آناهید خزیر
گروه زیست‌بوم

علیرضا ایزدی، مدیرکل ثبت و حریم آثار، حفظ و احیای میراث معنوی و طبیعی وزارت میراث فرهنگی، در گفت‌وگو با «ایران» می‌گوید: «یونسکو یکی از نهادهای وابسته به سازمان ملل متحد است؛ نهادی فرهنگی که عمدتاً در زمینه‌های مرتبط با میراث تاریخی و تمدنی فعالیت می‌کند، چه در حوزه آثار ملموس و چه آثار ناملموس. اینکه حتی نخبگان آشنایی چندانی با این سازمان ندارند و عموم مردم نیز شناخت محدودی از آن دارند، بی‌تردید به دغدغه‌ای بازمی‌گردد که همواره با آن مواجه بوده‌ایم: سواد میراث فرهنگی و فرهنگ‌سازی؛ موضوعی که سال‌هاست بر آن تأکید می‌شود و ما نیز به دنبال تقویت آن از مسیر معرفی، آموزش و اطلاع‌رسانی هستیم.» وی می‌افزاید: «بارها درباره مفهوم توسعه سخن گفته‌ایم؛ توسعه‌ای که بی‌تردید باید پایدار باشد. اما رسیدن به چنین توسعه‌ای نیازمند افزایش سطح آگاهی عمومی است. آشنایی جامعه با نهادها و مجامع بین‌المللی، مانند یونسکو، یکی از پیش‌نیازهای این مسیر است. هر اندازه که سواد رسانه‌ای و سواد میراثی مردم افزایش یابد، حوزه آموزش، معرفی و فرهنگ‌سازی نیز مؤثرتر عمل خواهد کرد. این موضوع در تقویت ارتباط جوامع محلی، هم‌افزایی فرهنگی و دستیابی به وضعیت مطلوب، نقش کلیدی دارد.» 
سواد میراث فرهنگی و فرهنگ‌سازی
ایزدی با اشاره به اهمیت فرهنگ‌سازی در این زمینه می‌گوید: «به هر حال، همه این مسائل به‌هم پیوسته و درهم‌تنیده‌اند. متأسفانه در بسیاری از موارد، نهادهای فرهنگ‌ساز و آموزشی ما نتوانسته‌اند آن‌گونه که شایسته و بایسته است، جامعه را در مسیر فرهنگ‌سازی همراه کنند یا نقش نهادهایی مانند یونسکو، یونیسف و دیگر سازمان‌های بین‌المللی مؤثر در توسعه اجتماعی را به‌درستی معرفی کنند. این نبود شناخت، گاه آسیب‌ها و زیان‌های جدی به ما وارد کرده است. امیدوارم نهادهای اثرگذار در حوزه فرهنگ و آموزش، از رسانه‌ها گرفته تا بویژه صداوسیما و همچنین مجموعه‌هایی که در آموزش پایه فعالیت دارند، بکوشند تا جامعه، بویژه نسل کودک و نوجوان – آینده‌سازان این سرزمین – را با این مفاهیم بنیادین آشنا کنند. مردم باید بدانند این نهادها و سازمان‌ها با چه اهدافی شکل گرفته‌اند و چه نقش‌هایی در توسعه دارند. آشنایی با آنها می‌تواند زمینه‌ساز توسعه فرهنگی پایدار باشد؛ توسعه‌ای که لازمه تحقق توسعه پایدار در عرصه‌های اقتصادی و اجتماعی نیز هست.»
