رئیس گروه زبان‌های خارجی دفتر تألیف و برنامه‌ریزی کتاب‌های درسی به «ایران» خبر داد
تدوین نقشه راهنمای آموزش زبان خارجی در مدارس
غزل رضایی‌ثانی
گروه اجتماعی
آموزش زبان‌های خارجی و به طور خاص آموزش زبان انگلیسی در مدارس بحثی طولانی است و همیشه حواشی خاص خودش را دارد. یکی از محورهای بحث‌برانگیز این است که چرا آموزش زبان انگلیسی در مدارس خروجی قانع‌کننده‌ای نداشته است؟ یا چرا یک دانش‌آموز بدون آموزش آزاد توسط آموزشگاه‌ها، نمی‌تواند به درس زبان انگلیسی در مدرسه اکتفا کند؟ رضا خیرآبادی، رئیس گروه زبان‌های خارجی دفتر تألیف و برنامه‌ریزی کتاب‌های درسی، با بیان اهداف آموزش زبان انگلیسی در مدارس و عوامل مؤثر در یادگیری آن می‌گوید:«ما زمانی می‌توانیم درباره آموزش‌ها قضاوت کنیم که به هدف‌گذاری اسناد بالادستی در مورد آن آموزش توجه کرده باشیم، سپس ببینیم آیا تا امروز به آن هدف رسیده‌ایم یا نه؛ در غیر این صورت در حال حاضر هر چقدر کیفیت آموزش را بالا ببریم باز ممکن است عده‌ای از والدین بگویند آموزش زبان انگلیسی در مدارس کافی نیست. در همه کشورهای آسیایی بویژه در کشور ما، یک نگاه به ناکافی بودن آموزش زبان انگلیسی وجود دارد. آنچه که اجازه می‌دهد در مورد کافی بودن آموزش‌های زبان انگلیسی قضاوت کنیم، اسنادی است که دنبال تحقق آن هستیم.
بزرگ‌ترین سند که پایبند آن هستیم، برنامه درسی ملی با اقتباس از سند تحول بنیادین است. در آنجا اهداف کلی برای ما تبیین شده و آموزش زبان‌های خارجی یکی از یازده محور تربیت و یادگیری است. نکته مهم این است که در برنامه درسی ملی قید نشده زبان خارجی حتماً انگلیسی باشد.»
مبنای اصلی آموزش
زبان انگلیسی ارتباط است
خیرآبادی با بیان اینکه یک هدف‌گذاری در برنامه درس ملی داریم که متون اصلی از جمله رویکردها در آن قید شده است، می‌گوید:«رویکرد آموزش زبان انگلیسی رویکرد «ارتباطی، خودباورانه و فعال» است؛ یعنی همان چیزی که در آموزشگاه‌های ما در دهه‌های اخیر انجام شده و مبنای اصلی آن ارتباط است، ولی دو قید اصلی خودباورانه و فعال هم دارد. در حال حاضر رویکرد آموزشی ما در بسته‌های تربیت و یادگیری، رویکرد ارتباطی است. ما دیگر نمی‌گوییم کتاب درسی، بلکه می‌گوییم بسته درسی. بسته‌های درسی شامل کتاب دانش‌آموز، کتاب کار، کتاب گویا، کتاب راهنمای معلم، فلش‌کارت آموزشی و
QRکدهاست. دیگر مثل سابق آموزش زبان انگلیسی درگیر با گرامر نیست و بیشتر رویکردها گفت و شنود شده است. البته برخی از اساتید و معلمان نظرشان به کتاب‌هایی است که خودشان با آن آموزش دیده‌اند، اما در دهه‌های اخیر بسته‌های آموزشی تنوع خوبی پیدا کرده‌اند.»
برنامه درس ملی، مشخص کرده آموزش زبان انگلیسی باید از متوسطه اول شروع شود. خیرآبادی در این‌باره توضیح می‌دهد: «به صورت رسمی آموزش زبان انگلیسی از متوسطه اول شروع می‌شود، ولی مدارسی که زودتر این کار را شروع می‌کنند، آن را به شکل غیررسمی انجام می‌دهند. کلاس‌های زبان انگلیسی در مدارس مقطع اول متوسطه یک ساعت در هفته و در متوسطه دوم به سه ساعت خواهد رسید.»
مهم‌ترین انتقادی که به نتایج آموزش زبان انگلیسی در مدارس می‌شود، زمان کم این کلاس‌ها در هفته است. او درباره این انتقادها می‌گوید:«به نظر من اگر زمان آموزش زبان را با رویکردهای ارتباطی مقایسه کنیم، این زمان کافی نیست در حالی که آموزشگاه‌های زبان حداقل دو تا سه جلسه در هفته کلاس دارند. از طرفی در آموزش زبان انگلیسی در مدارس باید به این نکته توجه داشت که مدارس از خرداد تا مهرماه آموزش ندارند و ارتباط بچه‌ها با زبان انگلیسی قطع می‌شود.»
