محدثه جعفری
گروه اجتماعی

ایران جزو پر مصرف‌ترین کشورها در زمینه محصولات آرایشی و بهداشتی است و با اینکه واردات این محصولات هفت سالی است، ممنوع شده اما بخش عمده این بازار در تسخیر محصولات قاچاق و تقلبی است. البته با وجود نظارت‎های سازمان غذا و دارو و ارگان‎های مربوطه تعداد قابل‌توجهی از محصولات آرایشی تقلبی در کشور توسط کارگاه‌های غیرمجاز تولید می‌شود. به گفته کارشناسان، حدود 60 درصد از بازار لوازم آرایشی در اختیار همین محصولات قاچاق و غیرمجاز است که عمدتاً از کشورهای ترکیه، امارات و چین وارد ایران می‎شوند.
دکتر محمود آل بویه مدیرکل فرآورده‎های آرایشی و بهداشتی سازمان غذا و دارو با اشاره به گسترش روز افزون استفاده از محصولات آرایشی و بهداشتی در کشور و فراگیر بودن محصولات قاچاق دراین بازار می‎گوید: «طبق برآوردها، سالانه میلیاردها تومان صرف خرید محصولات آرایشی در کشور می‌شود. سازمان غذا و دارو مسئول نظارت بر سلامت و ایمنی فرآورده‌های آرایشی و بهداشتی دارای مجوز است. محصولات تولیدی داخلی یا وارداتی مجاز، باید پیش از عرضه، تأییدیه‌های لازم از نظر ایمنی، ترکیب، برچسب‌گذاری و شرایط تولید را اخذ کنند. اما بخش بزرگی از بازار تحت تأثیر محصولات تقلبی، قاچاق و غیرمجاز است که از مسیرهای غیرقانونی وارد می‌شوند و خارج از نظارت رسمی توزیع می‌شوند. اگرچه بازرسی‌ها به‌طور دوره‌ای انجام می‌شود، اما حجم قاچاق و توزیع گسترده آن، نظارت مستمر را دشوار کرده است. در حال حاضر بیش از 120 کارخانه دارای مجوز تولید فرآورده‌های آرایشی در ایران فعال هستند و چند برابر این تعداد نیز شرکت دارای پروانه ساخت از وزارت بهداشت‌ وجود دارد که برخی به‌صورت کارمزدی تولید انجام می‌دهند.»
دکتر آل بویه با بیان اینکه آمار رسمی دقیقی از میزان ورود قاچاق لوازم آرایشی وجود ندارد، توضیح می‎دهد: «سازمان غذا و دارو متولی این بخش نیست، اما تخمین‌ها حاکی از آن است که بین 40 تا 60درصد از بازار لوازم آرایشی در اختیار محصولات قاچاق و غیرمجاز است. مسیر ورود این اقلام اغلب از طریق مرزهای غربی، جنوبی، بنادر کوچک غیررسمی، کولبری و ته‌لنجی انجام می‎شود. کشورهایی مانند ترکیه، امارات و چین از اصلی‌ترین مبادی تأمین محصولات قاچاق به ایران هستند. همچنین تعداد قابل‌توجهی از محصولات تقلبی نیز در داخل کشور توسط کارگاه‌های غیرمجاز تولید می‌شوند.»

جای خالی برندسازی 
و تبلیغات لوازم آرایشی
مدیرکل فرآورده‎های آرایشی و بهداشتی سازمان غذا و دارو با اشاره به ممنوعیت واردات رسمی بسیاری از فرآورده‌های آرایشی و بهداشتی می‎گوید: «حدود هفت سال پیش، واردات رسمی این محصولات را به‌دلیل اولویت‌بندی ارزی و حمایت از تولید داخل ممنوع کردند. این تصمیم با هدف کاهش خروج ارز و تقویت تولیدکننده داخلی اتخاذ شد، اما نبود برندهای پرمصرف خارجی در بازار رسمی، زمینه را برای قاچاق و ورود غیرمجاز آنها فراهم کرد.»
با وجود اینکه 120 کارخانه تولید لوازم آرایشی در کشور داریم، اما تبلیغات یا برندینگ اثرگذاری از محصولات ایرانی دیده نمی‎شود، مدیرکل فرآورده‎های آرایشی و بهداشتی سازمان غذا و دارو دراین‎باره می‎گوید: «تبلیغ محصولات آرایشی مشروط به داشتن مجوز از سازمان غذا و دارو مجاز است، اما اغلب تولیدکنندگان داخلی به‌دلایل اقتصادی، ضعف برندینگ، یا نبود مجوزهای تبلیغاتی، در حوزه تبلیغات فعال نیستند. همچنین محدودیت‌های فرهنگی و رسانه‌ای برای تبلیغ فرآورده‌های آرایشی، مخصوصاً در رسانه ملی باعث شده است، حتی محصولات مجاز نیز کمتر دیده شوند.»

