چگونه مقامات عربستان به جنایات اسرائیل واکنش نشان میدهند؟
تجاوزات صهیونیستی صدای سعودیها را درآورد
وحید کیانی
گروه بین الملل
در بحبوحه جنگ داخلی سوریه بین نیروهای شبهنظامی سنی و دروزیهای سویدا، اسرائیل حملاتی علیه دمشق و دولت موقت ابومحمد الجولانی انجام داد. این تجاوز با واکنش شدید متحدان الجولانی، از جمله ترکیه و عربستان مواجه شد.
روزنامه «سعودی گَزِت» گزارش داد که فیصل بن فرحان، وزیر خارجه عربستان در تماسی تلفنی ۱۸ جولای با مارکو روبیو، همتای آمریکاییاش، حملات صهیونیستها در سوریه را محکوم کرد و خواستار توقف دخالت اسرائیلیها در امور داخلی این کشور شد. بن فرحان بر موضع محکم عربستان در رابطه با استقلال سوریه تأکید کرد و خواستار توقف تجاوز صهیونیستی شد.
اگرچه تلآویو و ریاض نزدیکترین و قدیمیترین متحدان واشنگتن در خاورمیانه به شمار میروند، این اولین بار نیست که عربستان در مقابل اقدامات و تجاوزات اسرائیل موضع میگیرد.
در ابتدای ماه ژوئن و در پی ممانعت صهیونیستها از سفر وزیران خارجه کشورهای عربی به کرانه باختری، الجزیره گزارش داد که بن فرحان در کنفرانس خبری مشترک با همتایان اردنی، مصری و بحرینی، اقدام اسرائیل را افراطیگری و در تعارض با صلح دانست.
بن فرحان اظهار کرد: «ممانعت اسرائیل از سفر کمیته (وزرای خارجه عربی) به کرانه باختری دربرگیرنده و تأییدکننده افراطیگری و مخالفت با هرگونه تلاش برای یافتن راهی صلحآمیز (به درگیریها) است. این اقدام (صهیونیستها) اراده ما برای دوچندانکردن تلاشهای دیپلماتیک جهت مقابله با تکبر (اسرائیلیها) را تقویت میکند.»
از زمان دولت اول ترامپ تاکنون، ایالات متحده در تلاش بوده تا عربستان را به «پیمان ابراهیم» ملحق کند. این توافق شامل کشورهای عربی میشوند که بدون توجه به مسأله فلسطین و اشغالگری صهیونیستها، روابط خود با اسرائیل را عادیسازی کردند. اما ریاض همچنان بر پیششرط اصلی خود برای عادیسازی تأکید کرده که عبارت است از مسیری قطعی به سوی تشکیل کشور مستقل فلسطین.
کاخ سفید بایدن تلاش کرد با ارائه مشوقهای نظامی و غیرنظامی، ریاض را به برقراری روابط با تلآویو راضی کند. این مشوقها شامل ایجاد برنامه هستهای غیرنظامی در خاک عربستان و اتحاد نظامی با ایالات متحده و تضمین امنیتی آمریکا به سعودیها بود. اما ریاض همچنان بر حل مسأله فلسطین به عنوان پیششرط هرگونه عادیسازی تأکید داشت. در همین حال، کابینه راست افراطی بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل که هرگونه امتیازدادن به فلسطینیان را معادل پایان حرفه سیاسی خود میداند، شدیداً با تشکیل کشور فلسطین مخالف است. تجاوز و کشتار صهیونیستها در غزه و کرانه باختری نیز به تنشهای عربستان و اسرائیل افزوده است. در نوامبر ۲۰۲۴، محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان اقدامات رژیم صهیونیستی در غزه را نسلکشی خواند.
در حالی که بسیاری در واشنگتن و تلآویو چشمانتظار برقراری روابط عربستان و رژیم صهیونیستی بودند، ریاض در توافق مارس ۲۰۲۳ به میانجیگری پکن، روابط خود با تهران را پس از هفت سال تنش، عادی کرد. اسرائیل که بزرگترین دشمن ایران در منطقه محسوب میشود و خواهان انزوای استراتژیک کشورمان بوده، از این توافق شوکه شد.
نیویورک تایمز در همان زمان گزارش داد که رهبران اسرائیل در بهت کامل به سر میبرند. آنها که عربستان را متحد بالقوه خود میدانستند و قصد استفاده از آن در برابر ایران را داشتند، میخواستند از تنشهای گذشته بین تهران و ریاض، به نفع خود استفاده کنند و اتحادی منطقهای علیه ایران تشکیل بدهند.
برقراری روابط ایران و عربستان و همچنین وحشیگریهای اخیر اسرائیل در منطقه باعث شد تا در خلال جنگ ۱۲روزه، سعودیها تجاوز صهیونیستها علیه کشورمان را محکوم کنند. وزارت امور خارجه این کشور در بیانیهای اعلام کرد: «پادشاهی عربستان سعودی قویاً تجاوزات آشکار اسرائیل علیه جمهوری اسلامی ایران، کشور برادر را محکوم و تقبیح میکند، تجاوزاتی که حاکمیت و امنیت ایران را تضعیف کرده و نقض آشکار قوانین و هنجارهای بینالمللی به شمار میرود.»
یکی از مهمترین تحولات پس از درگیری، گفتوگوی تلفنی مستقیم بین خالد بن سلمان، وزیر دفاع عربستان و سرلشکر موسوی بود. به گزارش الشرق الاوسط، این گفتوگو به مسائل نظامی دوجانبه و نگرانیهای امنیتی منطقهای پرداخت. این اولین تماس رسمی در این سطح بین دو ارتش در سالهای اخیر بود و نشاندهنده تمایل رو به رشد ریاض برای گشایش کانالهای ارتباطی با تهران، حتی در پی افزایش تنشهاست.
اما شاید بزرگترین چرخش عربستان را بتوان تغییر رویکرد آن به روابط ایران و آمریکا دانست. در جریان مذاکرات ایران با قدرتهای جهانی، سعودیها و اسرائیلیها بزرگترین مخالفین توافق غرب با جمهوری اسلامی بودند. اما پس از ۱۰ سال، اسرائیل خود را در این میدان تنها میبیند. خالد بن سلمان در سفری به تهران پیام ترامپ برای مذاکره را به سران ایران منتقل کرد. کریستین اسمیت دیوان، تحلیلگر مسائل خاورمیانه در مورد تغییر نگاه عربستان به توافق ایران و غرب به نیویورک تایمز گفت: «طرز نگاه آنها (سعودیها) تغییر کرده است». او توضیح داد که در زمان اوباما، آنها میترسیدند که توافق ایران و آمریکا عربستان را منزوی کند. اما اکنون در دولت ترامپ، سعودیها از سرایت تنشهای واشنگتن-تهران به کشورشان میترسند.
یکی از علل نگرانی ریاض، آسیبدیدن چشمانداز اقتصادی ۲۰۳۰ بن سلمان است. این چشمانداز که مجموعهای از پروژههای اقتصادی جاهطلبانه است، نیازمند سرمایهگذاری کلانی بوده و بنابراین، هرگونه تنش و درگیری در منطقه میتواند جریان سرمایه به عربستان را مختل کند.