 
مستقل بودن یونسکو
فارغ از مسائل سیاسی
مدیرکل ثبت و حریم آثار، حفظ و احیای میراث معنوی و طبیعی وزارت میراث فرهنگی در ادامه به موضوع پرداخت حق عضویت ایران به یونسکو اشاره کرد و گفت: «یونسکو، سازمانی علمی و فرهنگی است که زیر نظر سازمان ملل متحد فعالیت می‌کند. اگرچه این سازمان عنوانی علمی و فرهنگی دارد، اما به ‌هر حال در برخی موارد از مسائل سیاسی نیز تأثیر می‌پذیرد؛ چرا که مانند بسیاری از نهادهای بین‌المللی، وابسته به منابع مالی کشورهای عضو است و این منابع گاه می‌توانند بر جهت‌گیری‌های آن اثرگذار باشند. همین مسأله گاه شائبه‌هایی ایجاد می‌کند مبنی بر اینکه این نهادها آن‌طور که باید، مستقل عمل نمی‌کنند و نگاه صرفاً علمی و فرهنگی ندارند؛ یونسکو نیز از این قاعده مستثنی نیست.» به گفته وی «سازمان ملل متحد و نهادهای زیرمجموعه آن مانند یونسکو، در اصل باید مستقل از مناقشات سیاسی فعالیت کنند. اما واقعیت این است که کشورهای عضو، همانند سایر نهادهای بین‌المللی، موظف به پرداخت حق عضویت سالانه هستند؛ مبالغی که به‌صورت ارزی پرداخت می‌شود. ایران در این زمینه با دو چالش عمده مواجه بوده است؛ اول، چالش‌هایی که به‌واسطه تحریم‌های ظالمانه و محدودیت‌های اعمال‌شده از سوی برخی قدرت‌ها ایجاد شده و فرآیند انتقال و پرداخت را با مشکل مواجه کرده است. این تحریم‌ها نه‌تنها در تأمین اعتبار، بلکه در نحوه پرداخت نیز موانعی جدی ایجاد کرده‌اند.» ایزدی ادامه می‌دهد: «دومین چالش، مشکلات داخلی در تأمین ارز مورد نیاز برای پرداخت این حق عضویت است. متأسفانه در سال‌های اخیر، اعتبارات لازم به‌موقع تأمین نشده و این امر سبب شده است که کشور ما در واریز حق عضویت دچار تأخیر و چالش شود. این موضوع، نه‌تنها جایگاه ایران را در یونسکو تحت‌تأثیر قرار می‌دهد، بلکه با فلسفه وجودی سازمان‌هایی که باید مستقل و غیرسیاسی عمل کنند، در تضاد است. امید می‌رود که با برنامه‌ریزی دقیق‌تر و تعامل مؤثرتر، این چالش‌ها برطرف شود.»
 
کرسی ایران
در کمیته میراث جهانی
ایزدی با اشاره به زمان و پرداخت نشدن به‌موقع حق عضویت، ادامه داد: «وقتی ما به یونسکو بدهکار باشیم، کرسی ایران در کمیته میراث جهانی را از دست خواهیم داد. همان‌طور که مستحضرید، یونسکو معمولاً کشورهایی را به ‌عنوان اعضای کمیته میراث جهانی انتخاب می‌کند که در میان سایر اعضا تأثیرگذار بوده، حق عضویت خود را به‌موقع پرداخت کرده‌اند و در فعالیت‌های این سازمان مشارکت فعال دارند. چنین کشورهایی ارتباطات گسترده‌تری برقرار می‌کنند و در نتیجه، شانس بیشتری برای انتخاب‌شدن دارند. زمانی که کشوری به عضویت کمیته اصلی میراث فرهنگی درآید و صاحب کرسی و رأی شود، این جایگاه می‌تواند بسیار مؤثر باشد. چرا که از برخی اعمال سلیقه‌هایی که منجر به تضییع حقوق کشورها می‌شود، جلوگیری خواهد کرد.»
وی می‌گوید: «در سال‌های اخیر، کشور ما با چالش‌هایی در عرصه سیاسی مواجه بوده و متأسفانه تبلیغات منفی و نادرستی نیز علیه ایران صورت گرفته که تصویر نامناسبی از کشورمان در ذهن اعضای کمیته میراث جهانی ایجاد کرده است. در حالی که اگر بتوانیم با رایزنی‌های مناسب، حق عضویت خود را به‌موقع پرداخت کنیم و کرسی مناسبی در این کمیته به دست آوریم، می‌توانیم بخش زیادی از این دیدگاه‌های منفی را اصلاح کرده و تصویر واقعی ایران، بویژه جایگاه والای آن در تمدن بشری و میراث ملموس و ناملموس، را بهتر به جهانیان معرفی کنیم. چنین حضوری بدون تردید، نقش مؤثرتری در دفاع از پرونده‌های ارائه‌شده توسط ایران خواهد داشت و باعث همسویی بیشتر سایر کشورها با مواضع ما می‌شود.» 
