برسام جنتی
گروه علم و فناوری

ناسا در تازه‌ترین گزارش خود اعلام کرده است که حدود ۷۰ درصد از فضانوردانی که برای مدت طولانی در فضا بوده‌اند، دچار نوعی اختلال بینایی با نام SANS می‌شوند که می‌تواند تأثیراتی ماندگار بر بینایی فرد داشته باشد.
دکتر «سارا جانسون» که شش ماه را در ایستگاه فضایی بین‌المللی گذرانده، از اولین کسانی بود که متوجه شد متونی که پیش ازسفر به‌وضوح می‌دید، در فضا ناگهان تار شدند. البته جانسون تنها نبود و بسیاری از فضانوردان از دشواری در خواندن و تاری دید خبر می‌دهند؛ تغییراتی که گاه حتی سال‌ها بعد از بازگشت از فضا نیز ماندگار است. اما عامل اصلی این مشکل چیست؟ پزشکان معتقدند نیروی گرانش زمین، مایعات بدن را به سمت پایین می‌کشد اما در حالت بی‌وزنی، این مایعات به سمت بالا می‌روند که خود موجب تورم صورت و افزایش فشار درون جمجمه می‌شود. این فشار اضافی می‌تواند باعث صاف شدن پشت کره چشم و همچنین ورم عصب بینایی شود؛ تغییراتی که تأثیری مستقیم بر قدرت دید می‌گذارند و همین امر نگرانی‌های زیادی درباره سفرهای طولانی‌تر ازجمله سفر به مریخ که ممکن است ۲ تا ۳ سال به طول انجامد، ایجاد می‌کند چراکه اگر بینایی فضانوردی در میانه سفر به مریخ آسیب ببیند، کل مأموریت در معرض خطر قرار می‌گیرد.
دکتر «مایکل رابرتز»، مسئول تحقیقات بینایی ناسا و تیمش در ناسا درحال بررسی راهکارهایی برای مقابله با این مشکل هستند که از آنها می‌توان به طراحی لنزهای تماسی خاص، داروهایی برای کاهش فشار مایعات درون‌جمجمه‌ای و همچنین تمرینات ورزشی برای بهبود گردش خون اشاره کرد. همچنین دستگاهی به نام «اتاق فشار درون‌چشمی» با هدف شبیه‌سازی فشار بر چشم در فضا طراحی شده تا بتوان شرایط زمینی را برای فضانوردان بازسازی کرد. هرچند این تغییرات بینایی نگران‌کننده است، اما پژوهشگران معتقدند این مشکل به آنها کمک کرده تا به درک بهتری از تأثیر فشار بر بینایی دست یابند و درمان مناسب‌تری برای بیماری‌هایی مانند گلوکوم (آب سیاه) و افزایش فشار درون‌جمجمه‌ای ارائه دهند. رابرتز دراین باره می‌گوید: «با افزایش میزان آزمایش‌ها درباره شرایط نامعمول فضا، چالش‌های بیشتری هم پدیدار می‌شوند که خود، زمینه‌ساز پیشرفت‌هایی برای کمک به افزایش سلامت انسان در فضا و زمین خواهد بود.»