تماس تلفنی روز پنجشنبه میان مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهوری کشورمان و «آنتونیو کوستا»، رئیس شورای اروپا فراتر از یک گفت‌وگوی دیپلماتیک معمول، به بازتاب چالش‌های میان تهران و بروکسل انجامید. پزشکیان در این تماس در حالی به انتقاد صریح از رویکرد جانبدارانه آژانس و استانداردهای دوگانه اتحادیه اروپا پرداخت که منابع غربی مدعی شده‌اند سه کشوراروپایی، یعنی فرانسه، آلمان و بریتانیا طی نامه‌ای به شورای امنیت، عملاً خواستار فعال‌سازی سازوکار پیچیده و مناقشه ‌برانگیز «اسنپ‌بک» شده‌اند.
بر اساس سازوکار ماشه، هر یک از دولت‌های مشارکت‌ کننده در برجام اعم از فرانسه، آلمان، بریتانیا، روسیه و چین این اختیار را دارند که اگر با اتکا به یک باور مبتنی بر نقض اساسی تعهدات ایران، احساس کنند که روح یا متن توافق مخدوش شده است، زنجیره‌ای از مراحلی را فعال کنند که در نهایت می‌تواند سرنوشت برجام را به تصمیم نهایی شورای امنیت گره بزند؛ روندی که از ارجاع شکایت به کمیسیون مشترک برجام آغاز شده و پس از عبور از شورای وزیران امور خارجه و شورای مشورتی، در صورت عدم حصول نتیجه طی بازه زمانی تعریف ‌شده، مستقیماً به شورای امنیت ختم می‌شود. 
اما آنچه این فرآیند پیچیده را به بهانه‌ای برای فشار یکجانبه بدل کرده، نه صرفاً ساختار حقوقی آن، بلکه ‌بندی کلیدی است که به دولت شاکی این امکان را می‌دهد تا با وتو مانع تصویب قطعنامه تمدید لغو تحریم‌ها شود؛ به این معنا که حتی اگر دیگر اعضای دائمی شورای امنیت نیز با بازگشت تحریم‌ها مخالف باشند، یک عضو معترض، تنها با رأی منفی خود می‌تواند مسیر بازگشت تحریم‌های شورای امنیت موسوم به تحریم‌های چندجانبه را هموار کند، بی‌آنکه نیازی به اجماع یا حتی حمایت از سوی دیگر قدرت‌های جهانی داشته باشد و درست در همین نقطه است که «مکانیسم ماشه» که نام رسمی آن در متون حقوقی چیزی جز یک فرآیند حل اختلاف چندلایه نیست از جایگاه خود به عنوان یک ابزار حقوقی به سلاحی سیاسی تغییر نقش می‌دهد. 
این اقدام، چنان‌که سید عباس عراقچی، وزیر امورخارجه ایران، در گفت‌وگو با نشریه فرانسوی لوموند بیان کرده، به ‌منزله حمله نظامی تعبیر شده و به باور تهران، نه فقط آخرین میخ بر تابوت توافق هسته‌ای است، بلکه پایانی خواهد بود بر هرگونه نقش‌آفرینی اروپا در صحنه هسته‌ای ایران؛ موضعی که نشان از بازتعریف مرزهای صبر و محاسبه در سیاست خارجی جمهوری اسلامی دارد، بویژه در شرایطی که آژانس با گزارش‌های مغرضانه و تأیید ادعاهای بی‌پایه رژیم صهیونیستی در چشم تهران از نهاد نظارتی به ابزار فشار بدل شده است.

 تداوم مشروط همکاری با آژانس
در همین چهارچوب، پزشکیان در گفت‌و‌گوی خود با رئیس شورای اروپا با تأکید بر اینکه ادامه همکاری با آژانس، مشروط به اصلاح رویکردهای دوگانه و بازگشت به بی‌طرفی نهادی است، تصریح کرد که مجلس ایران در واکنش به عملکرد ناعادلانه رافائل گروسی، قانونی را به تصویب رسانده که بر اساس آن، سطح همکاری با آژانس به‌صورت موقت و محدود کاهش یافته است؛ قانونی که ریشه‌های آن را باید در عدم محکومیت حمله اسرائیل به تأسیسات هسته‌ای ایران، سکوت سنگین نهادهای بین‌المللی و چشم‌پوشی از ترورها و خرابکاری‌های سازمان‌یافته جست‌وجو کرد، نه صرفاً در تصمیمی تقابلی یا واکنشی کور.
رئیس‌جمهوری ایران در ادامه به جنایات جنگی رژیم صهیونیستی، حمایت بی‌قید و شرط ایالات متحده از تجاوز اخیر و نقش‌آفرینی منفی اروپا در فضای پساجنگ پرداخت و گفت تکرار چنین تجاوزاتی با پاسخ‌هایی قاطع‌‌تر و پشیمان‌کننده‌تر مواجه خواهد شد؛ موضعی که نه صرفاً تکرار ادبیات رسمی تهران، بلکه بازتابی از اراده حاکم بر ساختار سیاسی جدید ایران برای حفظ خطوط قرمز و مقابله با رویه‌های تهدیدمحورغرب است.
در سوی دیگر این تماس، «آنتونیو کوستا» در حالی که تلاش داشت میان حفظ نقش اروپا به عنوان میانجی صلح و حمایت از آژانس تعادل برقرار کند، از تهران خواست تا به پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) پایبند باقی بماند و مسیر گفت‌وگو را نبندد؛ درخواستی که ساعاتی بعد، خود او در دیدار با گروسی در رم به‌گونه‌ای دیگر تکرار کرد و در پلتفرم ایکس نوشت که اتحادیه اروپا همچنان از نقش محوری آژانس در پرونده ایران حمایت می‌کند و آن را تنها نهاد بی‌طرف برای راستی‌آزمایی برنامه هسته‌ای ایران می‌داند؛ موضعی که بیش از آنکه بی‌طرفی را بازتاب دهد، روایت تهران از نقش کارشکنانه آژانس در نظام بین‌الملل را برجسته می‌کند.

