظهار کرد: «الحاق به این قرارداد موجب می‌شود بانک‌های ایرانی و خارجی با یکدیگر ارتباط داشته باشند و هزینه نقل و انتقال پول را کمتر کند. در حال حاضر نقل و انتقال گاهی بیش از 15 درصد است و تجارت را گران کرده‌است.»
او به موضوع تحریم‌ها نیز اشاره کرد و گفت: «شاید الحاق به FATF در تحریم‌های اولیه و ثانویه تأثیر چندانی نداشته باشد، ولی حتماً می‌تواند راه‌های جدیدی را برای ما باز کند. حتی می‌تواند فشارهای سیاسی بر ایران را کاهش دهد و اعتمادسازی شکل بگیرد.»
او ادامه داد: «اجرای کامل مقررات FATF نیازمند اصلاح استانداردها، قوانین و ساختار داخلی نیز هست. البته باید به این نکته اشاره کرد که در حال حاضر اگرچه ایران با بانک‌های بین‌المللی در ارتباط نیست، اما قوانین سختگیرانه‌ای در زمینه پولشویی را اعمال می‌کند. به عنوان مثال در سال‌های گذشته مبالغ نقل و انتقالات محدود شد، مقصد پول و دلیل انتقال باید مشخص باشد و حتی قراردادها را نیز باید برای نقل و انتقال به بانک ارائه دهیم. همه این اقدامات برای مبارزه با پولشویی است و حتی در برخی موارد سختگیرانه‌تر از این قرارداد FATF است. پس ایران هم دارد قدم‌های مهمی برمی‌دارد.»
نایب رئیس اتاق بازرگانی تهران در بخش دیگری از سخنان خود به بهبود تدریجی روابط بانکی پس از الحاق به قرارداد اشاره کرد و گفت: «این بهبود تدریجی موجب می‌شود بانک‌های کوچک و متوسط خارجی راحت‌تر از قبل با ایران کار کنند و در نتیجه، افزایش شفافیت مالی می‌تواند به ورود سرمایه‌های خارجی به کشور منتج شود. اما اینکه تصور کنیم با خروج از لیست سیاه، بانک‌های بزرگ جهانی هم با ما کار می‌کنند، اشتباه است. چراکه تحریم‌ها پابرجاست و مانع از همکاری آنها با ایران خواهد شد.»