رژلب پرمصرف‎ترین لوازم آرایشی
برآوردها نشان می‌دهد حدود 30 تا 40 درصد نیاز بازار از طریق تولید داخل تأمین می‌شود، دکتر آل‎بویه با تأیید این موضوع می‎گوید: «بسیاری از برندهای داخلی در حال رشد هستند و کیفیت برخی از آنها با استانداردهای جهانی قابل ‌رقابت است. با این همه برای جلب اعتماد مصرف‌کننده، به افزایش تنوع، کیفیت بسته‌بندی، اثربخشی محصولات و توسعه شبکه فروش نیاز است.»
به گفته او، رژ لب، کرم‌های مرطوب‌کننده، ضد آفتاب، رنگ مو و فرآورده‌های مراقبت از پوست جزو پرفروش‌ترین اقلام آرایشی در بازار ایران هستند. این گروه‌ها بیشترین سهم از مصرف را به خود اختصاص می‌دهند و همچنین بیشترین محصولات تقلبی نیز در همین دسته‌ها دیده می‌شود.

نحوه تشخیص محصول اصل از تقلبی
به‌طور رسمی، تمامی محصولات غیرمجاز پس از کشف و ضبط باید امحا شوند. مدیر کل فرآورده‎های آرایشی و بهداشتی سازمان غذا و دارو با اشاره به اینکه متأسفانه در برخی موارد، مشاهده شده که شبکه‌های غیرقانونی با تقلید بسته‌بندی و برندهای معتبر، محصولات جعلی جدید را با تاریخ و شکل متفاوت دوباره به بازار عرضه می‌کنند، توضیح می‎دهد: «به‌عبارتی، محصولات کشف ‌شده مستقیماً بازنمی‌گردند، بلکه تولیدکنندگان غیرمجاز از نام همان برند برای جعل‌های جدید استفاده می‌کنند.» اما چگونه می‌توان محصولات تقلبی را از اصل تشخیص داد، او می‌گوید: «مصرف‌کنندگان برای تشخیص محصول اصل از تقلبی باید به چند نکته توجه کنند. بررسی کد اصالت ۱۵ رقمی روی بسته‌بندی و استعلام آن از طریق سامانه TTAC.ir یا پیامک، استعلام UID20 رقمی، توجه به بسته‌بندی استاندارد، فارسی‌نویسی درست، مشخصات تولیدکننده، تاریخ انقضا و قیمت مصرف‌کننده، خرید فقط از مراکز معتبر، داروخانه‌ها و فروشگاه‌های مجاز، پرهیز از خرید اینترنتی از صفحات ناشناس یا فروشگاه‌های فاقد مجوز.»

رژلب حاوی مواد سربی
استفاده از فرآورده‌های آرایشی غیرمجاز می‌تواند عوارض جدی برای سلامت ایجاد کند، دکترآل‎بویه در این‎باره توضیح می‎دهد: «رژلب‌های غیرمجاز ممکن است، حاوی سرب یا فلزات سنگین باشند که خطراتی نظیر سرطان، مسمومیت مزمن و مشکلات عصبی ایجاد می‌کند. کرم‌های پوست تقلبی هم دارای کورتون، جیوه یا نگهدارنده‌های غیرمجاز هستند که به‌مرور موجب لک، حساسیت، نازکی پوست و مشکلات هورمونی می‌شوند. همچنین رنگ موهای غیرمجاز احتمال بروز سوختگی پوست سر یا ریزش مو را تشدید می‎کند. کنترل‌های میکروبی روی محصولات بهداشتی جعلی انجام نمی‎شود همین موضوع می تواند زمینه بروز عفونت، قارچ، یا تحریک پوستی را ایجاد کند.»