در آستانه تنش بی بازگشت؟
در همین حال، عراقچی نیز در مصاحبه خود با «لوموند» این نکته را برجسته کرد که اروپا اگر خواهان ایفای نقش سازنده در احیای برجام است، باید صراحتاً تجاوز اسرائیل را محکوم و از ابزارهای تهدیدآمیز نظیر مکانیسم ماشه فاصله بگیرد، چرا که استفاده از چنین مکانیزمی هم از نظر حقوقی و هم از منظر سیاسی، در حکم ترک میز مذاکره و ورود به مرحله‌ای از تنش بی‌‌بازگشت تلقی می‌شود؛ بویژه آنکه از منظر تهران، مکانیسم ماشه نه سازوکار حل اختلاف، بلکه مجوزی بین‌المللی برای مشروعیت ‌بخشی به پروژه فشار علیه یک کشور در حال توسعه است.
پاسخ وزیر امور خارجه به پرسش خبرنگار درباره احتمال خروج ایران از NPT نیز در همین راستا قابل ارزیابی است؛ زمانی که عراقچی تأکید کرد جمهوری اسلامی هنوز قصدی برای چنین اقدامی ندارد اما این وفاداری یک‌سویه نمی‌ماند و نباید نادیده گرفته شود که اگر قواعد بازی بین‌المللی تنها برای یک طرف الزام‌آور باشد، نظام حقوقی جهانی به ابزاری فرسوده و بی‌اعتبار بدل خواهد شد. 

بــــرش

عراقچی در گفت‌وگوی اختصاصی با لوموند فرانسه:
حمله آمریکا، ضربه به نظام جهانی عدم اشاعه بود

سید عباس عراقچی، وزیر امور خارجه در گفت‌وگوی مشروح با لوموند فرانسه تأکید کرد ایران همواره نشان داده است که به طور اصولی اهل مذاکره بر مبنای عزت، منطق و احترام متقابل است. 
وزیر خارجه در این گفت‌وگو در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه پس از حملات آمریکا، آیا ایران مایل به از سرگیری مذاکرات با ایالات متحده هست یا خیر گفت: «تماس‌ و تبادلات از مسیرهای دیپلماتیک همواره وجود دارد؛ اکنون نیز از طریق برخی کشورهای دوست یا میانجی خط تماس دیپلماتیک برقرار است.»
عراقچی در ادامه این پرسش و پاسخ، حمله آمریکا به تأسیسات هسته‌ای ایران را اقدام جدی خواند که ضمن وارد کردن خسارت به زیرساخت‌های فنی، ضربه‌ای بی‌سابقه به نظام عدم اشاعه جهانی محسوب می‌شود و این حمله، برخلاف قوانین بین‌المللی و تعهدات آژانس انرژی اتمی بوده است.
عراقچی همچنین حمله به زندان اوین را یک اقدام غیرانسانی و خارج از عرف بین‌الملل خواند و با تأکید بر اینکه ضروری است به شدت محکوم شود، افزود: «براساس گزارش قوه قضائیه، در این حمله ۷۹ نفر از کارکنان زندان اوین، سربازان وظیفه، محکومین مستقر در زندان و خانواده‌های آنها که در سالن ملاقات حضور داشتند و برخی از همسایگان مجاور ساختمان محل حمله شهید شده‌اند.»
وزیر خارجه در پاسخ به این سؤال که آیا ایران در صورت  درخواست برخی از کشورهای اروپایی به ویژه فرانسه در مورد برنامه موشک‌های بالستیک خود مذاکره می‌کند، گفت: «اگر فرانسه توسعه موشک‌های بُرد بلند برخی کشورهای دیگر و حتی فروش آنها به منطقه را تحمل می‌کند، چرا برنامه دفاع موشکی ایران را که بُرد محدود دارد و بخشی از تسلیحات دفاعی کشور است، به چالش می‌گیرد؟ ما بارها تکرار کرده‌ایم برنامه موشکی ایران صرفاً دفاعی و بازدارنده است. 
در شرایطی که ایران تحت تهدید مداوم اسرائیل و ایالات متحده قرار داشت و اکنون نیز از سوی آنها مورد تجاوز قرار گرفته است‌، نمی‌توان انتظار داشت از توانمندی دفاعی خود دست بکشد. همان گونه که کشورهای اروپایی به دفاع مشروع خود پایبندند، ایران نیز حق مشروع خود را محفوظ می‌دارد.»
عراقچی همچنین درخصوص دستگیری برخی از متهمانی که با هدف اقدامات خرابکارانه یا آشوب‌سازی در مدت زمان حمله اسرائیل دست به اقدام زدند، گفت: «روند قانونی پرونده آنها براساس جرمی که مرتکب شده‌اند، طبق قوانین جاری کشور در حال پیگیری است. 
تماس‌های کنسولی نیز طبق مقررات و از طریق کانال‌های دیپلماتیک با این دو نفر برقرار بوده و در این هفته کاردار فرانسه مطابق برنامه دوره‌ای با آنها دیدار داشته است.» 
وزیر خارجه درباره وضعیت «لئارت مونترلوس»، دوچرخه‌سوار فرانسوی در ایران افزود: «او به دلیل ارتکاب جرم بازداشت شده و یادداشت رسمی درباره وضعیت او به سفارت فرانسه ارسال شده است.»