سمیه افشین فر/ رفتار مردم با متانت بود، اگر دیدن تصویر هجوم مردم به فروشگاه‌ها و خالی کردن قفسه‌های مواد غذایی در روزهای بحرانی در برخی از کشورها تصاویری عادی است، در ایران و در روزهای اوج تهاجم رژیم صهیونیستی به کشورمان چنین تصاویری مشاهده نشد. برعکس به گفته فاطمه مهاجرانی سخنگوی دولت «در این دوره 12 روزه شاهد کمترین میزان احتکار و گرانفروشی در کشور بودیم.» این موضوعی است که در گفته‌های کارشناسان اقتصادی نیز به چشم می‌خورد. محمدرضا غفرالهی عضو اتاق بازرگانی در گفت‌و‌گو با خبرگزاری‌ها گفته بود: «در جنگ ۱۲ روزه ایران و اسرائیل، هیچ فروشگاهی از مواد غذایی و شوینده خالی نشد و رفتار مردم ایران در دوران جنگ اخیر کاملاً با متانت بود.» همه اینها یعنی قلب من برای تو می‌تپد و درد تو درد من است. همان چیزی که جامعه‌شناسان و پژوهشگران اجتماعی به آن همبستگی اجتماعی می‌گویند. همان اکسیری که مردم را دور خود جمع می‌کند. اما چگونه می‌توانیم این حس خوب همبستگی را در جامعه نگه داریم. شکی نیست که تقویت همبستگی اجتماعی دو لایه دارد یکی حاکمیتی و مربوط به مسئولان است. لایه دوم به ملت و افراد جامعه مربوط می‌شود. همبستگی اجتماعی در جامعه زمانی به وجود می‌آید که هر دو لایه توأمان و هماهنگ اقداماتی انجام دهند. روح‌الله ساعی جامعه شناس با بیان اینکه کمک‌های کوچک در ایجاد همبستگی و بازسازی اجتماعی قدرتی بزرگ دارد، می‌گوید: «بعد از بحران کمک‌های کوچک بسیار تأثیر‌گذار است. چرا که بعد از جنگ همیشه این تصور وجود دارد که بازسازی اجتماعی بر عهده دولت‌ است، اما واقعیت‌های اجتماعی از دل کنش‌های کوچک ساده، انسانی و اخلاقی شکل می‌گیرد. زمانی که با فردی که دوران سختی را گذرانده تماس می‌گیرید در واقع به او پیام با هم بودن را می‌رسانید. همین کنش‌های کوچک است که شبکه‌ای از حمایت و همدلی در جامعه ایجاد می‌کند.» این پژوهشگر اجتماعی با اشاره به اینکه با کنش‌های ساده انسانی و اخلاقی خودمان به همدیگر پیام می‌دهیم که در سختی‌ها همدیگر را حمایت خواهیم کرد و با هم خواهیم بود، توضیح می‌دهد: «معمولاً جامعه‌شناسان به این نوع همدلی‌ها سرمایه اجتماعی می‌گویند. سرمایه‌ای که به پول، برنامه‌ریزی و امکانات خاصی نیاز ندارد. اقدامات و گام‌های کوچکی است که همه باید نسبت به هم برداریم.»

رفتار فردی الگوی جمعی می‌شود
 ساعی با بیان اینکه رفتار ما در زمان بحران مهم است، می‌گوید: «یک عامل مهم دیگر این است که در شرایط بحرانی چه رفتاری از خودمان نشان بدهیم. در این زمان نکته مهم، الگو شدن رفتارهای ماست. وقتی رفتار یا کنشی از خود نشان می‌دهیم، دیگر یک رفتار و کنش فردی محسوب نمی‌شود، بلکه به یک الگوی اجتماعی تبدیل می‌شود که بر جهت دهی رفتارهای جمعی تأثیر می‌گذارد، برای اینکه مردم بیش از پیش به رفتارها در شرایط بحرانی توجه می‌کنند. بعد از بحرانی مثل جنگ با وضعیت‌های نامرئی آسیب‌زایی مانند بی‌اعتمادی و کاهش سرمایه اجتماعی مواجه خواهیم بود. باید بتوانیم با اقداماتی مناسب و آموزش‌هایی مانند فعالیت‌های اجتماعی و کمک کردن مردم به یکدیگر این موارد را تقویت کنیم.» اما حضور در فضای عمومی یکی از عوامل مهم در حفظ انسجام اجتماعی در جامعه است. 
این جامعه شناس توضیح می‌دهد: «بحران‌هایی مانند جنگ ممکن است برخی افراد را گوشه‌گیر و آنها را از فعالیت‌های اجتماعی روزانه دور ‌کند. بنابراین باید افراد را به فعالیت‌های روزمره‌شان تشویق کنیم، مثلاً پیاده روی کنند و با دوستان و نزدیکان‌شان دیدار داشته باشند. همچنین باید نحوه تعامل و ارتباط درباره اخبار جنگ را بدانیم و سعی کنیم چه در زمان جنگ و چه پس از آن زیاد اخبار گوش نکنیم و از هیجانات کاذب دوری کنیم.» اما لایه دوم تداوم همبستگی اجتماعی به دولتمردان برمی‌گردد. ساعی می‌گوید: «همان‌طور که در روزهای اخیر هم دیدیم مسئولان از همدلی و حمایت مردم تشکر کردند، اما بعد از تشکر باید بتوانند به مردم نشان بدهند، وامدار مردم هستند و تمام تلاش خود را برای برطرف کردن همه ابعاد فساد و تبعیض در جامعه به کار بگیرند. همان طور که به رسانه‌ها می‌آیند و از نقش مردم دفاع می‌کنند، حالا وظیفه آنهاست که آسایش مردم را فراهم و سعی کنند اضطراب‌های اجتماعی را با تصمیمات مناسب حل کنند. یعنی مردم باید احساس کنند، مسئولان به فکر آنها هستند.»