محصولات آرایشی تابو نیست
واردات محصولات آرایشی و بهداشتی از سال 1397 به طور رسمی ممنوع شد، دکتر موسی احمد‌زاده نایب رئیس کمیسیون اقتصاد کلان اتاق بازرگانی ایران در این‎باره به ایران می‎گوید: «فقدان آگاهی از منافع ملی، امنیت اقتصادی و عدم توجه به سلامت مردم از جمله دلایلی است که این ممنوعیت را زیر سؤال می‎برد. دولت مردان بدون همفکری با بخش خصوصی نباید تصمیماتی بگیرند که در آن اشراف ندارند. متأسفانه سال 97 شاهد این تصمیم بودیم، که نه تنها هیچ کمکی به تولیدکنندگان داخل نکرد، حتی سبب افزایش قاچاق محصولات آرایشی و بهداشتی شد.»
GDP یا همان تولید ناخالص داخلی واقعی، اعتبار هر کشوری است، نه گزارش‎های غیرواقعی که با دست بردن در اطلاعات شکل می‎گیرد. او با بیان این مطلب توضیح می‎دهد: «محصولات آرایشی و بهداشتی را نباید تابو یا محدوده ممنوعه‌ قرار دهیم، هر چه مصرف محصولات بهداشتی را بالا ببریم همان قدر جامعه شادی خواهیم داشت. به زبان ساده با قواعد قدیم نمی‎توان در زمین جدید بازی کرد. باید برنامه‌ریزی‎هایمان را بر اساس خواسته‎های نسل جدید پایه‎گذاری کنیم. برندهای چند ملیتی قلب و ذهن نوجوانان و جوانان ایرانی را تسخیر کردند، چرا که ما نتوانستیم به سمت برندینگ و مارکتینگ در این صنعت حرکت کنیم و نتوانستیم نشان‎های تجاری ایرانی را در ذهن جوانان ثبت کنیم.» نایب رئیس کمیسیون اقتصاد کلان اتاق بازرگانی ایران با بیان اینکه واردات و صادرات باید متوازن باشد، می‎گوید: «ما دنبال تولید متفاوت و متمایزی هستیم که صادرات محور باشد و خلق ارزش کند، نه تولیدی که فقط بار آن بردوش دولت‎ها باشد. نمی‎توان درهای کشور را بست و به سمت توسعه حرکت کرد؛ در صنعت آرایشی و بهداشتی هنگامی که مزیت رقابتی وجود ندارد و منابع کشور درآن صنعت هدر می‎رود، نباید وارد آن بخش از تولید شد. سالهاست ورود محصولات آرایشی ممنوع شده است، آیا توانسته‌اند نیازکشور را تأمین کنند؟ آیا توانسته‎اند یک قلم محصول را صادر کنند؟ یکبار موفق شدند در نمایشگاه‎های بین‌المللی موفق حضور داشته باشند؟»

دو میلیارد و 400 میلیون دلار 
قاچاق لوازم آرایش
دکتر احمدزاده با بیان اینکه باید از تجربه بخش خصوصی در حل این مشکل استفاده شود، می‎گوید: «طبق فرمایشات مقام معظم رهبری باید اصل 40 را اینجا اجرایی کنند. بدون مشورت با بخش خصوصی نباید برای صنوف مختلف بخشنامه و قانون صادرکنند. بخش خصوصی تجربه چندین ساله در آن حوزه دارند و با مشکلات و راهکارها، بخوبی آشنا هستند و می‎توانند این دانش را به راحتی در اختیار مسئولان دولتی قرار دهند و مشکل گشا باشند.»
به گفته نایب رئیس کمیسیون اقتصاد کلان اتاق بازرگانی ایران، سالی که بخشنامه ممنوعیت واردات محصولات آرایشی و  بهداشتی صادر شد، قاچاق لوازم آرایش حدود یک میلیارد و 600 میلیون دلار بود و بعد این عدد به دو میلیارد و صدمیلیون دلار رسید. حالا طبق گفته ستاد مبارزه با قاچاق کالا این رقم به دو میلیارد و 400 میلیون دلار رسیده است. هنگامی که کالا از مبادی رسمی وارد کشور شود، عوارض و کمرگی پرداخت می‎کند که کمک شایانی به تحقق بودجه است. وقتی بودجه کافی داشته باشیم، می‎توان تورم را مهار و اشتغال پایدار ایجاد کرد. هنگامی که از مبادی غیررسمی محصولات قاچاقی وارد کشور شوند، اقتصاد پنهانی را شکل می‎دهد که نه مالیات دارد و نه عوارض گمرکی.