درسی که جنگ ۱۲ روزه داد
مازندران؛ پایگاه تابآوری ملی در بحران
مهدی دریایی
کارشناس تکنولوژی
تهدیدها به واقعیت پیوست؛ سایه شوم جنگ پدیدار شد، تجاوزی آشکار! ترس و ناامنی در منطقه گسترش یافت. مردم هم مجبور به ترک موقت محل زندگیشان شدند. در این شرایط پرتنش، مدیریت استان مازندران با وجود غافلگیریهای طبیعی ناشی از حمله، با بسیج امکانات و تصمیمگیریهای سریع، توانست بر کمبودهای احتمالی غلبه کرده و از اختلال گسترده در زیرساختهای حیاتی جلوگیری کند. نقش مازندران در حفظ آرامش کشور، نقشی کلیدی بود که شاید در هیاهوی جنگ دیده نشد. در دوره مسافرت اجباری هموطنان به این استان، در صورتی که زیرساختها آماده پاسخگویی به موج تقاضا در حوزههای انرژی، غذا و اسکان نمیبودند، بحرانی ثانویه شکل میگرفت که میتوانست ابعاد فاجعه را به سطح ملی گسترش دهد. مازندران نشان داد که از قابلیت ذاتی برای مقاومت و پایداری برخوردار است که میتواند یک مزیت رقابتی مهم برای توسعه استان در نظر گرفته شود. به نحوی که نهتنها میتواند بسیار فراتر از پناه مطمئن برای مهاجران باشد؛ بلکه میتواند ستون فقرات اقتصاد کشور در روزهای سخت باشد. در شرایطی که نهادهای اقتصادی و خدماتی کشور تحت فشارند، آنچه که دوام و بقای یک ساختار منسجم را تضمین میکند، تنها منابع مالی یا نظامی نیست، بلکه ظرفیت واقعی برای تولید داخلی، مقاومت اقتصادی و تابآوری تکنولوژیکی است.
اگر دقیقتر نگاه کنیم، مازندران میتواند به منطقهای کلیدی برای پشتیبانی و تداوم عملکرد اقتصاد ملی تبدیل شود؛ جایی که با اتکا به ظرفیتهای انسانی، جغرافیایی و تکنولوژیکی، در خط مقدم تولید و مدیریت بحران میایستد و زیرساختهای حیاتی را سر پا نگه میدارد.
ظرفیت این استان برای تبدیل شدن به یک پایگاه راهبردی اقتصادی در شرایط بحرانی، بویژه با تکیه بر تکنولوژی و زیرساختهای هوشمند، بینظیر است.
کافی است نگرش خود را از مصرفمحوری به تولیدمحوری تغییر دهیم تا دریابیم چگونه میتوان از ظرفیتهای مازندران برای هدایت اقتصاد کشور در روزهای سخت استفاده کرد. چهار محور کلیدی در این مسیر قابل توجهاند که با بهرهگیری از ابزارهای تکنولوژیکی و تفکر پیشدستانه، میتوانند آیندهای متفاوت برای مازندران رقم بزنند:
۱. مازندران و چابکی اقتصادی
در شرایط جنگی
در فضای بحرانی امروز، کشور نمیتواند همچنان به صنایع بزرگ، سرمایهبر، کند و متمرکز مانند فولاد، خودروسازی یا نفت و گاز متکی باشد. مزیت امروز در دست صنایع کوچک، چابک، چندمنظوره و فناورانه است؛ صنایعی که قابلیت واکنش سریع به نیازهای متغیر و اضطراری را دارند. خصوصیات این صنایع این است که میتوانند در کارگاههای کوچک، پارکهای علم و فناوری یا حتی مناطق روستایی مستقر شوند و در صورت حمله یا تخریب، خسارت کمتری میبینند و سریعاً قابل جایگزینی هستند. از سویی با ساختار پراکنده و انعطافپذیر خود، ریسک تمرکز و وابستگی را کاهش میدهند.
اقتصاد در دوران جنگ، به تولید سریع، متنوع و مقاوم نیاز دارد. تولید تجهیزات اضطراری، لوازم پزشکی و سیستمهای انرژی قابل حمل با استفاده از ابزارهایی مانند چاپگرهای سهبعدی، فناوری نانو و انرژیهای تجدیدپذیر، میتواند مازندران را به پشتیبان استراتژیک قابل اتکا و ایمن برای کشور تبدیل کند.
در این چشمانداز، سیاست حمایت از صنایع سبک فناورانه برای مازندران نه یک انتخاب، بلکه ضرورتی راهبردی است.
۲. تجربه تاریخی و قدرت تکرارپذیری
مازندران پیشتر نیز چنین تجربهای را از سر گذرانده است. در دوران دفاع مقدس، شهرهایی که مستقیماً درگیر جنگ نبودند، نقشی حیاتی در تأمین اقلام امدادی، بستهبندی مواد غذایی و تولید تجهیزات سبک نظامی ایفا کردند. این تولیدها در فضاهای کوچک مانند کارگاهها، مساجد و مدارس تعطیلشده شکل میگرفتند و پراکندگی جغرافیایی آنها، مقاومت در برابر حملات دشمن را بالا برد. این مدل، الگویی تکرارپذیر برای شرایط امروز است؛ مدلی که با تلفیق آن با ابزارهای نوین میتواند کارآمدتر نیز باشد.
۳. تکنــــولــــوژی: ســــتون اصلــــی
اقتصاد مقاومتی
در چنین مدلی، نقش تکنولوژی اساسی و تعیینکننده است: چاپگرهای سهبعدی از تولید ماسک و شیلد گرفته تا تجهیزات تنفسی و پنلهای اسکان اضطراری در زمانی کوتاه و با حداقل وابستگی به زنجیرههای تأمین سنتی، امکان تولید را فراهم میکنند. استفاده از فناوری نانو کمک میکند از پارچههای ضدباکتری تا فیلترهای پیشرفته تصفیه آب و رنگهای مقاوم به حرارت و مواد شیمیایی، در دسترس مردم قرار گیرد. در شرایطی که شبکه برق دچار اختلال است، پنلهای خورشیدی، باتریهای لیتیومی و توربینهای بادی کوچک میتوانند انرژی مستقل کارگاهها، درمانگاهها و اردوگاههای اسکان را با استفاده از انرژیهای تجدیدپذیر تأمین کنند. چنین فناوریهایی امکان تداوم حیات و فعالیت اقتصادی را حتی در دل بحران فراهم میکنند.
۴. آیندهای که امروز آغاز میشود
اگر مازندران از امروز، بر اساس یک نقشهراه فناورانه و تابآور پیش برود، نهتنها در برابر تهدیدها مقاوم میماند، بلکه میتواند به مرکز نوآوری، تولید و بازسازی ملی در دوران بحران تبدیل شود.
برای رسیدن به چنین جایگاهی، برنامهریزی منسجم، سرمایهگذاری هوشمند و مشارکت فعال بخش خصوصی و عمومی ضروری است.
