رزا متین فر
منتقد هنری

موزه فرش ایران، میزبان نمایشگاه «گره» است که در تقاطع پیچیده فرهنگ، تاریخ و تکنولوژی ایستاده است. این نمایشگاه نه تنها به گره‌های فیزیکی در بافت فرش‌ها اشاره دارد، بلکه با بازتعریف این نماد به مثابه نقطه اتصال گذشته و حال، سنت و نوآوری، و مادیت و انتزاع، روایتی چندلایه از هویت ایرانی-خاورمیانه‌ای را در جهانی پیوسته در حال‌گذار ارائه می‌کند.
«گره» به عنوان یک استعاره مفهومی، فضایی را می‌آفریند که در آن الگوهای باستانی فرش—از نقوش حیوانی تا گل‌های اسلیمی و هندسه مقدس—به زبانی معاصر ترجمه می‌شوند. این ترجمه نه تقلیدی سطحی، بلکه بازآفرینی انتقادی است که با بهره‌گیری از رسانه‌های دیجیتال، چاپ، انیمیشن و چیدمان، لایه‌های پنهان نمادها را در مواجهه با مسائل امروزین خاورمیانه— از جنگ تا بحران محیط زیست، از جست‌و‌جوی هویت تا تنش‌های قدرت— آشکار می‌سازد.
محمد کریمی نیا هنرمند این نمایشگاه، همچون باستان‌شناسان معاصر، با حفاری در حافظه بصری فرش، ردپای اسطوره‌ها، اعتقادات و مناسبات اجتماعی را به پرسش‌هایی تبدیل می‌کند که در بستر مدرنیته و جهانی‌سازی طنین‌انداز شده‌اند. در این نمایشگاه، هر اثر به مثابه یک «فضای سوم» (به تعبیر هومی بابا) عمل می‌کند؛ جایی که تضادهای به‌ظاهر آشتی‌ناپذیر مانند دستباف و دیجیتال، ایستایی و حرکت، فردی و جمعی نه در تقابل، بلکه در گفت‌وگوی پویا قرار می‌گیرند.
انیمیشن‌هایی که نقوش هزارساله «لچک و ترنج» را به صحنه‌هایی از نبردهای امروزی تبدیل می‌کنند، یا چیدمان‌هایی که بافت فرش را با داده‌های زیست‌محیطی پیوند می‌زنند، تنها نمونه‌هایی از این گفتمان میان‌رسانه‌ای هستند. همچنین، نمایشگاه با ارجاع به نظریه «کارکرد نمادین» لوی استروس، فرش را نه به عنوان یک شیء تزئینی، بلکه به مثابه یک متن فرهنگی بازخوانی می‌کند که در آن هر گره، حامل داستانی از مقاومت، زیبایی و بقاست. این روایت از خلال آثاری که مذهب را در تقاطع سیاست بازمی‌شکافند، یا هویت زنانه را در تاروپود نقش‌های گیاهی جست‌و‌جو می‌کنند، عمق تراژدی‌ها و امیدهای منطقه‌ای را نمایان می‌سازد که خود خاستگاه اولین گره‌های تمدن بشری است.
«گره» در نهایت، پرسشی است درباره ماهیت پیوندها: چه چیزی را باید گسست؟ چه چیزی را باید حفظ کرد؟ و چگونه می‌توان در جهانی آکنده از گسست، زبانی مشترک برای تداوم خلق نمود؟ این نمایشگاه، با عبور از مرزهای رسانه و گفتمان، مخاطب را به بازاندیشی در نقش خود به عنوان بافندگانی دعوت می‌کند که همزمان هم محبوس الگوهای تاریخی‌اند و هم خالقان جسورانه طرح‌های فردا.