سعید فلاح‌فر
پژوهشگر هنر

جشنواره هنرهای تجسمی‌جوانان یکی از قدیمی‌ترین و مهم‌ترین جشنواره‌های هنری است و امسال سی‌و‌دومین دوره آن برگزار می‌شود. جشنواره هنرهای تجسمی‌جوانان، تنها به لحاظ رده سنی از سایر رویدادهای تجسمی‌جدا نمی‌شود، بلکه به لحاظ کارکرد، ماهیت و ویژگی‌های منحصر‌به‌فرد، استقلال دارد. بنابراین لازم است با فرم متفاوتی نیز اجرا شود که متأسفانه در بعضی دوره‌های اخیر آن، شاهد تغییرات و سیاست‌های منافی مشخصات ذاتی جشنواره هستیم.
اولین و اصلی‌ترین مشخصه ماهوی جشنواره هنرهای تجسمی‌جوانان، ارتباط تنگاتنگ آن با مقوله «آموزش هنر» است. این جشنواره به لحاظ سنی برای گروه‌هایی طراحی شده که هنوز درگیر آموزش‌های هنری هستند یا به تازگی فارغ‌التحصیل شده‌اند. گروهی از آموزشگاه‌ها و هنرستان‌ها یا دانشگاه‌های هنری که معمولاً به فنون و زبان‌های بیانی مجهز شده‌اند و از تجربه زیستی اندکی برخوردارند و با وجود پویایی و انگیزه‌های بسیار، همچنان به مقدمات و محتوای آموزشی پایبندترند تا تجربه‌هایی که لاجرم باید به زبان هنری گفته شوند.
بدیهی است فضاهای آموزشی وظایف مشخصی به عهده دارند و عمدتاً روی انتقال مهارت‌های قابل آموزش متمرکز شده‌اند. این مهارت‌ها به طور مستقل می‌توانند به بیان هنری منجر شوند یا فقط در سطح یک زبان گویا باقی بمانند، اما الزاماً به معنی گفتار هنر و آفرینش آثار هنری نیستند.
 به عبارتی دیگر، مهارت‌هایی که در این آموزشگاه‌ها آموختنی است، هنوز ارتباط کامل و مستقیمی‌با مقوله هنر ندارند، اما هنرجویان چنانچه بخواهند به بیان هنری و خلق آثار هنری بپردازند، می‌توانند از این زبان‌ها به فراخور استفاده کنند. اصولاً «هنر» چیزی نیست که در این دوره‌های آموزشی قابل انتقال باشد و آنچه از دانش‌آموختگان انتظار می‌رود، کسب مهارت‌ها و تسلط بر انواع زبان پایه است. بهترین و تکنیکی‌ترین فارغ‌التحصیلان این مقاطع سنی و دوره‌های آموزشی، معمولاً می‌توانند نقاش، مجسمه‌ساز، نگارگر، طراح گرافیک، عکاس، خوشنویس و... خوب باشند که از نظر معنا و جایگاه فاصله زیادی با «هنر» و «هنرمند» دارد.
آزمون‌ها و مراحل پیشرفت در این آموزشگاه‌ها فرصتی است برای شناسایی افرادی که استعداد و توان خاصی دارند و می‌توانند از این مهارت‌ها برای بیان هنری استفاده کنند. جشنواره هنرهای تجسمی‌جوانان هم می‌تواند فرصتی در این جهت باشد. این اساسی‌ترین دلیل وجود این جشنواره و محل تفکیک با جشنواره‌های دیگر هنرهای تجسمی، مثل جشنواره هنرهای تجسمی‌فجر و دوسالانه‌های تخصصی در رشته‌های گوناگون است.
جشنواره هنرهای تجسمی‌جوانان، سازوکاری است که مهارت ورود به جهان هنر را محک می‌زند. حال آنکه مسابقات و رویدادهای دیگر تجسمی، تنها به دستاوردهای هنری می‌پردازند. چنین جشنواره‌ای مستلزم محیطی متناسب در قالب کارگاه‌های آموزشی و دعوت متقاضیان از طریق ارزیابی مراحل آفرینش و چگونگی استفاده از آن ـ‌ از اولین مراحل ایده‌پردازی تا آخرین جزئیات اجرایی‌ـ برای رسیدن به مفهوم هنر است. در این مفهوم، انتظاری که از شرکت‌کنندگان و نتایج جشنواره می‌رود، بنا بر ظرفیت‌های موجود تعریف می‌شود و مورد قضاوت قرار می‌گیرد. همچنین این جشنواره تمرین عملی است برای کسب و استفاده از تجربه زیستی که می‌تواند در ترکیب با سایر مهارت‌ها به تولید اثر هنری نزدیک شود.