پرداخت حق عضویت
 میراث فرهنگی را جدی‌ بگیریم
او با اشاره به پرونده اخیر ثبت خرم‌آباد در یونسکو گفت: «بدون تردید، مشکلاتی که برای هیأت اعزامی ایران در این پرونده پیش آمد -از جمله عدم صدور ویزا از سوی کشور میزبان- نشان می‌دهد که در صورت تداوم این شرایط، موقعیت ما بیش از پیش در معرض خطر قرار خواهد گرفت. پرداخت حق عضویت به یونسکو می‌تواند زمینه‌ساز ایفای نقش پررنگ‌تر و شایسته‌تری از سوی ایران در کمیته میراث جهانی باشد. برای درک بهتر اهمیت این موضوع، می‌توان آن را با وضعیت یک مجتمع مسکونی مقایسه کرد؛ اگر ساکنی حق شارژ خود را پرداخت نکند، قطعاً با محدودیت‌ها و مشکلاتی مواجه خواهد شد. در یونسکو نیز دقیقاً چنین وضعیتی پیش می‌آید؛ در صورت عدم پرداخت به‌موقع حق عضویت، جایگاه کشور دچار تزلزل شده و حاشیه‌هایی به وجود می‌آید که مانع از حضور ایران در کمیته‌های اصلی و روند داوری خواهد شد.»
مدیرکل ثبت و حریم آثار، حفظ و احیای میراث معنوی و طبیعی وزارت میراث فرهنگی با اشاره به اهمیت پرداخت حق عضویت‌های بین‌المللی اظهار کرد: «اگر دولت و حاکمیت، موضوع پرداخت حق عضویت‌های مرتبط با میراث فرهنگی را جدی نگیرند، ایران با آسیب‌های جدی و گسترده‌ای مواجه خواهد شد. این یک آسیب بزرگ برای کشوری است که بدون تردید دارای تمدنی کهن، ریشه‌دار و شایسته احترام است؛ کشوری که می‌تواند به‌راحتی در کمیته میراث جهانی و هیأت داوری دارای رأی و کرسی باشد. اگر حمایت‌های لازم از سوی دولت صورت نگیرد، ایران قادر به کسب این کرسی نخواهد بود و در مسیر ورود به پرونده‌ها و دفاع از آنها، با چالش‌های جدی روبه‌رو خواهد شد.»
وی افزود: «خوشبختانه با رویکرد مثبت دولت و پیگیری‌های دکتر صالحی‌امیری، وزیر میراث فرهنگی، رایزنی‌هایی با وزارت امور خارجه و سازمان برنامه‌وبودجه برای تأمین ارز مورد نیاز پرداخت حق عضویت و حفظ سهمیه کشورمان در حال انجام است و اقدامات خوبی نیز در این زمینه صورت گرفته است. در طول یک سال گذشته، تلاش‌های بسیاری صورت گرفته و امیدواریم با پرداخت به‌موقع حق عضویت، گام مؤثری برای تثبیت و تقویت جایگاه ایران در کمیته میراث جهانی برداشته شود. بی‌تردید، حضور ایران در این کمیته نه‌تنها به دفاع بهتر از میراث غنی ملی کمک می‌کند، بلکه به اعتبار و غنای خود کمیته نیز خواهد افزود. با نگاهی که وزیر محترم میراث فرهنگی به این مسأله دارند، امیدواریم هر چه سریع‌تر این معضل مرتفع شده و حضور ایران در جایگاه شایسته‌اش تثبیت شود.»