خیرآبادی برخلاف همه انتقادها، آموزش زبان انگلیسی در مدارس را بیتأثیر نمی‌داند و می‌گوید:«به عنوان یک معلم زبان و رئیس گروه زبان‌های خارجی دفتر تألیف و برنامه‌ریزی کتاب‌های درسی، این را فارغ از مسئولیتم می‌گویم که امکان ندارد دانش‌آموزی که میانگین بین ۴۰ تا ۶۰ ساعت به آن آموزش داده شده، آموزش او بیتأثیر باشد. برخی معتقدند دانش‌آموزان در مدرسه زبان انگلیسی نمی‌آموزند، اما به نظر من با توجه به ساعتی که برای آموزش زبان انگلیسی در مدارس تعریف شده، اتفاقاً دانش‌آموزان خیلی هم خوب زبان می‌آموزند، اما باید آن را طبق برنامه‌ریز‌هایی که برنامه ملی درسی برای ما در نظر گرفته است، ببینیم.»
زبان انگلیسی
همیشه انتخاب اصلی است
چند سال پیش سازمان پژوهش و شورای‌عالی آموزش و پرورش موضوع اضافه شدن زبان‌های خارجی جدید را در مدارس مطرح کرد، اما مشخص نیست آن برنامه در نهایت به کجا رسید. رئیس گروه زبان‌های خارجی دفتر تألیف و برنامه‌ریزی کتاب‌های درسی درباره این موضوع می‌گوید:«در سراسر دنیا آموزش زبان انگلیسی با توجه به میزان کاربرد و اشاعه آن در دنیا به عنوان پرکاربردترین زبان جهان شناخته می‌شود؛ البته در برخی از موارد فرق می‌کند، مثلاً زبان قالب فلسفه، آلمانی است یا در برخی از حوزه‌ها زبان فرانسوی بیشتر کارآیی دارد، اما به طور کلی زبان انگلیسی انتخاب اصلی است اما این انحصار و محدودیت باید به دلایلی شکسته شود. البته خلأ سیاست‌گذاری کلان آموزش زبان‌های خارجی هم در این بین احساس می‌شود.
کشورهای دنیا وقتی می‌خواهند یک زبان را به عنوان زبان خارجی معرفی کنند، اول مناسبت خود با آن کشور، سپس بازار کار و آینده آن زبان خارجی را در نظر می‌گیرند و بعد آموزش را شروع می‌کنند. به همین دلیل ما مصوبه ۱۰۲۶ (ماده واحده آموزش زبان‌های خارجی) را در سال ۱۴۰۲ در آموزش و پرورش تصویب کردیم. در این ماده واحده زبان‌های متعددی از جمله چینی، عربی مکالمه‌ای (این با عربی کلاسیک که در مدارس آموزش داده می‌شود فرق دارد)، اسپانیایی، ایتالیایی، آلمانی، فرانسوی و روسی برای آموزش در مدارس مجاز شناخته شده است که مشکلی در روند آموزش زبان انگلیسی ایجاد نمی‌کند.»
خیرآبادی درباره تدوین راهنمای آموزش زبان‌های خارجی می‌گوید:«هر برنامه زبان خارجی یا برنامه درسی به شکل مختلفی سیاست‌گذاری می‌شود، ولی به وقت اجرا که می‌رسد، شرایط فرق می‌کند. بخشی از این کار به سازمان پژوهش برمی‌گردد، اما در حال حاضر ما سیاست‌گذاری کار را انجام می‌دهیم که در قالب راهنمای برنامه درسی زبان خارجی (غیرانگلیسی) است. در این راهنماها به والدین و معلمان نشان داده می‌شود که چشم‌اندازها از آموزش زبان‌های خارجی چیست؟ می‌توان آموزش را با روش‌های حضوری، برخط و ترکیبی انجام داد، البته تاکنون شرایط آموزش به شکل ترکیبی نداشتیم، اما آموزش و پرورش برای ارائه زبان‌های خارجی غیرانگلیسی این مجوز را دارد که در صورت نبود معلم یا امکانات خاص دیگر، از ظرفیت آموزشگاه‌های آزادی که مجاز و مورد تأیید وزارت آموزش و پرورش هستند، استفاده کند.»
او در پاسخ به این سؤال که چرا از دهه هفتاد که آموزش زبان فرانسه و آلمانی آغاز شد، اقبال آن به اندازه زبان انگلیسی نبود، می‌گوید:«این موضوع چند‌وجهی است، مثل کمبود نیروی انسانی یا احساس نیاز نکردن. دلیل دیگر هم این بود که آموزش‌عالی ما مبتنی بر زبان انگلیسی است؛ این را هم باید در نظر داشت که ما یک زبان را به عنوان زبان خارجی به رسمیت شناخته‌ایم، نه یک یا دو زبان را.
به همین دلیل اگر قرار است زبان دیگری ارائه کنیم، باید به جای انگلیسی باشد. اما شاید خیلی از والدین اقبال کمی از آموزش زبانی غیر از انگلیسی داشته باشند، مگر آنهایی که فرزندشان زبان انگلیسی را قبلاً خوانده و حالا می‌خواهد زبان دوم بخواند.
البته همچنان خیلی محدود در برخی از مدارس به شکل غیررسمی و آزاد زبان آلمانی و فرانسه ارائه می‌شود. اگر به نقشه راهی که الان ترسیم شده و در سازمان پژوهش در حال تدوین است برسیم، می‌توانیم برای اجرای آن از نظام آموزشی آزاد هم استفاده کنیم.»
